Uygarlıklar batırmış bir hastalık

Uygarlıklar batırmış bir hastalık

• Uygarlıklar batırmış bir hastalık

• MÖ 5. yy’da Hippocrates hastalığın bataklıkla ilgisini tanımladı

• Malaria= fena havanın solunması

• Dr. Alphonse Laveran, Fransız askeri doktor, 1880 yılında Cezayir’de malaria parazitini kanda tanımladı

• Sir Ronald Ross, İngiliz doktor, paraziti anofellerin midesinde tanımladı

• İkisi de Nobel ödülü kazandı

Plazmodyum türleri tarafından oluşturulur

• Plazmodyum türleri tarafından oluşturulur

• Parazit türüne göre değişen ateş nöbetleri var
• Anemi ve splenomegali gibi bulgulara sahip
• İnsan hayatını tehdit eder

• 200’den fazla Plasmodium spp. var

• İnsanda 4 tür sıtma etkeni:

• Plasmodium falciparum -Plasmodium vivax
• Plasmodium ovale -Plasmodium malariae
• -Plasmodium knowlesi

Dünya’da 106 ülkede 3 milyar kişi sıtma için riskli bölgede yaşıyor !

• Dünya’da 106 ülkede 3 milyar kişi sıtma için riskli bölgede yaşıyor !

• DSÖ 2011 yılı sıtma verileri

• Her yıl 160-200 milyon yeni sıtma olgusu
• Eski-yeni olgularla birlikte yılda 300-500 milyon olgu
• Yıllık 2 milyon ölüm (yarısı 5 yaş altı çocuklar)
• Dünya’da ölümlerin %86’sı çocuk
• Ölümlerin %91’i Afrika’da
• %6’sı GüneyDoğu Asya’da
• %3’ü Doğu Akdeniz Bölgesi’nde
• Dünya’da yıllık ekonomik kayıp 12 milyar USD

İklim düzensizlikleri

• İklim düzensizlikleri

• Global ısınma

• Hukuki ve siyasi karışıklıklar

• Seyahat

• HIV

• Antimalaryal ilaç direnci

• İnsektisid direnci

Seyahat sıtması

• Seyahat sıtması

• Havaalanı epidemileri

• Gümrük epidemileri

• Bagaj sıtması

• Nozokomiyal sıtma

• Laboratuar sıtması

Dünya’da >100 sıtma endemik ülke var

• Dünya’da >100 sıtma endemik ülke var

• 125 milyon kişi bu ülkelere seyahat ediyor

• Seyahat dönüşü 10.000 sıtma olgusu var

• Gerçek rakam 30.000

• Non-endemik bölgelerden seyahatler riskli

• Endemik bölgelerden göçler risk yaratıyor

• Endemik bölgelerden dönüşlerde 3 ay sıtma için önemli

P. falciparum sıtmasında belirtiler

• P. falciparum sıtmasında belirtiler

• Ateş (93%)
• Başağrısı (51%)
• Yaygın kas-iskelet ağrısı (35%)
• Halsizlik-yorgunluk (32%)

• Laboratuar bulguları

• Trombositopeni
• Serum LDH’da artma
• Anemi

1955’de başladı

• 1955’de başladı

• Vektörlerin insektisit direnci
• Plasmodiumların (özellikle P. falciparum) ilaç direnci
• Endemik bölgelerde organizasyon bozukluğu

• 1976 yılında programın yetersizliği açıklandı

Çok eskilere dayanır

• Çok eskilere dayanır

• Eski medeniyetlerin çöküşünde önemi büyük

• Kurtuluş Savaşı ve izleyen yıllarda çok yaygın

Ortalama yıllık 45-50 olgu var!

• Ortalama yıllık 45-50 olgu var!

• En yüksek yıllık olgu sayısı 1994-96 arası

• Yıllık 267 importe olgu
• 20 yıllık sürede toplam 1651 importe olgu

Türkiye’de P. vivax klorokin direnci yok!

• Türkiye’de P. vivax klorokin direnci yok!

