Uygulamalarimiz

RADYOLOJ K BULGULAR: 
Kontrollere  gelen  olguların  son  poliklinik  kontrolünde  çekilen  pelvis  ön-arka 
ve kalça dahil femur grafileri erken postoperatif grafileri ile karşılaştırıldı. 
Asetabular komponent etrafındaki sklerotik alanlar incelendiğinde, De Lee ve 
Charnley zonlarına göre Zone I’de 3 kalçada (%6.9), Zone II’ de 2 kalçada (%4.6) ve 
Zone  III’de  yine  2  kalçada  (%4.6)  2  mm’yi  geçmeyen  sklerotik  alan  tespit  edilmiş. 
Zone II’ de ayrıca 2 kalçada 2 mm yi geçen sklerotik alan tespit edildi fakat klinikle 
uyumlu olmadığı için anlamlı bulunmadı. 
Asetabulumda  yapılan  çizimlerin  erken  postoperatif  grafilerdeki  yapılan 
çizimler  sonucu  oluşan  değerler  karşılaştırıldığında,  vertikal  ve  horizontal 
migrasyonun olmadığı görüldü. 
Asetabular  kap  açısı  ortalama  46.8°(35°-70°)    olarak  tespit  edildi.  4  kalçada 
(%9.3)  55°  üzerinde  asetabular  kap  açısı  tespit  edildi.  Bunlardan  yalnızca  bir  tanesi 
postoperatif  üçüncü  haftada  disloke  oldu  Kapalı  redüksiyon  sonrası  stabil  olmaması 
üzerine  asetabular  revizyon  yapıldı.  35°  altında  asetabular  kap  açısı  olan  olgu 
görülmedi. 
Femoral  komponentin  radyografik  değerlendirmesinde  3  olgunun  femoral 
stemi  5°  ile  10°  arasında  valgusta  yerleştirilmiş.  5  olguda  ise  5  mm’nin  altında 
vertikal  migrasyon  mevcut  idi.  Klinik  ile  uyumlu  olmadığı  için  bu  5  olgu 
önemsenmedi. Ancak 3  olguda 5 mm’nin üzerinde vertikal migrasyon mevcut idi. 1 
tanesinin klinik tablosu uyumlu olduğundan sintigrafi ve laboratuvar ile desteklendi, 
aseptik gevşeme olarak değerlendirildi. Gruen’in tanımladığı zonlara göre Zone I ‘de 
3 olgu  %6.9, Zone II ‘de 1 olguda %2.3, Zone III’de 2 olguda %4.6, Zone IV ‘de 4 
olguda  %9.3, Zone V’de 2 olguda %4.6, Zone VI’da 1 olguda %2.3, Zone VII’de 3 
olguda  %6.9  oranlarında  2  mm  ve  daha  fazla  radyolusen  alan  mevcut  idi.  Yukarıda 
tanımlanan 5 mm’ nin üzerinde vertikal migrasyonu olan laboratuar tetkiklerle aseptik 
gevşeme olduğu desteklenen vaka için revizyon operasyonuna karar verildi. 
Heterotopik kemik oluşumu; Grade I 6 kalçada, Grade II 4 kalçada, Grade III 
2  kalçada  olmak  üzere  toplam  12  kalçada  geliştiği  radyografik  olarak  tespit  edildi. 
Olguların tamamında lateral yaklaşım kullanıldı. Brooker’a göre sınıflandırıldı(Tablo 
8). 
 

 
75 
Heterotopik 
Ossifikasyon 
 
Grade I 
6(%14) 
Grade II 
4(%9.3) 
Grade III 
2(%4.65) 
Grade IV 
0(%0) 
Toplam 
12(%27.9) 
                                                                                                                                              
Tablo 8: Heterotropik Ossifikasyon gelişen hastaların oranı 
 
 
 
KOMPL KASYONLAR 
Kliniğimizde  total  kalça  artroplastisi  yapılan  43  kalçanın  3’ünde  erken 
postoperatif  yara  yerinde  seröz  akıntı  oluştu,  ancak  antibiyoterapi  ve  pansuman 
dışında radikal bir girişime gerek kalmadan seröz akıntı kesildi. 
ki vakada operasyon sırasında femurda kırık oluştu. Bir tanesi femur diafizine 
uzanan fissür şeklinde idi, diğeri trokanter majorün deplase kırığı idi serklaj yapıldı. 
Her iki vakanında kontrollerde tam kaynama ile sonuçlandığı görüldü. 
Bir  vakada  aseptik  gevşeme  oldu.  Revizyonu  planlandı.  Bir  diğer  vaka 
operasyondan  18  ay  sonra  kalça  ağrısı  ile  polikliniğe  geldi  ve  yapılan  tahlillerinde 
septik gevşeme olarak değerlendirildi.  ki aşamalı revizyon artroplastisi planlandı ve 
uygulandı  ancak  asetabular  kap  açısı  70°  olan  hastanın  revizyonu  takiben  üçüncü 
haftasında  kalça  disloke  oldu,  kapalı  redüksiyonu  takiben  stabil  olmaması  üzerine 
asetabular revizyon yapıldı. 
On iki hastamızda heterotopik ossifikasyon gelişti. 
Postoperatif dönemde hastalarımızın hiçbirinde derin ven trombozu, pulmoner 
emboli,  femoral  korteks  delinmesi,  geç  dislokasyon,  siatik  sinir  komplikasyonu 
gelişmedi. 
 
 
 
 
 
 

 
76 
5.OLGULARDAN ÖRNEKLER 
 
OLGU 1: Ş.K. 33 yaşında bayan hasta. Sol koksartroz. 
Asetabulum  sementli,  femur  sementsiz  hibrid  sistem  uygulanmış.  Hastanın 
son  kontrolünde;  ağrı  şikayeti  yok,  ekstremite  uzunluk  farkı  yok,  sınırsız 
yürüme mesafesi mevcut. 
Preop Harris kalça skoru 36 iken postop 95.  
 
Ş
ekil 28: Preop pelvis AP grafi 
 
 
 
Ş
ekil 29: Erken postop sol kalça AP grafi 

 
77 
 
 
Ş
ekil 30: Postop 6 yıl 5 ay sonraki pelvis AP grafi 
 
 
 
 
 
Ş
ekil 31: Postop 6 yıl 5 ay sonraki sol kalça AP grafi 
 
 
 
 

 
78 
OLGU  2:  G.S.  39  Yaşında  bayan  hasta.  Bilateral  asetabular                                         
displazi zemininde koksartroz. 
Bilateral sementsiz total kalça artroplastisi uygulanmış. 
Hastanın son kontrolünde; her iki kalçada ağrı yok, sol kalça sağ kalçadan 1.5 
cm daha uzun, sınırsız yürüme mesafesi mevcut. 
Sağ kalça preop Harris kalça skoru 37, postop Harris kalça skoru 97 
Sol kalça preop Harris kalça skoru 33, postop Harris kalça skoru 97 
 
 
Ş
ekil 32: Preop pelvis AP grafi 
 
 
 
Ş
ekil 33: Sağ postop erken pelvis AP grafi 

 
79 
 
 
 
 
 
Ş
ekil 34: Sol kalça postop erken pelvis AP grafi 
 
 
 
 
Ş
ekil 35: Son kontrol Sağ kalça 4 yıl 3. ay  
Sol kalça 3 yıl 2. ay pelvis AP grafisi 
 
 

 
80 
OLGU  3:  R.K.  30  yaşında  erkek  hasta.  Ankilozan  Spondilit  zeminin  de    
bilateral koksartroz.  
Sementsiz total kalça artroplastisi uygulanmış. 
Hastanın son kontrolünde; ağrı şikayeti yok, ekstremite uzunluk  
farkı yok, sınırsız yürüme mesafesi mevcut. 
Preop Harris kalça skoru 44, postop Harris kalça skoru 94. 
 
Ş
ekil 36: Preop pelvis AP grafi 
 
 
 
Ş
ekil 37: Erken postop pelvis AP grafi 

 
81 
 
Ş
ekil 38: Erken postop sol kalça AP grafi 
 
 
 
 
Ş
ekil 39: Son kontrol pelvis AP grafi 7 yıl 5. ay 

 
82 
 
Ş
ekil 40: Son kontrol sol kalça AP grafi 7 yıl 5. ay 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
83 
OLGU 4: B.A. 60 yaşında bayan hasta. Sol koksartroz. 
Sementsiz total kalça artroplastisi yapılmış. 
Hastanın son kontrolünde ağrı şikayeti yok, yürüme mesafesi  
               sınırsız, sol kalça 0.5 cm uzun olarak ölçüldü.  
Preop Harris kalça skoru 32, postop Harris kalça skoru 89.   
 
Ş
ekil 41: Preop pelvis AP grafi 
 
 
 
 
Ş
ekil 42: Erken postop sol kalça AP grafi 

 
84 
 
 
Ş
ekil 43: Son kontrol pelvis AP grafi. 3 yıl 2 ay. 
 
 
 
 
 
Ş
ekil 44: Son kontrol sol kalça AP grafi. 3 yıl 2 ay 

 
85 
OLGU  5:  B.U.  34  yaşında  erkek  hasta.  Avasküler  nekroz  zemininde  sol 
koksartroz. 
Sementsiz total kalça artroplastisi uygulanmış. 
Son  kontrolde;  ağrı  şikayeti  yok,  1.5  cm  lik  sol  alt  ekstremitede  kısalık 
mevcut, sınırsız yürüme mesafesi mevcut. 
Preop Harris kalça skoru 22, postop Harris kalça skoru 91. 
 
Ş
ekil 45: Preop pelvis AP grafi 
 
 
 
 
Ş
ekil 46: Erken postop pelvis AP grafi 

 
86 
 
Ş
ekil 47: Son kontrol pelvis AP grafi.7 yıl 3 ay 
 
 
 
Ş
ekil 48: Son kontrol sol kalça AP grafi.7 yıl 3 ay 
 
 

 
87 
OLGU  6:  N.K.  36  yaşında  erkek  hasta.  Romatoid  artrit  zemininde  bilateral 
koksartroz. 
Sol kalçaya sementsiz total kalça artroplastisi uygulanmış. 
Hastanın  son  kontrolünde  ağrı  şikayeti  yok,  ekstremite  uzunluk  farkı  yok, 
sınırsız yürüme mesafesi mevcut. 
Preop Harris kalça skoru 27, postop Harris kalça skoru 98 
Sağ kalça opere (Bizim çalışma süremiz dışında olduğundan değerlendirmeye 
alınmadı.) 
 
