Vazifalari, asosiy protokollari

OSI modelining s
ifatlari:
1. 
**Fizik layer (1-
sifat):** Bu sifatd
a, birlashgan tizi
mni amalga oshir
ish uchun fizikavi
qurilmalar, ma'l
umotlar o'tkazila
di. Bunday quril
malar ethernet k
abeli, optik fiber,
to'qimachalar va
boshqa fizikavi v
ositalar bo'lishi
mumkin.
2. 
**Tasvir layer (2-
sifat):** Tasvir la
yer (datagramma
ning yig'indisi yo
ki mavjud turli tu
rlari) ma'lumotla
r ketishini va olib
tashlashni boshq
aradi. 
Ethernet va WiFi
bu sifatga misol
bo'lishi mumkin.
3. 
**Aloqa layer (3-
sifat):** Aloqa la
yer, ma'lumotlar
ni tarmoq orqali
o'tkazish uchun e
ng optimal ro'yxa
tni tuzishdan ma
s'uldir. IP 
(Internet 
Protocol) manbal
ar orasida ma'lu
motlarni yo'naltir
ish va o'tkazishni
boshqaradi.
4. 
**Transport laye
r (4-
sifat):** Ushbu si
fatda, ma'lumotl
ar paketlarga bo'l
inadi va boshqa t
izimga o'tkaziladi
. Bu sifatning aso
siy vazifalari, ma'
lumotlar uchun q
o'llanma transpo
rt protokollarini t
a'minlash va ma'l
umotlar o'tkazilis
hi orasidagi mun
osabatlarni bosh
qarishni ta'minla
shdir. Misol uchu
n, TCP 
(Transmission Co
ntrol 
Protocol) bu sifat
da ishlaydi.
5. 
**Aplikatsiya lay
er (7-
sifat):** Aplikatsi
ya layer, foydala
nuvchilar va ilova
lar orasida ma'lu
mot almashishni
boshqaradi. Bu si
fat, ma'lumotlar
bazalari, elektron
pochta protokoll
ari, HTTP 
(HyperText Trans
fer 
Protocol) va bosh
qa ilovalar bilan
bog'liq bo'lib, foy
dalanuvchilar bil
an amalga oshiril
adigan protokoll
arni ta'minlaydi.
Bu protokollar o'
zaro aloqa layerd
a ma'lumot alma
shishda ishlatilad
i. Bu protokollar t
armoqlar orasida
ma'lumot almas
hish va o'tkazish
ni ta'minlaydigan
standartlar va us
ullarni ifodalaydi.
Aloqalar bo'yich
a mutaxassislar,
qo'llanma va ilov
alarni qo'llash va
tuzishning optim
al yollari sifatida
OSI modelidan fo
ydalanishadi.

---

TCP/IP
(Transmission
Control
Protocol/Internet
Protocol)
protokollar steki, internet tarmoqlari,
haliqalararo aloqa, va ko'pgina global
tarmoqlar uchun standart protokollar
tuzilmadir. Bu protokollar steki, o'nlab
asosiy protokollar va tuzilmalarni o'z
ichiga oladi, bu orqali ma'lumot
almashish,
yo'naltirish
va
aloqa
o'rnatlarni
boshqarish
uchun
qo'llaniladi. TCP/IP protokollar steki,
internet
tarmoqlari
va
ulardagi
kompyuterlar
orasidagi
ma'lumot
almashinuvi uchun yagona standart
bo'lib, bu stekini har bir protokolining
o'z
mahsulotlarini
ta'minlash,
tarmoqni boshqarish va tarmoqdagi
qurilmalarni
aniqlash
va
identifikatsiya qilish uchun yaratilgan
protokollar
bilan
ajralib
turadi.
Quyi
dagi protokollar, TCP/IP stekining asosiy
qismidir:
•
IP (Internet Protocol):
Ma'lumotlarni tarmoqda yo'naltirish va ma'lumotlarni
paketlarga bo'linishi uchun ishlatiladi. IP manbalar orasida ma'lumotlarni o'tkazish
va qabul qilishda ishlaydi. Hozirgi zamonning eng mashhur versiyasi, IPv4 va IPv6 
(Internet Protocol version 4 va version 6) protokollari mavjud.
•
TCP (Transmission Control Protocol):
Ma'lumotlarni to'la va ishonchli tarzda
o'tkazish uchun ishlatiladi. Bu protokol, ma'lumotlarni qabul qilish, xato tekshirish, 
ma'lumotlarni o'tkazish va ma'lumot omborlashda ishlaydi. Ammo, u istalgan
ishlovni bajarish uchun uzoq muddat vaqt talab etishi mumkin.
•
UDP (User Datagram Protocol):
Ma'lumotlarni tez va nozik tarzda o'tkazish uchun
ishlatiladi. Xususan, voIP (Voice over IP) va streaming audio/video ilovalar uchun
ma'lumotlarni tez vaqt ichida o'tkazishda qo'llaniladi. Ammo, u ma'lumot yo'lida
yo'qolish o'zi bo'yicha ishonchsizdir.
•
ICMP (Internet Control Message Protocol):
Tarmoqda xato va holat xabarlarni
almashish va boshqarish uchun ishlatiladi. Masalan, "ping" so'rovi ICMP orqali
bajariladi.
•
ARP (Address Resolution Protocol):
Ma'lumotlar link layer (2-sifat) manbasi yoki
fizikavi manbalar orasida almashishini boshqarish uchun ishlatiladi. IP manbasini
fizikavi manbaga bog'liq bo'lgan MAC (Media Access Control) manbasi sifatida
topishni ta'minlaydi.
•
DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol):
Kompyuterlarga avtomatik IP 
manbasi tanzimlash uchun ishlatiladi. Tarmoqdagi qurilmalar yangi IP manbasi
olishi kerak bo'lganda, DHCP server uni o'zgartiradi.
•
DNS (Domain Name System):
IP manbalari va doim nomlari orasida qat'iyatni
yaratadi. Doim nomni IP manbasiga qaytarib beradi va tarmoqda o'zaro
almashinuvi uchun osonlik yaratadi.

---

TCP/IP (Transmission 
Control 
Protocol/Internet 
Protocol) - bu internet 
tarmoqlari uchun 
tuzilgan protokollar 
steki. Bu stekining 
asosiy vazifalari va 
qo'llaniladigan 
protokollari quyidagilar: