I BOB. MA’LUMOTLAR BAZASI VA MBBT HAQIDA TUSHUNCHA 291 a b c d e f g h i
j k l m n o p q r s t u v w x y z
k
i
t
o
b
1. Vijener shifrlash usuli Vijener shifrida kalit istalgan so‘z bo‘lishi mumkin. Buni ma’lumot almashadigan shaxslar
o‘zaro kelishib oladi. Bu usul alifbolar yordamida amalga oshiriladi.
2-mashq. Vijener usulidan foydalanib, “Informatika” so‘zini “kitob”
kalit so‘zi yordamida
shifrlang.
Yechim. Matnni shifrlashda ingliz alifbosidan foydalanamiz. Ochiq matn: T
0
= Informatika;
kalit: K = kitob.
Dastlab jadval shakllantiriladi.
1) jadvalning shakllantirilishi:
1) jadvalning
“k”
bilan boshlangan qatori alifboda
“k”
(
T 0 [1] )) dan keyin kelgan harflar ket
-
ma-ketligi yordamida to‘ldiriladi. Agar alifbodagi harflar tugab qolsa, u holda satrdagi bo‘sh
kataklar
a dan boshlab, satr to‘lgunicha yozib chiqiladi:
a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z k
l m n o p q r s t u v w x y z
a b c d e f g h i
j
2) jadvalning qolgan satrlari shakllantiriladi:
1-jadval a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z k l m n o p q r s t u v w x y z a b c d e f g h i
j
i j k l m n o p q r s t u v w x y z a b c d e f g h
t u v w x y z a b c d e f g h i
j k l m n o p q r s
o p q r s t u v w x y z a b c d e f g h i
j k l m n
b c d e f g h i
j k l m n o p q r s t u v w x y z a
3) keyin ochiq matn sig‘adigan jadval tuziladi. Jadvalning 1-satriga ochiq matn yoziladi:
i n