Ş
ekil 49: Preop pelvis AP grafisi 
 
 
 
Ş
ekil 50: Erken postop pelvis AP grafi 

 
88 
 
Ş
ekil 51: Erken postop sol kalça AP grafi 
 
 
 
 
Ş
ekil 52: Son kontrol pelvis AP grafi. 2 yıl 5 ay 
 
 

 
89 
 
Ş
ekil 53: Son kontrol sol kalça AP grafi. 2 yıl 5 ay 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
90 
OLGU 7: A.Ş. 64 yaşında bayan hasta. Sağ koksartroz. 
Sementli total kalça artroplastisi uygulanmış. 
Hastanın  son  kontrolünde;  Orta  dereceli  ağrısı  olduğunu  nonsteroid 
antiinflamatuar ilaçlarla şikayet düzeliyor. Sağ ekstremitede 1.5 cm lik kısalık 
mevcut. Uzun yürüyüşlerde baston kullanıyor. 
Preop Harris kalça skoru 15, postop Harris kalça skoru 55. 
 
 
Ş
ekil 54: Preop pelvis AP grafisi 
 
 
 
Ş
ekil 55: Erken postop pelvis AP grafi 

 
91 
 
 
Ş
ekil 56: Son kontrol pelvis AP grafi. 7 yıl 6 ay 
 
 
 
 
 
Ş
ekil 57: Son kontrol sağ kalça AP grafi. 7 yıl 6 ay 

 
92 
6.TARTIŞMA 
Koksartroz  olgularında  artroplasti  cerrahisinin  amacı  ağrıyı  gidermek  ve 
normale  yakın  bir  kalça  eklem  hareket  açıklığı  sağlamaktır.  Analjezik  ve  istirahate 
rağmen  geçmeyen  kalça  eklem  ağrısı  total  kalça  artroplastisi  için  birincil 
endikasyondur.  Eklem  hareket  açıklığının  artırılması  total  kalça  artroplastisi 
endikasyonları  içerisinde  major  bir  öneme  sahip  değildir.  Bu  amaçla  uzun  yıllardan 
beri  yapılmış  olan  total  kalça  artroplastileri  sementli  olarak  başlanmış  daha  sonra 
sementsiz ve hibrid şekilde devam etmektedir. 
Geçmiş  yıllarda  sadece  yaşlı  hastalarda  total  kalça  artroplastisi  tercih 
edilmiştir.  Bilim  ve  teknolojinin  ilerlemesi,  tecrübelerin  artması,  sonuçların  giderek 
iyileşmesi  ve  insan  hayat  beklentilerinin  yükselmesi  nedeni  ile  günümüzde  artık 
uygun  endikasyonu  olan  hastalarda,  yaş  düzeyinin  kontrendikasyon  olmaktan 
çıkmasına  bağlı  olarak,  geçmiş  yıllara  oranla  daha  sık  kullanılan  bir  tedavi  yöntemi 
haline gelmiştir.  
Total  kalça  artroplastisi  ilk  uygulanmaya  başlandığı  yıllarda  protez  tipinin 
seçimi bugün ile karşılaştırıldığında oldukça kolaydı. Günümüzde protez seçimi için 
sementli,  sementsiz  ve  hibrid  sistemler  hakkında  karar  verip,  operasyonu  planlamak 
daha komplike bir hal almıştır. Bunlar arasındaki seçim hastalık etyolojisine, hastanın 
yaşı ve cinsiyetine, kemik kalitesine, femur şekli ve ölçüsü gibi çeşitli faktörlere göre 
yapılmaktadır.  
Bu çalışmaya Haseki Eğitim ve Araştırma Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji 
Kliniğinde Şubat 2000-Aralık 2005 tarihleri arasında çeşitli etyolojik nedenlerle total 
kalça artroplastisi yapılmış ve düzenli kontrollerine gelen hasta grubu dahil edilmiştir. 
Çalışmaya dahil edilen olguların 25’i kadın 12’si erkek olup kadın/erkek oranı 
2.08  iken  bu  konudaki  yayınlara  baktığımızda  bazı  serilerde  bu  oran  eşit,  bazı 
serilerde erkek, bazı serilerde kadın oranları fazladır. Valle’nin 271 vakalık serisinde 
kadın/erkek oranı 1 iken, Kim’in serisinde 0.37, Pieringer’in serisinde 2.1 dir.
87,124,154
 
Ülkemizde  yayınların  sonuçları  ise  şöyle;  Aşık  ve  arkadaşlarının  serisinde  2.7, 
Erdemli  ve  arkadaşlarının  serisinde  2.5  olarak  bu  oranlar  verilmektedir.
4,53
  Bizim 
oranımız yurt içi yayınlar ile paralellik göstermektedir.
4,53,87,124,154
 
Bilateral kalça tutulumu olan hastalarımızdan çalışma grubuna dahil olanların 
sayısı  6’dır.  Daha  önce  yapılan  çalışmalara  baktığımızda  son  dönemlerde  bilateral 

