Variant №1 Boshqaruv usullarining mazmun-mohiyati

VARIANT № 11
1) Iqtisodiy global muammolar o'zgara mavjud iqtisodiy holat va muhitga bog'liq bo'lgan muammolar bilan bog'liqdir. Bu muammolar dunyo miqyosidagi iqtisodiy vositalarning o'zgarishi, moliyaviy siyosat, savdo va tijorat munosabatlari, xalqaro valyutalar o'rtasidagi aloqalar, narxlarning o'zgarishi, bozor qimmatlanishlarining yo'qolishi, istiqlol va tartibsizliklar, resurslarning qisqa bo'lishi, ishlab chiqarishning moddaviy ko'rsatkichlarida o'zgarishlar va boshqalar kabi ko'plab omilarga bog'liq bo'lishi mumkin.
Quyidagi muammolar dunyo miqyosidagi iqtisodiy holatda yo'l qo'ymoqda:

1. 
   Energiya narxlari: Energiya iste'molining o'sishi va bog'liqlik darajasi oila va korporatsiyalar uchun ko'payishga olib keladi. Ya'ni, narxlarning o'sishi import va eksportning muvaffaqiyatini tashkil etishi va savdo munosabatlari bo'yicha takchillantirishi mumkin.
   
2. 
   Moliyaviy krizislar: Moliyaviy muammolar, moliyaviy institutlarda, banklarda yoki moliyaviy tizimlarda paydo bo'lgan muammo va muammosi hollarda ifodalangan. Bu holatlar aksariyatida pul daromadining kamayishi, kredit mablag'larining bo'ysunishlari, banklarning moliyaviy dasturlarini to'xtatishlari kabi muammolarga olib keladi.
   
3. 
   Savdo va tijorat munosabatlari: Tarif rejalari, import va eksport to'lovlari, savdo bloklari va tijorat majmuasi kabi faktorlar savdo va tijorat munosabatlarida muammolarga olib kelishi mumkin. Bunday muammolarning yechilishiga doimiy ravishda kelajakda yaratilgan to'lovli ittifoqlar, qurilishlar va to'g'ridan-to'g'ri tijorat shartnomalari, investitsiya olish va sotishda jismoniy va yuridik shaxslar uchun tartib va manzillashish to'g'risidagi kelishuvlar kiritilishi mumkin.
   
4. 
   Xalqaro valyuta kurslari: Xalqaro valyuta kurslaridagi o'zgarishlar o'sonli mamlakatlar uchun import va eksportni tartibga solishda muammolar yaratadi. Valyuta kurslari ishlab chiqarish narxlari, narxlar to'g'risidagi eksport va import munosabatlari va moliyaviy operatsiyalar kabi ko'plab o'zgarishlarga olib keladi.
   
5. 
   Inflatsiya: Narxlarning umumiy darajasining o'sishi inflatsiyaga olib keladi. Inflatsiya darajasi ishlab chiqarish, moliyaviy siyosat, qimmatli qog'ozlar bozorining hajmi, sarmoyalarning iste'molining o'sishi va valyuta siyosati kabi ko'plab omillar bilan bog'liq bo'lishi mumkin.
   
6. 
   Sarmoya muammolari: Sarmoya muammolari, investitsiyalar, kapitalistlar va kompaniyalar o'rtasidagi kelishuvlar, siyosiy xavfsizlik, innovatsiyalar, kafolatlar, aktsiyalar va birgalikda ishlov berish kabi tartiblarni o'z ichiga oladi. Sarmoya muammolari ham iqtisodiy muammoni ko'paytiradi.
   
7. 
   Eshiklarni ochish: Xalqaro bozorlarni egallash va savdo muvaffaqiyatini oshirishga qaratilgan eshiklar va tariflar ham iqtisodiy global muammolar asosida kelib chiqishi mumkin. Masalan, tarif barqarorligi, rivojlanayotgan mamlakatlar bilan yig'ilishlar va boshqa iqtisodiy hamkorlik shartnomalari kabi muammolar kelib chiqishi mumkin.
   

