Va axborot texnologiyalari 11-sinf toshkent – 2021

Texnik komponentlar
Dasturiy komponentlar
• Abonent tizimlari (ishchi stansiyalar –kompyuterlar 
va serverlar, printerlar, skanerlar va h. k.);
• Aloqa kanallari [kabel, ulagich (masalan, RJ45 
konnektori], simsiz texnologiyalarda ma’lumotlarni 
uzatish vositalari);
• Tarmoq qurilmalari (tarmoq adapteri, konsentrator 
yoki kommutator, kо‘prik, router va h. k.).
• Tarmoq operatsion tizimlari – 
Windows NT, Unix, Linux va h. k.; 
• Tarmoq dasturiy ta’minoti – tarmoq 
mijozi, protokollar, masofadan kirish 
xizmati va h. k.
Tarmoqdagi qurilmalarning o‘zaro bog‘liqligi bir vaqtning o‘zida elektron pochta, veb-sayt, 
audio/videoqo‘ng‘iroq va hokazolar orqali ma’lumot almashish imkoninini beradi. Masalan, 
bitta printerni tarmoq orqali bir nechta kompyuterga ulash; tarmoq xotirasiga bir nechta 
kompyuterni kiritish mumkin. 
Kompyuterlar va tarmoqdagi abonent tizimlarining о‘zaro joylashuv dizayni 
tarmoq arxitek-
turasi 
deb ataladi.
Tarmoq arxitekturasi ikki turdan 
iborat: 
• mijoz/server (client/server);
• bir xil darajali (peer to peer).
Mijoz/server (client/server) arxi-
tekturasi.
Tarmoq komponentlari
Ishchi stansiyalar
Tarmoq serveri

---

20-DARS
TARMOQ KOMPONENTLARI VA ARXITEKTURASI
TARMOQ KOMPONENTLARI VA ARXITEKTURASI
141
Ishchi stansiyalar
– tarmoqqa ulangan kompyuterlar. 
Tarmoq serverlari 
– umumiy fayllar, dasturlar hamda tarmoq operatsion tizimini 
saqlaydigan kuchli markaziy kompyuterlar. Ular tarmoqning barcha foydalanuvchilariga 
tarmoq resurslaridan foydalanish imkoniyatini beradi.
Mijoz/server turidagi tarmoqlarda bitta yoki bir nechta server bо‘lishi mumkin. Bunda qolgan 
kompyuterlar 
server xizmatidan foydalanuvchi mijozlar 
(ishchi stansiya kompyuterlari) deb 
ataladi.