 
93 
total  kalça  artroplastisi  uygulamasının  aynı  ve  ya  ayrı  seanslarda  uygulanması 
tartışmalıdır.
8
  Eggli  ve  ark.  45  ayrı  klinikte  yapılan  33500  primer  kalça 
artroplastisinin  yalnızca  %15’inin  bilateral  olduğunu,  bunlardanda  sadece  %3’üne 
aynı seansta total kalça artroplastisi uygulanmış olduğunu bildirmişlerdir. Yapılan bu 
çalışmada bilateral kalça artroplastisi uygulanan vakaların aynı seans ve ayrı seansta 
uygulamaların 
sonuçları 
karşılaştırıldığında 
ameliyat 
sırasında 
gelişen 
komplikasyonlar  ve  ameliyat  sonrası  gelişen  komplikasyonlar  ile  klinik  sonuçlar 
açısından  anlamlı  bir  fark  bulunamamıştır.
47
  Rao  ise  bilateral  kalça  artroplastisi 
uyguladığı  14  vaka  ile  tek  taraflı  total  kalça  artroplastisi  uyguladığı  28  vakayı 
karşılatırmış  ve  2  yıl  sonucunda  stabilite  açısından  önemli  bir  fark  bulunmadığını 
bildirmiştir.
126
  Bu  yayınlara  rağmen  bizim  kliniğimizde  yapılan  bilateral  total  kalça 
artroplastileri  radyografik  bulgular  eşit  ve  ya  eşite  yakın  olsa  bile  daha  ağır 
semptomatik taraftan başlanarak ayrı seanslarda yapılmaktadır. 
Ameliyat  oldukları  gün  itibarı  ile  olgularımızda  kadınların  yaş  ortalaması 
54.43,  erkeklerin  yaş  ortalaması  54.30  ve  genel  yaş  ortalaması  54.39  olarak  tespit 
edildi.  Bu  oran  Kim’in  serisinde  48.4,  Pieringer’in  serisinde  58.0,  Hellman’ın 
serisinde  45.0,  Solak  ve  ark.  serisinde  53.0  olarak  bildirilmiştir.
76,89,124,140
  Bizim 
çalışmamızdaki sonuç ile literatürlerdeki sonuçlar karşılaştırıldığında anlamlı bir fark 
gözlemlenmemiştir. 
Opere ettiğimiz hastaların kliniğimizde yatış süresi ortalama 19.3 gün olup, bu 
oran 1979 yılının verileri ile retrospektif olarak yapılan bir çalışmada 30.5 gün, 1999 
yılında yapılan çalışmada 16.2 gün,
136
 2006 yılındaki bir çalışmada ise 4.3 gün olarak 
verilmiştir.
120
  Bu  sonuç  bizim  2000-2005  yılları  arasında  yaptığımız  çalışmanın 
sonucu ile kıyaslarsak, bizim  yatış süremizin daha uzun olduğu gözlenmektedir. Biz 
bu  sürenin  uzunluğunu  yoğun  bakım  endikasyonu  konan  hastaların,  yoğun  bakımda 
yer  olmamasından  dolayı  preoperatif  klinikte  ameliyatı  beklemesi,  yine  preoperatif 
sarf malzemesi için yapılan ihale süresinin bazı koşullarda uzun sürmesi, preoperatif 
ilgili  kliniklerden  istenen  konsültasyonların  uzamasına,  sterilizasyon  ünitesinden 
kaynaklanan  proplemlere  ve  kliniğimizde  travma  vaka  sayısının  yüksek  olması 
nedeniyle travma vakalarına öncelik verilmesine bağladık. Yine de litaratür verilerine 
baktığımızda yıllar geçtikce hastaların yatış süresinin kısaldığını görmekteyiz. 

 
94 
Opere  edilen  kalçaların  etyolojik  nedenlerine  baktığımızda  14  olgu  (%32.55) 
primer  koksartroz,  14  olgu  (%32.55)  gelişimsel  kalça  displazi,  8  olgu  (%18.6) 
sublukse kalça, 3 olgu (%6.97) avasküler nekroz, 2 olgu (%4.65) ankilozan spondilit 
ve  2  olguda  (%4.65)  romatoid  artrit  zemininden  gelişmiş.  Epinette  ve  ark.nın  418 
vakalık serisinde 364 (%87.1) olguda primer koksartroz, 41 (%9.8) olguda avasküler 
nekroz,  8  (%1.9)  olguda  romatoid  artrit,  5  (%1.2)  olguda  ise  displazik  zeminde 
koksartroz olarak verilmiştir.
52
 Furnes ve ark. 53698 total kalça replasmanı yapılmış 
koksartrozlu kalçayı  incelediklerinde; 37215 (%69) olguda primer koksartroz,  1988 
(%3.7)  olguda  romatoid  artrit,  7030  (%13)  olguda  femur  boyun  kırığı,  4146  (%7.7) 
olguda  displazik  zeminde  koksartroz,  648  (%1.4)  olguda  gelişimsel  kalça  displazisi 
zemininde koksartroz, 708 olguda epifizyoliz-perthes, 245 olguda ankilozan spondilit, 
415 olguda avasküler nekroz ve 1303 olguda başka nedenlerle total kalça artroplastisi 
uygulanmıştır.
57
  D’Antonio  ve  ark.nın  314  vakalık  serilerinde  207  olguda  (%66) 
primer  koksartroz,  51  olguda  (%16.2)  avasküler  nekroz,  18  olguda  (%5.7)  önceden 
uygulanan  implant  yetmezliği,  12  olguda  (%3.8)  romatoid  artrit,  10  olguda 
posttravmatik  artrit,  11  olguda  gelişimsel  kalça  displazisi  zemininde  koksartroz,  2 
olguda  femur  boyun  kırığı,  2  olguda  asetabulum  kırığı,  1  olguda  sinovyal 
kondromatozis  nedeni  ile  total  kalça  artroplastisi  uygulanmıştır.
36
  Literatürdeki 
etyolojik  nedenler  ile  bizim  verilerimiz  karşılaştırıldığında,  bizim  verilerimizde 
gelişimsel  kalça  displazisi  zemininde  koksartroz  ile  sublukse  zeminde  gelişen 
koksartrozun  daha  fazla  olduğu  görülmektedir.  Bunun  nedeni  olarak  ülkemizde 
gelişimsel kalça displazisi tedavisinin geçmiş yıllarda yeterli düzeyde yapılamaması, 
ailelerin  bu  konuda  bilgisiz,  bilinçsiz  olması  ve  aile  hekimliği,  koruyucu  hekimliğin 
ülkemizde  yeterli  düzeye  ulaşmadığı  bu  nedenle  bu  verilerimizin  yüksek  olduğunu 
düşündük. 
Olgularımızın  ortalama  takip  süresi  59  ay  (28-98)  iken  bu  süre  Sınha’nın 
serisinde 78 ay, Kim’in serisinde 78 ay, Capello’nun serisinde 120 ay, Kawamura’nın 
serisinde  144  ay,  Engh  ve  arkadaşlarının  serisinde  166  ay  olarak 
bildirilmiştir.
48,83,87,137
  Literatür  ile  bizim  takip  sürelerimiz  karşılaştırıldığında  takip 
süremizin  kısa  olduğunu  görmekteyiz.  Biz  bu  farkı  hastanemizde  arşivlendirme 
sisteminin  geçmiş  dönemlerde  yeterince  yapılamadığını  ve  yapılanlarında  yeterince 
korunamadığını  yaptığımız  arşiv  taramalarında  gördük.  Ayrıca  hizmet  verdiğimiz 