• Antimalaryal ilaç direnci problemi

• P. falciparum
• P. vivax
• Daha fazla dirençli plasmodium, daha fazla problem
• Malign tersian sıtma olguları
• Serebral malaria
• Ölüm

Anofel cinsi dişi sivrisineklerin kan emmesi

• Anofel cinsi dişi sivrisineklerin kan emmesi

• Kan transfüzyonu

• Trombosit ve Lökosit transfüzyonu

• Karaciğer transplantasyonu

• Konjenital malarya (plasenta rüptürü)

• Paylaşılan enjektör

• İnsandan insana bulaş

• Nozokomiyal

Daha önce sıtma geçirmemiş olanlar

• Daha önce sıtma geçirmemiş olanlar

• HIV (+)/AIDS hastalığı olanlar

• Yüksek riskli bölgelerde yaşayanlar arasında:

• Çocuklar (özellikle 5 yaş altı)
• Hamile kadınlar (özellikle primigravidler)
• Sıtma için riskli olmayan bölgelerden seyahat ve göç nedeniyle gelenler

Temelde iki ana faktöre dayanır:

• Temelde iki ana faktöre dayanır:

• Mikrovasküler tıkaçlara neden olan sitoaderans
• Paraziter toksin salınmasına bağlı inflamatuvar sitokin salınması

• Sitoaderans

• Enfekte eritrositler birleşerek yumak formu oluşturur (Rozet formasyonu)
• Damar endotelinde birikip tıkanıklık oluşturur (Serebral sıtma, Pulmoner ödem)
• Hastalık şiddeti sitoaderans ve rozet formasyonu ile ilişkili

P. falciparum trofozoit ve şizontlarından salınan proteinler toksin gibi davranarak sistemik inflamatuvar yanıtı uyarır ve aşırı sitokin üretimine sebep olur

• P. falciparum trofozoit ve şizontlarından salınan proteinler toksin gibi davranarak sistemik inflamatuvar yanıtı uyarır ve aşırı sitokin üretimine sebep olur

• Enfekte olan eritrositin rüptürüyle hemoliz oluşabilir ve hemoglobinüri ile akut böbrek yetmezliği

• Parazitin glikoz tüketimine bağlı ciddi hipoglisemi atakları

• İnfeksiyondan sonra

• Hücresel ve humoral immünite oluşur
• Kalıcı bağışıklık oluşmayabilir

P. vivax, Türkiye ve dünyada en fazla sıtmaya neden olan tür

• P. vivax, Türkiye ve dünyada en fazla sıtmaya neden olan tür

• İyi seyirli ve nadir olarak yaşamı tehdit eder (Benign sıtma)

• Tedavi edilmezse nükslerle seyretmesi en önemli özelliği

Ciddi anlamda hayatı tehdit eder (Malign sıtma)

• Ciddi anlamda hayatı tehdit eder (Malign sıtma)

• Esas sıtma ölümlerinin sebebidir

• P. falciparum’a bağışıklığı olmayan kişilerde hastalık çok çabuk ilerler ve bazı durumlarda belirtilerin ortaya çıkışından 24 saat sonra hastalar hayatını kaybedebilir

• Nöbetler sürekli ateşli bir şekilde veya kötü nöbetler şeklinde görülür

Periyodik ateş sıtmaya özgül

• Periyodik ateş sıtmaya özgül

• Ateş paroksizmi eritrositlerin parçalanması ve parazitlerin kana salınmasıyla ilişkili

• Siklik ateş P. vivax ve P. ovale’de 48 satte bir, P. malaria’ da 72 saatte bir ve P. falciparum’ da 48 saatte bir ise de düzensiz olabilir

Prodromal Belirtiler

• Prodromal Belirtiler

• Kırıklık, halsizlik, baş ağrısı, Göğüs ağrısı, karın ağrısı, (viral infeksiyon?)

• Sıtmada 3 Klinik 3 var

• 1. Üşüme-titreme
• 2. Yüksek ateş (şizont rüptürü)
• 3. Terleme

Üşüme-titreme dönemi

• Üşüme-titreme dönemi

• Üşüme hissi ile çeneler birbirine vurarak titrer, yüz soluk, baş ağrısı ve mide bulantısı, deri soğuk ve kuru (periferik vazokonstrüksiyon)

• Isı dönemi

• Yüz hiperemik, gözler parlak, derisi sıcak ve kuru
• Ateş 40-420C, şiddetli baş-sırt ve karın ağrısı, bulantı-kusma, deliryum, anemi ve sarılık görülebilir

• Terleme dönemi

• Ateş, terleme ile birlikte normale döner, hasta rahatlar, bitkin düşüp uykuya dalar

Santral Sinir Sistemi disfonksiyonu

• Santral Sinir Sistemi disfonksiyonu

• Renal yetmezlik

• Özellikle yüksek parazitemili hastalarda
• İdrarda çok miktarda hemoglobin ve malaryal pigment (Karasu humması)

• Pulmoner ödem

Ateş

• Ateş

• Taşikardi

• Ortostatik hipotansiyon

• Hepatomegali, splenomegali

• Lenfadenopati (alışılmış değil)

• Sarılık

• Ürtiker

• Peteşi

• Konjuktival kanama

• Retinal vazospazm ve hemorraji

• Herpes labialis