Varliğimiz

TÜRK DÜNYASI‟NIN BIR „AKSAKAL‟I 
DAHA GÖÇTÜ 
 
Alâaddin Korkmaz (Türkiyə) 
 
Dr.Cevat  Heyet  Bey‘i  1990  yılı  Eylül‘ünde  tanıdım. 
Uzak  bir  yerlerde  Varlık  adında  bir  dergi  çıkardığını 
kulaktan dolma biliyordum. O da, hiçbir habere doğrudan 
ulaĢamadığımız  zamanlarda  bize  Türk  Dünyası‘nın,  hiç 
olmazsa  bir  kısım  Türkiyatçısını  tanıtan  Aziz  Ahmet  Bi-
can Ercılasun Hoca sayesinde. 
Ne yapmak istediğini çok iyi bilen ve bir Bakan olarak 
çok  üstün  baĢarılara  imza  atmıĢ  olan  Namık  Kemal 
Zeybek,  ‗Bir  Türk  Dili  kurultayı  toplayalım‘  dediğinde, 
ben  Kültür  Bakanlığı  Yayımlar  Dairesi  BaĢkanı  idim  ve 
aslında  Daire‘nin  böyle  bir  görevi  de  yoktu.  Sovyet  sis-
temi  sallanıyor  ve  bizim  önümüze  bir  ‗Türk  Dünyası‘nın  
çıkmak üzere olduğunu en iyi Bakan Zeybek hissediyordu. 
Kurultayı benden istemesi de tabii idi.Bu göreve geldiğim 
sırada  Türk  Ocakları  Genel  Sekreteri  idim  ve  esasen  ha-
yatım bu tarz organizasyonları gerçekleĢtirmekle geçmiĢti. 
Çok  küçük  ve  bu  iĢler  için  tecrübesiz  bir  memur  kadrom 
vardı.Buna  rağmen,  iĢi  bizzat  yöneterek  ve  her  birisi  be-
nim Ģahsi dostlarım da olan akademisyen ülküdaĢlarımdan 
aldığım  yardımla  Kurultay‘ı  topladık  ve  büyük  bir  baĢarı 
ile tamamladık. 

---

 
56 
Bu  Kurultay‘a  ‗Güney  Azerbaycan‘(Ġran)  Türklerinin 
temsilcisi  olarak  rahmetli  Cevat  Heyet  Bey‘i  davet  ettik. 
ĠĢte tanıĢma bu vesile ile oldu. 
Kurultay‘ın  ana  çalıĢma  dallarından  birisi  de  ‗Türk 
Dünyası‘nda  Alfabe,  Ġmla  ve  Yazı  Dili  Sorunları‘  idi. 
Aslında Kurultay‘ı toplama sebebimiz de bu idi.Lakin ne 
kendi ülkemizde, ne de henüz daha ortaya bile çıkamamıĢ 
‗Türk Dünyası‘nda bu konular konuĢulmamıĢ olduğu için, 
Kurultay‘a  beĢ  ‗çalıĢma  konusu‘  daha  seçmiĢ  ve  Alfabe 
meselesini 6.sıraya koyarak ‗dikkat çekmeme‘ye çalıĢmıĢ-
tık.  ġimdi  aldığımız  mesafelere  bakıp  bu  tarz  ihtiyatlara 
tebessüm  edenler  olabilir,  haklıdırlar  da.Ama  O  zamanlar 
‗Türk  Dünyası‘  terimini  bile  sadece  rahmetli  Turan 
Yazgan  Hocamızın  vakfında  kullanabiliyorduk.  Devlette 
böyle  bir  tabirin  kullanılmasının  ‗mahzur‘arına  dair  bizi 
uyaranlar da olmadı değil. Bunları detayları ile,Allah ömür 
verirse  yazarız.  Söylemek  istediğim:  Cevat  Heyet  Bey 
Kurultay‘a  alfabe  konusunda  bir  tebliğ  sundu  ve  özetle 
‗‘Türk Dünyasını birleĢtirebilecek olan alfabe ‗Arap harf-
lerinden  geliĢtirilmiĢ  Türk  alfabesi‘dir.‘‘  dedi.  Bu,  pek 
tabiidir  ki,  Kurultay‘ın  amacına  da,  bizim  (Türkiye‘nin)  
hedef  ve  politikalarımıza  da  aykırı  idi.  Cevat  Bey‘in  ge-
rekçeleri  doğru  (ilmî)  idi.  Kurultay‘a  Türkiye‘deki  – 
araĢtırma görevlisi dr, doç, prof seviyesinde- bütün ihtisas 
erbabı katılmıĢtı, kalkıp pek itiraz eden de olmadı. Herkes, 
bazen ilmi gerçeklerle hayat pratiklerinin çakıĢmayacağını 
ve Türkiye‘nin Arap harflerine dönmesinin artık mümkün 
olamayacağını,  Türkiye  dönemeyeceği  için,  Türk  Dün-
yası‘na da tavsiye edemeyeceğini iyi biliyordu. 
Ben,  naçizane,  hayatım  boyunca,  saldırı,  cehalet,  sap-
tırma  ve  demagojiden  arınmıĢ  ‗bilgi‘nin  benim  bildikle-
rime, inandıklarıma aykırı olmasına hiç aldırmadım, böyle 
metinlere düĢmanlık etmedim. Hoca‘nın tebliğini Bakanlık 