 
95 
hasta popülasyonunun büyük bir kısmı değişik bölgelerden geçici olarak geldiğinden 
ameliyat  sonrası  poliklinik  kontrollerine  gelmediği  yapılan  arşiv  incelemelerinde 
tespit edildi. 
Olgularımızın  Harris  kalça  skorlama  sistemine  göre  klinik  değerlendirmeleri 
yapıldı.  Ameliyat  öncesi  ve  sonrası  dönemdeki  değerlendirmelerde  ağrı,  fonksiyon, 
deformite  ve  hareket  skorları  karşılaştırıldı.  Ameliyat  sonrası  verilerde  bariz  olarak 
bütün  kriterlerde  düzelmeler  olduğu  görüldü.  Bu  veriler  bize  hastaların  ameliyattan 
sonraki  klinik  düzelmenin  ne  derecede  üstün  olduğunu  belgeledi.  Literatürdeki 
çalışmalara bakıldığı zaman aynı paralellikte birçok yayın bulunmaktadır.
23,37,77
 
Olguların ameliyat öncesi dönemdeki Harris kalça skoru 33.16 (15-61) olarak 
değerlendirilirken,  ameliyat  sonrası  en  son  kontrollerde  89.37  (55-100)  olarak 
değerlendirildi.  Sonuç  olarak  ameliyat  öncesi  dönemde  tüm  kalçalar,  Harris  kalça 
skorlamasına  göre  kötü  grupta  yer  alırken,  ortalama  59  (28-98)  aylık  takip  süresi 
sonrasında 36 kalçada % 83.71 iyi ve mükemmel klinik sonuç elde edildi. Bu sonuçlar 
Kim’in  118  vakalık  serisinde  ameliyat  öncesi  değerlendirmede  Harris  kalça  skoru 
48.8 iken, ortalama 9.8 yıllık takip sonrasında 92 olarak ve 112 vakada (%95) iyi ve 
mükemmel  sonuç  bildirmiştir.
88
  Bojescul  ameliyat  öncesi  32  olan  Harris  kalça 
skorunu  ameliyat  sonrası  93  olarak,  Archieck  ameliyat  öncesi  51  olan  Harris  kalça 
skorunu 10 yıllık takip sonrası 94 olarak, Aldinger 354 vakalık serisinde 10-15 yıllık 
takip  süresinde  84,  Sakalkale  ortalama  11.5  yıllık  takip  sonucunda  91  olarak 
bildirmiştir.
1,3,10,130 
Literatürdeki 
sonuçlar 
ile 
kliniğimizin 
sonuçlarını 
karşılaştırdığımız  zaman,  bizim  sonuçlarımız  literatürdeki  sonuçların  alt  sınırında 
olmakla birlikte yine de bir paralellik içinde seyrettiği görülmektedir.  
Asetabular  komponent  etrafındaki  sklerotik  alanlar  incelendiğinde,  bizim 
serimizde De Lee ve Charnley zonlarına göre Zone I’de 3 kalçada (%6.9), Zone II’ de 
2 kalçada (%4.6) ve Zone III’de yine 2 kalçada (%4.6) 2 mm’yi geçmeyen sklerotik 
alan tespit edilmiş. Zone II’ de ayrıca 2 kalçada 2 mm yi geçen sklerotik alan tespit 
edildi. Fakat klinikle uyumlu olmadığı için anlamlı bulunmadı. Moskal’ın 107 vakalık 
serisinde 12.4 yıllık ortalama takip süresi sonunda 4 kalçada (%3.7) Zone I, 6 kalçada 
(%5.6)  Zone  II  ve  11  kalçada  (%10.2)  Zone  III  de  nonprogresif  radyolusent  çizgi 
tespit  edilmiştir.  Bu  çalışmadaki  sonuçlar  ile  bizim  kliniğimizin  takip  sonuçları 
arasında bir paralellik olduğu görülmektedir.
111
 

