Varliğimiz

BIÇAK VE KALEM ÜSTADI CEVAT HEYET 
                             
           M. Rıza Heyet (Türkiyə) 
 
Türk  milleti  tarihin  farklı  dönemlerinde,  değiĢik 
coğrafyalarda  ve  çeĢitli  alanlarda  insanlığa  ve  dünya 
medeniyetine  çok  değerli  Ģahsiyetler  armağan  etmiĢtir. 
Eski çağlarda Farabi, Ġbni Sina, KaĢgarlı Mahmut vs. gibi 
birçok  ilke  imza  atan  bilgin  ve  düĢünürler  yetiĢtiren 
Türkler,  günümüzde  de  bilim,  kültür  ve  siyaset  alanında 
çok  sayıda  Ģahsiyet  topluma  sunmuĢtur.  Bu  önemli 
düĢünürlerden  biri  de;  ―Ġran-Azerbaycan  Türklerinin 
Manevi Atası‖, ―Ġki Azerbaycan‘ın Aksakalı‖, ―Çağımızın 
Dede  Korkut‘u‖,  ―Asrımızın  Promete‘si‖,  ―Bilge  Dede‖ 
lakaplarıyla tanınan Prof. Dr. Cevat Heyet‘tir. 
Cevat  Heyet,  Ġran‘da  yaklaĢık  bin  yıllık  Türk 
hakimiyetinin  sona  erdiği  ve  Fars  Pehlevi  rejiminin  iĢ 
baĢına geldiği 1925 yılında seçkin bir ailede doğdu. Büyük 
bir  din  ve  siyaset  adamı  olan  babası  Ali  Heyet,  Kacar 
veliahdının danıĢmanıydı. 
Osmanlılarla  birlikte  Ġttihad-i  Ġslam  Cemiyeti‘ni 
kurmuĢ ve Anadolu Türkleriyle yakın bir iliĢki içendeydi. 
MeĢrutiyet  Fermanını  Necef‘ten  Tahran‘a  götüren 
heyetin  baĢında  olduğu  için  Heyet  soyadını  almıĢtı. 
Türkçü  düĢünceleri  ve  Anadolu  Türkleriyle  olan  yakın 
iliĢkisi  yeni  kurulan  rejimin  hoĢuna  gitmese  de  hukuk 
alanındaki  bilgisi  ve  deneyimi  nedeniyle  Ġran  Yüksek 
Yargı  Organı  BaĢkanlığı  ve  Adalet  Bakanlığına  kadar 
yükselmiĢti. 

---

 
67 
Cevat  Heyet  babasının  mesleğinden  dolayı  ilkokul, 
ortaokul  ve  liseyi  Tebriz,  Hemedan  ve  Tahran  gibi  farklı 
kentlerde  tamamladı.  Okulu  birincilikle  bitiren  Cevat, 
1941 yılında Tahran Üniversitesi Tıp Fakültesini kazandı. 
Orada  üç  yıl  eğitim  aldıktan  sonra,  Ġran‘dan  Türkiye‘ye 
gönderilen  ilk  öğrenci  gurubuyla  birlikte  Ġstanbul‘a  gelip 
1946  yılında  tıp  doktoru  oldu.  Cevat  Heyet‘in  Ġstanbul‘a 
gelmesinde  babasının  önemli  rolü  vardı.  Çünkü  genç 
Cevat,  o  dönemin  en  ünlü  üniversitelerinden  olan  Beyrut 
Üniversitesi‘nde okumak istiyordu. Fakat babası ―Oğlum, 
ben  seni  Ġstanbul‘a  gönderiyorum  ki,  tıbbın  yanı  sıra 
dilimizi,  tarihimizi  ve  kültürümüzü  de  öğrenesin.  Bunları 
öğrendikten  sonra  istediğin  ülkeye  gidebilirsin‖  diye 
Beyrut‘a gitmesine karĢı çıkmıĢtı. 
Ġstanbul‘da  ayrıca  üç  yıl  uzmanlık  eğitimi  alan  Cevat 
Heyet, ihtisasını tamamlamak için üç yıl da Paris‘e gitti ve 
1952‘de  Tahran‘a  döndü.  Amacı  insanlara  hizmet  olan 
genç  cerrah  Cevat  Heyet,  dönemin  kısıtlı  imkanlarına 
rağmen,  cerrahi  ameliyatlara  baĢladı.  Genel  cerrahiyle 
birlikte  kalp  ameliyatlarını  da  yapan  Heyet,  1967  yılında 
Ġran‘da  ilk  açık  kalp  ameliyatını  baĢarıyla  gerçekleĢtirdi. 
Ardından  kalp  kapağını  değiĢtirme  ve  Tahran‘da  ilk  defa 
böbrek  nakli  ameliyatlarını  baĢarıyla  hayata  geçirerek, 
dünyada büyük ün kazandı. 
Cerrahi  ameliyatlarla  birlikte  bilimsel  araĢtırmalarını 
da sürdüren Dr. Cevat Heyet, 12 yıl boyunca ―Tıp Bilimi‖ 
dergisini  yayımladı.  Uluslararası  tıp  kurultaylarında, 
dünya tıp bilimine yenilikler getiren onlarca bildiri sundu. 
1963  yılında  Dünya  Cerrahlar  Cemiyeti  ve  1983  yılında 
ise  Fransa  Cerrahi  Akademisi‘ne  üye  seçildi  ve  1988‘den 
itibaren  yıllarca  cerrahi  profesörü  olarak  üniversitede 
çalıĢtı. 