Bu faqat bir nechta iqtisodiy global muammolardan faqatlashtirilgan ro'yxat bo'lib, iqtisodiy xolat va dunyoda yuzaga kelgan o'zgarishlarga bog'liq ko'plab muammolar mavjud bo'lishi mumkin. Har bir mamlakat o'z iqtisodiy global muammolarini hal qilish uchun turli siyosiy va iqtisodiy vositalar va strategiyalardan foydalanadi.
2) Davlat tadbirkorligi iqtisodiyotni tartibga solishda muhim bir rola ega bo'ladi. Davlatning tadbirkorlik siyosati va harakatlari, iqtisodiyotning iste'mol etuvchilari va sohalari uchun kerakli shartlar va imkoniyatlarni yaratishda kritik ahamiyatga ega.
Quyidagi yo'llarda davlat tadbirkorligi iqtisodiyotni tartibga solishga ta'sir qilishi mumkin:

1. 
   Iqtisodiy qonunlar va siyosatlar: Davlatning iqtisodiyot sohasidagi qonunlar va siyosatlar iqtisodiy faoliyatni tartibga solishda asosiy belgi bo'ladi. Qonunlar va siyosatlar iqtisodiyotning tartibini vaqtni talab qilish, savdo muomalalarini kafolatlash, bozor mehanizmlarini o'rgatish, iste'molchilarning huquqlarini himoya qilish kabi vazifalarni bajaradi.
   
2. 
   Infrastruktur va resurslar: Davlat tadbirkorligi iqtisodiyot uchun kerakli infrastruktur va resurslarni ishlab chiqish, ta'minlash va rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi. Bu infrastruktur, yo'lovlar, transport tarmoqlari, energiya tizimlari, kommunikatsiya vositalari, ta'lim va sohasida qulayliklar kabi tadbirkorlikni qo'llab-quvvatlovchi elementlarni o'z ichiga oladi.
   
3. 
   Moliyaviy stabilnost: Davlat tadbirkorligi moliyaviy stabilnostni ta'minlashda kritik ahamiyatga ega. Iqtisodiyotga ishonch va ishtirokchilar orasidagi tinimsizliklarni kamaytirish uchun davlat tadbirkorligi moliyaviy siyosatlar va instrumentlardan foydalanadi. Bu, moliyaviy institutlarning samaradorligini oshirish, ishlab chiqarish, sarmoya va iste'molni oshirishga imkoniyatlar yaratish, inflatsiya va byudjet defitsitini boshqarish kabi muammolarga javob berishni o'z ichiga oladi.
   
4. 
   Iqtisodiy taraqqiyotning yo'ltutishi: Davlat tadbirkorligi iqtisodiyotning taraqqiyot yo'ltutishini ta'minlashda muhim rol o'ynayadi. Bu tarzda tadbirkorlik, iqtisodiy rivojlanish uchun strategik maqsadlar belgilash, sarmoya muhitini sodda va ishonchli qilish, innovatsiyalar va tahlilga e'tibor berish, yangi sohalar yaratish, xalqaro bozorlarga kirish, eksportni oshirish va mahalliy iste'molchilar bilan hamkorlik qilish kabi chora-tadbirlarni o'z ichiga oladi.
   
5. 
   Tadbirkorlikni kuchaytirish: Davlat tadbirkorligi iqtisodiyotda tadbirkorlikning kuchayishiga ham ta'sir qiladi. O'zaro hamkorlikni rag'batlantirish, tadbirkorlarning ma'lumotlarga kirishini yaxshilash, investitsiyalar, innovatsiyalar va rivojlanishni oshirish uchun imtiyozlar va dasturlarni taklif etish kabi qo'llanmalardan foydalanish orqali davlat tadbirkorligi tadbirkorlikni oshirish va iqtisodiy rivojlanishni ta'minlashga erishishga harakat qiladi.
   