 
96 
Bu  çalışmadaki  olgularımızın  erken  postoperatif  ve  son  kontrollerindeki 
asetabular  komponentin  vertikal  ve  horizontal  migrasyonları  grafiler  üzerinde 
çizilerek  karşılaştırıldı.  Hiçbir  vakada  horizontal  ve  vertikal  migrasyonun  olmadığı 
saptandı. Yee’nin 60 vakalık serisinde 4.6 yıllık takip sonucunda 2 vakada revizyona 
gerek kalmayan vertikal migrasyon tespit etmiş,
160
 Park 76 vakalık serisinde ortalama 
10  yıllık takibinde 5 vakada, sonradan revizyon  yapılan migrasyon tespit etmiştir.
118
 
Bizim  serimizin  ortalama  takip  süresi  ile  Yee’nin  ortalama  takip  süresi  eşit  olarak 
kabul edersek bizim sonuçlarımızın daha iyi olduğu görülmektedir. Park’ın sonuçları 
ile  aradaki  büyük  farkı  ise  takip  süresi  arasındaki  iki  kattan  daha  uzun  bir  süre 
olmasına bağlıyoruz. 
Total  kalça  artroplastisi  sonrası  asetabular  kapta  bizim  vakalarımızda 
gevşemeye  dair  bir  bulgu  olmamakla  beraber,  uzun  dönem  takiplere  baktığımızda 
çoğu  yayınlarda  farklı  sonuçlar  olmakla  beraber  genel  olarak  düşük  oranlarda  kap 
gevşemesi oranları bildirilmiştir. Udomkiat’ın 110 vakalık  çalışmasında ortalama 10 
yıllık  takibinde  gevşeme  nedeniyle  revizyon  oranı  %0.9,  Gaffey’in  72  vakalık 
serisinde ortalama 15 yıllık takip sonucunda hiç gevşemeye bağlı revizyon yok, Engh 
ve  arkadaşlarının  393  vakalık  serisinde  %2.2,  Valla’nın  107  vakalık  serisinde 
ortalama 16 yıllık takip sonucu %0.5 olarak yayımlanmıştır.
49,58,153,155
 
Yaptığımız  çalışmada  asetabular  kap  açısını  ortalama  46.8º  (35º-70º)  olarak 
tespit  ettik.  Bu  değer  By  Kjell’in  serisinde  42º,  Park’ın  serisinde  39º,  Torga’nın 
serisinde 49.3º olarak bildirilmiştir.
86,119,148
 4 kalçada (%9.3) 55º üzerinde asetabular 
kap açısı tespit edildi, bunların 3 tanesi gelişimsel kalça displazisi zemininde gelişen 
koksartroz  vakası  olup  1  tanesi  primer  koksartrozdur.  Bu  vakalardan  yalnızca  bir 
tanesi postoperatif 3. hafta da disloke oldu kapalı redüksiyon sonrası stabil olmaması 
üzerine  asetabular  revizyon  yapıldı.  35º  nin  altında  kap  açısı  tespit  edilmemiştir. 
Yayınlanan  literatürlerde  asetabular  kap  malpozisyonuna  bağlı  dislokasyon  sonucu 
kap  revizyonları  oranları  şöyle  verilmiştir;  Kim’in  serisinde  %2,  Udomkiat’ın 
serisinde  %1.8,  Archibeck’in  serisinde  %1.1,  Berger’in  serisinde  %1.3  olarak 
verilmiştir.
3,7,48,89,153 
Bizim  serimizdeki  oran  literatürlerdeki  seri  ile  paralellik 
göstermektedir. 
Femoral  komponentin  etrafındaki  radyolusent  alanlar  Gruen  tarafından 
tanımlanan 7 zone kullanılarak değerlendirildi. Buna göre bizim serimizde Zone I ‘de 

 
97 
%6.9, Zone II ‘de %2.3, Zone III’de %4.6, Zone IV ‘de %9.3, Zone V’de %4.6, Zone 
VI’  da  %2.3,  Zone  VII’de  %6.9  oranlarında  2  mm  ve  daha  fazla  radyolusent  alan 
mevcut  idi.  Mc  Laughlin  ve  Lee’nin  8-13  yıllık  takip  sonuçlarında  radyolusent 
çizgilerin görülme oranları Zone I de %15, Zone II ‘de % 0, Zone III ‘de %11, Zone 
IV’de %11, Zone V’de %3, Zone VI’da %0, Zone VII’ de %12 olarak belirtilmiştir.
105
 
Bizim serimizde oranların literatüre göre daha düşük çıkmasını bizim takip süremizin 
daha kısa süreli olmasına bağladık. 
Çalışmamızda son kontrollerde  femoral komponentin vertikal  migrasyonu 35 
(%81.5) kalçada hiç görülmezken, 5 kalçada (%11.6) 5 mm’nin altında, 3 kalçada da 
(%6.9) 5 mm’nin üzerinde olmak üzere toplam 8 kalçada (%18.5) vertikal migrasyon 
gözlendi. Vertikal olarak 5 mm’den  fazla migrasyon gözlenen 1 olguda (%2.3) aynı 
zamanda tüm femoral zonlarda 2 mm’den fazla radyolusent alanlar olduğu ve klinikle 
uyumlu aseptik gevşeme olarak değerlendirildi ve laboratuar tetkikleri ile desteklendi. 
Bu  olguya  revizyon  planlandı.  Bu  olgudaki  gevşeme  nedeni  olarak  hasta 
anemnezinden  alınan  bilgi  güvencesinde  travmaya  sekonder  oluştuğu  anlaşıldı.  Bu 
olgu dışında gevşemeye bağlı revizyon olgusu olmadı. Yayınlara baktığımızda aseptik 
gevşeme nedeni ile femoral komponentdeki revizyon oranı Ito ve ark.nın serisinde 8.6 
yıllık ortalama takip sonucu %5, Murroy’un serisinde 15 yıllık ortalama takip sonucu 
%2, Kim’in serisinde ortalama 19.4 yıllık takip sonunda %4, Capello’nun serisinde 10 
yıllık  takip  sonunda  %0.9  olarak  verilmiştir.
22,89,111,126
  Literatür  sonuçları  ile  bizim 
çalışmamızın  sonuçları  aseptik  gevşemeye  bağlı  femoral  komponentin  revizyon 
oranları arasında bir paralellik olduğu görülmektedir. 
Femoral komponentin pozisyonu 40 kalçada (%93) nötralde, 3 kalçada (%6.9) 
valgusta  tespit  edildi.  Hiçbir  kalça  varus  pozisyonunda  tespit  edilmemişti.  Ito  ve 
ark.nın verileri 57 kalçalık seride 52 kalçanın femoral komponenti (%91) nötralde, 2 
kalçada  (%4)  valgusta  ve  3  kalçada  (%5)  varus  pozisyonunda  tespit  edilmiştir.
77
 