---

 
57 
adına  çıkarmakta  olduğumuz  ‗Milli  Kültür‘  dergimizde 
neĢrettim. 
Daha sonraki Tahran ziyaretimde (1991) Cevat Bey‘in 
evinde  konuğu  oldum.  Oraya  gidiĢ  sebebimiz  bir  ‗kitap 
fuarı‘  idi.  Rahmetli,  fuardaki  hemen  her  günümüz(on 
gün)de  geldi,bizimle  oldu.  Büyük  bir  heyecanla  Türkiye 
bölümünü  ziyaret  eden,izdiham  yaratan  hemĢehrilerini 
seyredip  gururlandı.  (O  Ġran  seyahatinde,  ‗Tebriz  baĢta, 
Türk  bölgelerini  dolaĢırım‘  diye  bir  planım  vardı,bu  yüz-
den bir yerine iki arkadaĢımı da götürmüĢtüm. Öyle bir iz-
diham oluĢtu ki, gidemedim.GidemeyiĢ sebeplerinden biri 
de ‗iletiĢim‘ için gerekli lehçe özelliklerinden haberdar ol-
mayan  arkadaĢlarımın  baĢarılı  olamamalarıydı.Bir  ay 
öncesinde  Bakü‘de  iki  haftaya  yakın  kalmıĢ,  lehçe  prati-
ğimi  geliĢtirmiĢtim.  Tahran  kitap  fuarı  vesilesiyle  galiba 
oradaki soydaĢlarımızla Türkiye arasında mühim bir  köp-
rü oluĢturmuĢtuk. Ġlerde yazarım inĢallah.ġu kadarını söy-
leyim:  A.Bican  Ercılasun  Bey‘in  ‗Bugünkü  Türk    Alfa-
beleri‘nin  ‗Güney  Azerbaycan‘  sayfasından  15  bin  adet, 
Arap-Kiril-Türk  alfabesinde  örneklerin  yer  aldığı  for-
madan 5 bin adet bastırıp götürmüĢtüm. Orada dağıttık ve 
‗köprü‘ kuruldu.) 
Bana  dedi  ki:‘‘Sen  benim  o  Kurultay‘da,  aykırı  bir 
fikirle  tebliğ  vermeme  hiç  ses  çıkarmadın  ve  hatta  bunu 
devletin  dergisinde  yayımladın.  Ben  de  burada  insanlara 
dedim ki: ‘Bakın  iĢte  fikir hürriyeti denen Ģey iĢte budur: 
Sizin savunduklarınızdan farklı Ģeyler söyleyenlere de söz 
hakkı  tanır,  hatta  bunu  yayarlar.  Bunu  sağlayan  ortam 
demokrasidir.‘‘  Ġran  devletine  ders  verdiğini  ve    doğrusu 
çok gururlandığını hissetmiĢtim. 
Hoca da artık Türkiye‘nin Arap harflerine dönmesinin 
mümkün olmadığını biliyor, ama bir Türkolog olarak fik-
rini  ilim  çerçevesinde  dikkate  getirirken,  Ġran  devleti‘nin 

---

 
58 
politikası ile örtüĢtüğü gerçeğini de göz ardı etmiyordu.Bu 
asla bir eyyamperestlik falan da değildi. (Ġlmen doğru bir 
fikirdi.)  Çünkü,kendi  toplumunun  da  itirazlarına  rağmen, 
Varlık dergisi ile, mevcut  ‗Güney Azerbaycan  Lehçesi‘ni 
değil,  Ġstanbul  Türkçesine  yakın  bir  ‗yazı  dili‘  kullanı-
yordu. Bu tutum-tercih, doğrusu Türk Dünyası için de çok 
büyük bir mesajdır. 
Cevat  Heyet,hayatının  hiçbir  dönemimde,en  azından 
benim bildiğim bu, siyasetle uğraĢmamıĢ ve fakat iki alan-
da  ‗zirve‘  olmayı  baĢarmıĢtır.Birincisi,asıl  kariyeri-mes-
leği olan cerrahlık alanında dünya çapında bir tabip olarak 
tanınmıĢtır. Bu, ona memleketinde büyük bir itibar sağla-
mıĢtır.  Garip  bir  Ģekilde  kılık  kıyafetle  uğraĢmayı  hüner 
sayan ‗Ġslam‘ devrimi‘ sonrasında, sokakta kravatıyla do-
laĢabilen nadir insanlardan biri Cevat Bey‘dir.. 
Onun  Türkoloji  alanında  da  bir  ‗zirve‘  olmasına  
Ġran‘da  itiraz  edilememiĢtir.  Yaygın  söyleyiĢin  aksine 
‗Azeri‘ terimini değil, ‘Türk‘ terimini kullanmıĢ,‘Türkçü‘ 
olduğunu  hiç  gizlememiĢtir.  Babasının  çok  ileri  görüĢlü 
telkini  ile  geldiği  Ġstanbul‘da,  Türkçülüğü  birinci  elden 
kaynaklarından  (baĢta  Zeki  Velidi  Togan,  Hamdullah 
Suphi  Tanrıöver  olmak  üzere)  beslenmiĢ,  böylece  ikinci 
bir doktora ve profesörlüğü hak  edebilecek seviyede neĢ-
riyat yapabilmiĢtir. 
O  yüzdendir  ki,  Aziz  Bakanım  Namık  Kemal  Zey-
bek‘in  kadirĢinaslığı  ile  Ankara‘da  Tarihi  Türkocağı 
Binası  salonunda  kendisi  için  yapılan  ‘80.yaĢ  jübile‘sine 
Ġran  Büyükelçisi  de  katılmıĢ  ve  tören  sonuna  kadar  kalk-
mayıp, takip  ederek,  ona devletinin duyduğu saygıyı  gös-
termiĢtir. 
O  törende  kendisine  naçiz  bir  armağan  olarak,çok 
sevdiği  Ġstanbul‘u  ve  Türklüğün  büyük  imparatorluğunu 

---

 
59 
hatırlatması  dileği  ile pirinçten (40x40 ) ‗Osmanlı Devlet 
Arması‘ sunmak bahtiyarlığına eriĢmiĢtim. 
‗Hamdullah  Suphi  Tanrıöver  Türk  Ocakları  Kültür 
Armağanı‘nın  kendisine  verilmesi  için,  naçizane  teklif 
hissem  ile  takdimin  yapıldığı  10  Nisan  2012  Türk  Ocağı 
Kurultayı‘nda Divan BaĢkanı olarak bulunmaktan da müf-
tehirim. 
Hayatta tanımaktan ve dostluklarına eriĢmekten bahti-
yarlık duyduğum (yaĢları benden,‘baba‘ diyebileceğim ka-
dar büyük) birkaç insandan birisi idi. 
Ailesine,  Güney  ve  Kuzey  Azerbaycan  Türklerine  ve 
Türk Dünyası‘na baĢ sağlığı diliyorum. Allah Cevat Mual-
limden razı olsun,rahmet eylesin. 
Hayrülhalefi Dr.Rıza Heyet Türkiye‘de yaĢamaktadır. 
 
 

---

 
60