Va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali



Yüklə 1,06 Mb.
səhifə33/58
tarix05.12.2023
ölçüsü1,06 Mb.
#173306
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   58
Ma\'ruzalar matni-КРЕДИТ 1-ҚИСМ

3. Izotermik jarayon (T = const)
Izotermik jarayon tenglamasi Boyl-Mariott qonunidan iborat:
(31.18)
Izotermik jarayonida bajarilgan ishni aniqlaymiz:
(31.19)
Izotermik jarayonda termodinamikaning birinchi qonuni quyidagicha ifodalanadi:

T = const bo‘lganda, ideal gazning ichki energiyasi o‘zgarmaydi, shuning uchun

Gazga uzatilgan issiqlik miqdorining barchasi tashqi kuchlarga qarshi bajarilgan ishga sarflanadi
(31.20)
Gazning xajmi kengayganda temperatura pasaymasligi uchun, izotermik jarayon vaqtida tashqi bajargan ishga ekvivalent issiqlik miqdori uzatib turish kerak.
4. Adiabatik jarayon
Tashqi muhit bilan issiqlik almashmaydigan jarayon adiabatik jarayon deb ataladi.
Adiabatik jarayonda ideal gaz parametrlarini o‘zaro bog‘laydigan tenglamani topishga harakat qilamiz. Termodinamikaning birinchi qonunidagi

ideal gaz ichki energiyasi o‘zgarishini izoxorik issiqlik sig‘imi orqali ifodalaymiz:
(31.21)
adiabatik jarayon uchun , u holda
(31.22)
Ideal gaz holat tenglamasiga ko‘ra ga teng, shuning uchun

yoki
(31.23)
(31.24)
Natijada, adiabatik jarayon uchun quyidagi ifodaga ega bo‘lamiz:
(31.25)
Ideal gaz uchun , yoki
. Agar nisbatni  - bilan belgilasak (31.25) – ifoda quyidagi ko‘rinish oladi

bundan , yoki adiabata tenglamalariga ega bo‘lamiz.
Qaytar va qaytmas jarayonlar
Tizim bir qator termodinamik holatlardan o‘tib o‘zining boshlang‘ich holatiga qaytadigan jarayon aylanma jarayon deb ataladi. Jarayonlar diagrammasida sikl yopiq egri chiziq bilan tasvirlanadi (3 - rasm).
Ideal gaz bajargan siklni, kengayish jarayoni (1 - a - 2) va siqilish (2 - v - 1) jarayonlariga ajratish mumkin. Kengayishdagi bajarilgan ish (1а 2 V2, V1 1) yuza bilan aniqlanadi va musbat deb hisoblanadi. Gaz siqilishidagi bajarilgan ish (2 в 1 V1, V2 2) yuza bilan aniqlanadi va manfiy deb hisoblanadi. Natijada sikl bo‘yicha gazning bajargan ishi (1а 2в 1) yuza bilan aniqlanadi.

3 – rasm. Termodinamik holatning to‘g‘ri siklli o‘zgarishi
Siklda musbat ish bajarilsa
,
u jarayon to‘g‘ri sikl deb ataladi.
Agarda siklda bajarilgan ish manfiy bo‘lsa

u jarayon teskari sikl deb ataladi (4 - rasm).
To‘g‘ri sikl davriy ishlaydigan mashinalar, issiqlik dvigatellarida qo‘llaniladi. Bu mashinalar tashqaridan uzatilgan issiqlik miqdori hisobiga ish bajaradi.
Teskari sikl sovutish qurilmalarida ishlatiladi. Sovutish mashinalarida davriy sikl davomida tashqi kuchlar bajargan ishi hisobiga tizimning issiqlikligi temperatura yuqori bo‘lgan jismga uzatiladi.

4 – rasm. Termodinamik jarayonning teskari siklli o‘zgarishi

Yüklə 1,06 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   58




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2025
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin