Va axborot texnologiyalari 5-sinf toshkent – 2020

MASHQLAR
UYGA VAZIFA
1. O‘tilgan mavzu bo‘yicha 10 ta test savollari tuzing.
2. Mobil telefonlar qanday dasturlar asosida boshqariladi? Ular haqida ma’lumot
yozing.
1. Kompyuterning dasturiy ta’minoti haqida so‘zlab bering.
2. Kompyuter ishlashi uchun qanday ta’minotlar zarur?
3. Dastur deb nimaga aytiladi?
4. Dasturchi kasbi haqida nimalarni bilasiz?
5. Nima uchun operatsion tizim boshqarish dasturlari deyiladi?
SAVOL VA TOPSHIRIQLAR 
sifatli smartfonlarga qaramay asta-sekin bu raqam kamayib bormoqda.
Windows Phone operatsion tizimi
Windows kompaniyada yaratilgan o'ziga xos tizim bo'lib, unda barcha ma'lumotlar bo'limlarga
bo'linadi: fotosuratlar, musiqa + video, kontaktlar, o'yinlar, bepul dasturlarni va o'yinlarni yuklab
olish va sotib olish uchun mo'ljallangan va Office dasturlari: Word, Excel, PowerPoint bilan
ishlash qobiliyatini ta'minlaydi.

---

---

42
III BOB. 

KOMPYUTER DASTURLARI 
11-dars. FAYL VA PAPKA TUSHUNCHASI
Ma’lumki, foydalanuvchi kompyuterda nafaqat turli hujjatlarni, shuningdek, rasm, musiqa,
klip, film va taqdimotlar hamda turli o‘yin dasturlarini ham saqlab qo‘yadi. Inson xotirasidan
farqli ravishda, kompyuterlar bu qadar ko‘p ma’lumotni o‘z xotirasida qanday saqlay oladi?
Buncha ma’lumotni chalkashtirib yubormaydimi? Bu savolga javob topish uchun biz fayl
tushunchasi bilan tanishib olishimiz kerak.
Faraz qiling, Siz kutubxonadasiz. U yerda kitoblar qanday ketma-
ketlikda joylashgan? Kerakli kitobni zudlik bilan topishi uchun
qanday qidiruv tizimi o‘ylab topilgan?
Birinchidan, har bir kitobga raqamlar qo‘yilgan;
Ikkinchidan, kitoblar sohasiga (fanlarga) ko‘ra alohida tokchalarga
ajratilgan;
Uchinchidan, “katalog” deb nomlanuvchi qutichalar yaratilgan. Bu qutichalarda shu
kitoblarning raqami va qaysi tokchada joylashgani yozib qo‘yilgan. Demak, kitoblarni tez
qidirib topish uchun ularni tartiblangan holda saqlash zarur ekan. Kompyuter xotirasidagi
ma’lumotlar ham tartiblangan holda saqlanadi va ular fayllar deb nomlanadi.
Fayl — kompyuterning biror tashqi xotirasida umumiy bir nom bilan saqlangan har
qanday ma’lumotdir.
Tashqi xotiralarga: yumshoq (magnit) disklar, qattiq disk (Vinchester), Flesh-disk, CD-disk,
DVD-disklar, memory-kart va flesh-xotiralar kiradi.
Fayl nomi 2 qismdan iborat bo‘lib, bir-biridan nuqta bilan ajralib turadi. 1-qism uning nomi,
2-qism esa uning kengaytmasi hisoblanadi. Masalan: Referat.docx yoki ro‘yxat.txt.
Fayl nomini foydalanuvchu o‘z xohishiga ko‘ra nomlasa, kengaytmani dasturning o‘zi
avtomatik tarzda belgilaydi. Chunki har bir dasturning o‘z kengaytmasi (formati) mavjud.
Fayllar, shuningdek bir-biridan atribut va parametrlari bilan farqlanishi mumkin.
Atributlar: • Arxivlangan • Tizimli • Yashirilgan • Faqat o‘qish uchun
Parametrlar: • O‘lchami • Yaratilgan sanasi • Oxirgi o‘zgartirilgan vaqti