Davlat tadbirkorligining iqtisodiyotni tartibga solishdagi ta'siri ko'p o'lchovli va qat'iy aniq bo'lmay qoladi, chunku shu muammolarning ko'plab aspekteri va parametrlari mavjud. Biroq, muvaffaqiyatli davlat tadbirkorligi iqtisodiyotning ustuvor faktorlari bilan birgalikda ishlayarak, iste'molchilarga va tadbirkorlarga samarali iqtisodiy muhit yaratishda katta ta'sirga ega bo'ladi.
3) Korxona moliyaviy resurslar, korxonaning faoliyatini amalga oshirish uchun tegishli moliyaviy varoqlar, mablag'lar va imtiyozlardan iborat. Bu resurslar korxonaning moliyaviy operatsiyalarini bajarish, investitsiyalar qilish, savdo faoliyatini o'zgartirish, sarmoya olish, xodimlarni to'lash, innovatsiyalar va rivojlanish uchun kerakli mablag'larni ajratish kabi maqsadlar uchun ishlatiladi. Quyidagi muhim korxona moliyaviy resurslar mavjud bo'lishi mumkin:
1. Ma'lumot va bilim: Ma'lumot va bilim korxonalar uchun muhim moliyaviy resurslardan biridir. To'g'ri va xususiy ma'lumotlar, iste'molchilar, bozorlar, xizmatlar, mahsulotlar va boshqa iqtisodiy ma'lumotlar korxonalar uchun strategik hamyon vazifasini bajaradi. Ma'lumot va bilimning to'g'ri qo'llanilishi korxonaning qarorlarini va tahlilini, bozorlik trendlarini o'rganishini, investitsiya olishni, yangi mahsulotlarni ishlab chiqishni va savdo-strategiyalarni rivojlantirishni o'z ichiga oladi.
2. Mablag'lar: Mablag'lar korxonalar uchun zarur bo'lgan moliyaviy resurslardan biridir. Mablag'lar korxonaning amalga oshirish operatsiyalarini, sarmoya qilishni, xodimlar to'lashini, xarajatlarni to'lashni, xizmat va mahsulotlar narxlarini tartibga solishni ta'minlaydi. Korxona mablag'larini daromadlardan, sotuvlardan, investitsiyalardan va bank kreditlaridan olishi mumkin.
3. Sarmoya: Korxonalar uchun sarmoya moliyaviy resurslarni jalb etishda muhim rol o'ynayadi. Sarmoya moliyalari korxonaning rivojlanishini, yangi mahsulotlarni ishlab chiqishni, texnologik o'zgarishlarni amalga oshirishni, bozorlikni o'rganishni va tashkil etishni ta'minlayadi. Sarmoya moliyalari, investitsiya banklari, kapitalistlar, qo'shimcha kapital va iste'molchilarning xususiy mablag'lari orqali jalb etiladi.
4. Imtiyozlar: Davlat tomonidan berilgan imtiyozlar ham korxonalar uchun moliyaviy resurslar sifatida hisoblanadi. Bu imtiyozlar, korxona tashkil etishda va faoliyatni rivojlantirishda vergi ustama imtiyozlari, subsidialar, soliq chegirmalari, iste'mol tomonidan berilgan loyihalar va davlat tomonidan ta'minlangan qo'llab-quvvatlash dasturlari kabi ko'plab shakllarda ifodalangan bo'lishi mumkin.
5. Daromadlar: Korxonalar uchun daromadlar moliyaviy resurslardan biridir. Daromadlar, sotuvlar, xizmatlar narxlari, investitsiya daromadlari, bozorlik faoliyati natijasida olingan daromadlar kabi tushunchalar orqali ifodalangan bo'lishi mumkin. Korxona daromadlari, korxonaning kuchini va rivojlanish darajasini namoyon etadi.