---

 
68 
Prof. Dr. Cevat Heyet‘in Ġran‘da eğitim aldığı yıllarda 
ana  dili  olan  Türkçe  rejim  tarafından  yasaklanmıĢ  ve  bu 
dilde  herhangi  bir  kitap  okumak,  bulundurmak  veya  eser 
üretmek  büyük  bir  suç  sayılırdı.  Babasından  aldığı 
Türklük bilinci ve Ġstanbul‘da Türk dili ve kültürüyle ilgili 
öğrendikleri,  Cevat  Heyet‘i  bir  mücadele  adamına 
çevirmiĢti. O, bütün baskılara rağmen Tahran‘daki evinde 
Türkçe-  Farsça  Ģiir  meclisleri  düzenleyerek,  Türk  dilinde 
yazmayı  teĢvik  ediyordu.  Hatta  bu  amaçla  büyük  Ģair 
ġehriyar‘ı  ailesiyle  birlikte  Tahran‘a  çağırarak,  kendi 
evinde misafir edip  onu  da tekrar Türkçe Ģiirler  yazmaya 
heveslendirirdi.  Cevat  Heyet  bir  yandan  hastaları  tedavi 
etmek  yoluyla  halka  hizmet  ederken,  öte  yandan  tıp 
alanında  elde  ettiği  Ģöhreti  bir  kalkan  olarak  kullanarak, 
kendi  millî  kültürünü  ayakta  tutmaya  ve  yaymaya 
çalıĢıyordu. 
Dr.  Cevat  Heyet‘in  Türklükle  ilgili  bilgileri  yalnız 
okuduğu  kitaplarla  sınırlı  değildi.  O  Türkiye‘de  tıp 
öğrencisiyken; 
Zeki Velidi Togan, Fuat Köprülü ve Hamdullah Suphi 
gibi  dönemin  büyük  Ģahsiyetleriyle  yakından  görüĢüp, 
bilgi ve bilincini geniĢletiyordu. Bütün bir ilmi ve manevi 
birikim,  aynı  zamanda  mücadele  ruhu,  Cevat  Heyet‘in 
1979  Ġran  devriminin  hemen  ardından  açık  kültürel 
faaliyete baĢlamasına zemin teĢkil ediyordu.  Ġran devrimi 
sonucunda  Fars  milliyetçiliği  üzerinde  kurulmuĢ  olan 
Pehlevi  rejimi  yıkılmıĢ  ve  yerini  Ġslami  bir  devlete 
bırakmıĢtı.  Bu  değiĢikliği  ve  yeni  koĢulları  değerlendiren 
Cevat  Heyet,  kollarını  sıvayarak,  Ġran‘da  ilk  defa  bir 
Türkoloji dergisi yayımlamaya karar verdi. Bu alanda bilgi 
sahibi  olan  araĢtırmacı  ve  aydınları  iĢbirliğine  çağırdı. 
Ġran‘da  Türklerin  varlığı  inkar  edildiği  için  dergiye 
―Varlık‖  adı  seçildi.  Cevat  Heyet  artık  yalnız  bir  tıp 

---

 
69 
doktoru  değil,  aynı  zamanda  arkadaĢlarıyla  birlikte, 
halkının yasaklanmıĢ dilinin ve kültürünün koruyucusu ve 
kurtarıcısı gibi de ağır bir sorumluluk üstlenmiĢti. 
Zamanla  bir  mektep,  bir  ekol  ve  gayr-ı  resmi  bir 
akademi  hâline  gelen  Varlık  dergisi,  Ġran‘da  Türklerin 
bilinçlenmesinde,  Türk  kültürünün  yayılmasında  ve  uzun 
yıllar  yasaklanmıĢ  bir  dilin  yeniden  canlanmasında  çok 
önemli  bir  rol  oynadı  ve  böylece,  dünya  Türkoloji 
biliminin önemli dergilerinden biri olarak literatüre geçti. 
Cerrahi  alanında  birçok  önemli  kuruma  üye  seçilen 
Cevat  Heyet,  Türkoloji  alanındaki  hizmetlerinden  dolayı 
da  birçok  ödüle  ve  onursal  unvanlara  layık  görülmüĢtür. 
Azerbaycan  Cumhuriyeti‘nde  ister  tıp,  ister  Türkoloji 
alanında  birçok  üniversitenin  fahri  doktoru  ve  profesörü 
unvanını  alan  Cevat  Heyet,  Türkiye‘de  de  Türk  Dil 
Kurumunun  Ģeref  üyesi,  Ġstanbul  Üniversitesi  Edebiyat 
Fakültesinin  de  fahri  doktorudur.  O,  aynı  zamanda  Türk 
Ocaklarının  kuruluĢunun  100.  yıldönümü  münasebetiyle 
düzenlenen törende ödüllendirilmiĢtir. 
Ġlmi  faaliyetleriyle  birlikte  Ġran,  Türkiye  ve  Azer-
baycan arasında dostluk köprülerinin kurulması ve kültürel 
iliĢkilerin  doğru  bir  mecrada  yoğunlaĢması  için  büyük 
hizmetleri  olan  Prof.  Dr.  Cevat  Heyet,  devlet  liderleri 
tarafından da her zaman saygıyla karĢılanmıĢtır. 
Ömrünü insanların tedavisi ve Türk kültürüne hizmete 
adayan  büyük  düĢünür  Prof.  Dr.  Cevat  Heyet,  Ģu  anda 
Bakü‘de tedavi görmektedir. Allahtan kendisine sağlık ve 
uzun ömür diliyoruz. 
(Prof.  Dr.  Cevat  Heyet  12  Ağustos  2014  tarihinde 
vefat etmiĢtir) 
 
 
 

---

 
70