Bizim  çalışmamızla  karşılaştırıldığında  biz  femoral  komponenti  varus  pozisyonunda 
koymamaya  azami  özen  gösterdiğimiz  ortaya  çıkmaktadır.  Bunun  dışında  Ito  ve 
ark.nın çalışması ile bizim çalışmamızın paralellik gösterdiği görülmektedir. 
Femoral  kırık  total  kalça  artroplastisi  uygulamalarında  sık  görülen 
intraoperatif  bir  komplikasyondur.  Bizim  vakalarımızın  2’sinde  (%4.6)  intraoperatif 
olarak  femur  kırığı  oluştu.  Bunların  birinde  diafizer  uzanımlı  fissür  hattı,  diğeri 

 
98 
trokanter  major  kırığı  idi,  her  ikisine  de  serklaj  uygulandı.  Her  ikisine  de  sementsiz 
protez  uygulanmıştı,  kontrollerde  tam  kaynama  görüldü.  Önder  ve  ark.nın  yaptığı 
çalışmada sementsiz protezlerde %6, sementli protezlerde %0.4-3 arasında, revizyon 
artroplastilerinde ise %17 femurda kırıklar tespit edilmiş. 
Heterotopik  ossifikasyon  total  kalça  artroplastisi  sonrası  sık  karşılaşılan  bir 
komplikasyon  olmakla  birlikte  oluş  mekanizması  tam  olarak  aydınlığa 
kavuşturulamamıştır. Günümüzde kabul edilen teori cerrahi sırasında kemik dokudan 
açığa  çıkan  transforme  edici  büyüme  faktörleri  ve  kemik  şekillendirici  partiküllerin 
kondrojenik ve osteojenik etkileri sonucu kas dokusunun kemik dokusuna dönüşümü 
olarak kabul görmektedir.
96
  
Bizim  serimizde  heterotopik  ossifikasyon  6  kalçada  (%13.9)  Grade  I,  4 
kalçada (%9.3) Grade II, 2 kalçada (%4.6) Grade III düzeyde olmak üzere toplam 12 
kalçada  (%27.9)  tespit  edildi.  Bizim  vakaların  hepsine  lateral  yaklaşım  kullanıldı. 
Morrey’in  yaptığı  bir  çalışmada  lateral  yaklaşım  sonucu  gelişen  heterotopik 
ossifikasyon  oranı  %30  larda  iken  posterior  yaklaşımda  bu  oran  %10  lar 
civarındadır.
108
  Bu  da  bizim  heterotopik  ossifikasyon  oranımızın  yüksek  olma 
sebebini açıklamaktadır. 
nfeksiyon, 
total 
kalça 
artroplastisi 
sonrası 
en 
çok 
korkulan 
komplikasyonlardan  biridir.  nfeksiyonda  tedaviden  çok  korunma  önemlidir. 
Günümüzde  etken  patojenlere  karşı  daha  etkili  antibiyotiklerin  üretilmesi,  profilaksi 
kavramının  çok  daha  iyi  anlaşılması,  ameliyathane  ortamının  ve  şartlarının 
düzeltilmesi, asepsi ve antisepsi kurallarına uyulması ve sterilizasyona dikkat edilmesi 
infeksiyonun  eskiye  nazaran  daha  az  sıklıkla  karşılaşılmasını  sağlamıştır.  Bizim  43 
kalçamızın  yalnızca  3’ünde  (%6.9)  seröz  akıntı  oluşmuş,  antibiyotik  tedavisi  ve 
pansuman  ile  akıntı  kesilmiştir.  Bu  vakaların  poliklinik  kontrollerinde  infeksiyon 
lehine  bulgu  gelişmemiştir.  Yalnız  bir  (%2.3)  vakamızda,  ameliyatın  18.  ayında 
poliklinik  kontrolüne  kalça  ağrısı  şikayeti  ile  geldi.  Hastanın  yapılan  muaynesi 
gevşeme bulguları verdi ve laboratuar sonuçları değerlendirilip septik gevşeme olarak 
kabul edildi. Hastaya iki aşamalı revizyon artroplastisi yapıldı. Literatürde Valle’nin 
324  vakalık  serisinde  %0.9,  Pieringer’in  serisinde  %1.4  derin  infeksiyon  oranları 
bildirilmiştir. Bizim oranlarımız buna paraleldir.
124,154
 

 
99 
Tromboembolizm 
kalça 
artroplastisi 
sonucu 
gelişen 
önemli 
komlikasyonlardan  biridir.  Ancak  biz  kliniğimizde  tüm  hastalarımıza  profilaktik 
olarak  düşük  molekül  ağırlıklı  heparin  kullanmaktayız.  Bizim  hastalarımızın 
hiçbirinde  derin  ven  trombozu  gelişmedi.  Literatürde  ise  Teleke’nin  çalışmasında 
%3.4, Sınha’nın çalışmasında %2.5 gibi veriler mevcuttur.
119,137
 Bizim olgularımızda 
derin  ven  trombozu  olmamasını  biz;  profilaksiyi  düzenli  yapmamıza,  antiembolik 
çorapları  tüm  hastalarımıza  uygulamamıza,  ameliyatın  birinci  gününden  itibaren 
hastalarımızı  mobilize  edip  fizik  tedavi  programına  almamıza  ve  ayrıca  derin  ven 
trombozu klinik bulgularının silik olması nedeni ile tanı konulmasının zorluğuna bağlı 
olarak bazı vakaları atlamış olabileceğimiz varsayımına bağlamaktayız. 
Total  kalça  artroplastisi  ameliyatını  ne  kadar  başarılı  olursa  olsun 
gelişebilecek bir nörolojik komplikasyon hem hasta hemde cerrah açısından oldukça 
kötüdür  ve  başarıyı  gölgeler.  Sinir  lezyonundan  sorumlu  mekanizmalar;  laserasyon, 
iskemi,  kompresyon  veya  distraksiyona  bağlı  mekanik  deformasyondur.  Total  kalça 
artroplastisi  sonrası  sinir  lezyonu  nedenleri;  aşırı  uzatma,  direkt  travma,  hematom 
basısı, sement taşması gibi nedenlerdir.
38,61,97 
Siatik sinir ve peroneal dalı total kalça 
artroplastisinde en çok yaralanan sinirdir. Ortalama yaralanma oranı %0.5-2’dir. Tüm 
yaralanmaların  %80-90’ını  oluşturur.
38
  Schmalzierd  ve  arkadaşlarının  literatür 
taraması çalışmasında 34335 vakada 359 (%1)vakada sinir yaralanması tespit etmişler 
ve prevalansı primer total kalça artroplastisi için %0.09-1.9 arasında bulmuşlardır.
132
 
Biz olgularımızda nörolojik lezyona rastlamadık. 
Bu  veriler  ışığında  ortalama  59  ay  takip  ettiğimiz  total  kalça  artroplastisi 
vakalarımızdan  sementli  1  tanesinde  %2.3  septik  gevşemeye  bağlı  iki  aşamalı 
revizyon  yapıldı.  Yine  aynı  vakanın  revizyon  sonrası  üçüncü  haftada  asetabular 
komponentin  malpozisyonuna  bağlı  dislokasyon  gelişti.  Kapalı  redüksiyon  sonrası 
skopi  kontrolü  ile  değerlendirildi,  instabil  kabul  edilip  asetabular  revizyon  yapıldı. 
Sementsiz  bir  vakada  son  kontrolünde  travmaya  sekonder  aseptik  gevşeme  tespit 
edilip revizyonu planlandı. 
Sementli  ve  sementsiz  asetabular  komponent  kullanılan  vakaların  hiçbirinde 
vertikal ve horizontal migrasyon olmadığı, asetabular komponent etrafında 6 kalçada 
radyolusent hat oluştuğu, bunlardan 2’sinin asetabular komponentinin sementli %14. 
4’ünün sementsiz %13.7 olduğu tespit edilip aralarında fark olmadığı görüldü. 

 
100 
ntraoperatif  femur  kırığı  olan  iki  vaka  da  sementsiz  idi.  Bu  kırıkları 
preoperatif planlamadaki yetersizliğin sebep olduğu kanaatindeyiz. 3 vakada femoral 
stem  valgusta  konmuş  idi  bunların  hepsi  sementli  stemler  idi.  Vertikal  migrasyonu 
olan  8  vakanın  6’sı  sementli,  2’si  sementsiz  stemli  protezlerdi.  Heterotopik 
ossifikasyon  gelişen  12  vakanın  yarısı  sementli  yarısı  sementsiz  stemlerdi.  Yine 
hastaların Harris kalça skorlarını sementli ve sementsiz olarak karşılaştırdığımızda 30 
mükemmel  kalçanın  9’u  %64.2  sementli,  21’i  sementsiz  %72.4,  6  iyi  kalçanın  1’i 
%7.1 sementli, 5’i sementsiz %17.2, 4 orta skora sahip kalçanın 3’ü %21 sementli, 1’i 
sementsiz %3.4 ve 3 kötü skora sahip kalçanın 1’i %7.1 sementli, 2’si %6.8 sementsiz 
protez stemi kullanılmış. 
Total  kalça  artroplastisi  vakalarımızın  orta  dönem  takip  sonuçlarını  sementli 
ve  sementsiz  stemler  arasında,  çok  önemli  bir  farka  sahip  olmadan  iyi  olduğunu 
gözlemledik.  Bu  çalışmada  bizim  çıkardığımız  sonuç  sementli  protezlerin  doğru 
endikasyonda  iyi  sonuç  alındığı  ve  kemik  kalitesi  iyi  olan  hastalarda  muhakkak 
sementsiz stemleri tercih etmemiz gerektiğini gördük. Total kalça artroplastisi bugün 
gelinen noktada ideal protez tipine ulaşabilmiş değildir.  deal protez, revizyon ihtiyacı 
doğurmayacak protezdir.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                               

 
101