Moliyaviy resurslar korxonalar uchun asosiy tuzilish va faoliyatning o'rtasidagi bog'liqligi, rivojlanish, moliyaviy xavfsizlik va samaradorlik kabi muammolar uchun muhimdir. Korxonalarning bu moliyaviy resurslarni samarali shaklda ishlatishi, boshqarishi va jalb etishi, ularning iqtisodiy muvaffaqiyatini ta'minlashda kritik ahamiyatga ega.
4) Jahon iqtisodiyoti globallashuvining vujudga kelishi va rivojlanishi bir nechta shartlarga bog'liq bo'ladi. Quyidagi shart-sharoitlar bu jarayonning asosiy ko'rsatkichlari bo'lib, ular o'zaro bog'liqlikda rivojlanadi:
1. Teknologik rivojlanish: Texnologik rivojlanish va innovatsiyalar jahon iqtisodiyotining globallashishini oshirishda muhim ahamiyatga ega. Yangi texnologiyalar, kommunikatsiya vositalari va transport tizimlaridagi ilg'or qo'llanmalar, internet va bilishim texnologiyalaridagi ilerlemeler, korxonalar va mamlakatlar orasidagi hamkorlikni oshirish va iqtisodiy faoliyatni yengillashtirishga imkon beradi.
2. Xalqaro bozorlarga kirish: Xalqaro bozorlarga kirishning osonlashishi va rivojlanishi jahon iqtisodiyoti globallashuvining muhim shartidir. Savdo muvaffaqiyati uchun cheklanmalar, tashqi import-eksport soliq to'lovlari, tamog'alar va tariflar kabi tijorat boshqaruvchi muammolarini kamaytirish talab etiladi. Xalqaro savdo shartnomalari, ulushlararo tashkilotlar, birgalikda ishlash tashkilotlari va iqtisodiy hamkorlik shartnomalari globallashuvni oshirishda muhim ahamiyatga ega.
3. Transport va kommunikatsiya tizimlari: Jahon iqtisodiyoti globallashuvining rivojlanishi uchun to'g'ri, tezkor va qulay transport va kommunikatsiya tizimlari muhimdir. Aviatsiya, suv, temir yo'llari, avtobus va transport, portlar va logistika tarmoqlari, kommunikatsiya tizimlari, telekommunikatsiya va internet tizimlari jahonning cheklanmasligini oshirishda va mamlakatlar orasidagi bog'lanishni kuchaytirishda katta ahamiyatga ega.
4.Iqtisodiy siyosat va tartib: Iqtisodiy siyosat va tartibning stabil va sog'lom bo'lishi jahon iqtisodiyoti globallashishini ta'minlaydi. Moliyaviy stabilnost, yangi investitsiyalar va sarmoyalar uchun qulayliklar, rivojlanayotgan mamlakatlarda iqtisodiy islohotlar va reformalar, korxonalarning xalqaro bozorlarda rivojlanishi uchun qo'llaniladigan iqtisodiy siyosatlar jahon iqtisodiyoti globallashishining shart-sharoitlaridir.
5.Hamkorlik va tashkilotlar: Mamlakatlar o'rtasidagi hamkorlik, xorijiy investitsiyalar, transmilliy korxona tashkilotlar, xalqaro tashkilotlar va moliyaviy institutlar, xalqaro savdo va iqtisodiy hamkorlikning rivojlanishini ta'minlayadi. Tarixiy ravishda birgalikda ishlash tashkilotlari, xorijiy banklar, investitsiya fondlari, xorijiy investitsiyalar va iqtisodiy tashkilotlar jahon iqtisodiyoti globallashuvining muhim ahamiyatga ega bo'lgan tashkiliy elementlardir.
Jahon iqtisodiyoti globallashuvining vujudga kelishi va rivojlanishi uchun yuqorida keltirilgan shart-sharoitlarga e'tibor berilishi zarur bo'ladi. Ushbu faktorlar birgalikda o'zaro bog'liqlikda ishlayarak, jahon iqtisodiyotining integratsiyasi, mamlakatlar orasidagi iqtisodiy aloqalar, innovatsiyalar va rivojlanish, iqtisodiy rivojlanishning taqsimoti va xalqaro bozorlarga kirishni ta'minlashda muhim rol o'ynayadi.