Va istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot instituti

«So‘z top» o‘yini
. Ushbu metodni 2–3-sinflarda darsning kirish qismida 
avvalgi darsni mustahkamlash maqsadida yoki lug‘at ustida ishlash maqsadida 
o‘tkazish mumkin. O‘qituvchi bironta so‘z aytadi, o‘quvchilar esa davom ettiradilar. 
O‘yin qoidasiga ko‘ra o‘qituvchi boshlagan so‘z qaysi harfda tugasa, o‘quvchi shu 
harfdan boshlangan so‘zni aytishi kerak. Kitob-bog‘cha-ayiq-qush. Bunday ish turini 
biror mavzuga oid so‘zlar bo‘yicha ham o‘tkazish mumkin. O‘quvchilar navbatma-
navbat bir soha yoki bir mavzu guruhiga oid so‘zlarni topishlari lozim. Masalan: uy 
jihozlariga oid so‘zlarni aytish topshirig‘i berilsa, 1-o‘quvchi: xontaxta, 2-o‘quvchi: 
ko‘rpacha, 3-o‘quvchi: gilam, 4-o‘quvchi: guldon va hokazo tarzida davom ettirib 
ketishi mumkin. Ushbu o‘yinni o‘simliklar, gullar, o‘quv qurollari nomlari bo‘yicha 
tashkil etish ham mumkin. Bunda ham tezda so‘z topa olmagan o‘quvchi o‘yinni tark 
etadi, o‘yin davomida oxirigacha qolgan ishtirokchila g‘olib hisoblanadi.
Ta’lim boshqa tillarda olib boriladigan maktablarning 2–3- sinflarida «O‘zbek 
tili» darslarida aynan shunday mavzular o‘tiladi, shu bois bu ta’limiy o‘yin o‘tilgan 
mavzular va o‘rganilgan so‘zlarni o‘quvchilar xotirasida mustahkamlashga juda katta 
yordam beradi. O‘zbek tilini mukammal o‘rganish uchun lug‘at bilan ishlashga urg‘u 
berish talab etiladi. Matn uchun berilgan lug‘atlarni shunchaki o‘qish emas, 
lug‘atlarni o‘qish va eslab qolish, eslab qolingan lug‘atlarni takrorlash va yoddan 
zanjir usulida so‘rash yoki aksincha lug‘atlarni o‘qish va eslab qolish, eslab 
qolganlarini yozish, berilgan lug‘atlardan foydalanib so‘z birikmalari tuzish kabi 

---

topshiriqlarni dars jarayonida muntazam qo‘llab borish o‘quvchilarning so‘z 
boyligini boyishiga xizmat qiladi. Ko‘p marta takrorlash orqali o‘rganilgan nutq 
materiallari oson o‘zlashtiriladi. O‘quvchilarning grammatik materiallarni puxta va 
aniq tushunib olishlarida turli didaktik o‘yinlar, ko‘rsatmali vositalardan o‘rinli 
foydalanish bunda darsning o‘tilgan mavzuni mustahkamlash bosqichida darslikda 
berilmagan qisqa grammatik topshiriqlarini, viktorinalar, “Xotira mashqi”, “Xatosini 
toping” usullarini qo‘llash o‘rganilgan leksik materiallarni mustahkamlash va yaxshi 
eslab qolishga yordam beradi. Shuningdek, o‘zbek tilini o‘rganishda darslikda 
berilgan diologlarga tayanib qolmasdan, turli mavzularda o‘quvchilar bir-birlari bilan 
diolog yaratishlari, suhbatdoshining o‘zbek tilidagi nutqini eshitish, nutqning asosiy 
mazmunini tushunishga va tushunganini o‘z o‘zbek tilida so‘zlab bera olishga o‘rgatib 
borish kerak.