Verska(1 128) 2017 yil p65

Savol va topshiriqlar
1. O‘xshatish-qiyoslash yuklamalari deb nimaga aytiladi?
2. Xuddi, go‘yoki so‘zlari ishtirokida gaplar tuzing.
248-mashq.
Uyga vazifa. O‘zingiz o‘qiyotgan badiiy asardan xuddi,
go‘yo(ki) yuklamalari qatnashgan gaplarni topib yozing. Yuklamalarning
qanday ma’no anglatayotganini tushuntiring.
GUMON VA INKOR YUKLAMALARI
1-topshiriq. Berilgan gaplardagi -dir qo‘shimchasining vazifasi
va ma’nosiga ko‘ra farqli jihatlarini aniqlang.
1. U musobaqa g‘olibidir. 2. Sizni yo‘qlab kelgandir? (S. Zun-
nunova)
2-topshiriq. -dir qo‘shimchasini qatnashtirib, gaplar tuzing.
Gaplaringizdagi -dir qo‘shimchasining ma’nolarini tushuntiring.
Gap mazmuniga gumon ma’nosini yuklovchi -dir
qo‘shimchasi gumon yuklamasi hisoblanadi.
Bu yuklama -man, -san qo‘shimchalari qatorida
turuvchi uchinchi shaxs qo‘shimchasi -dir bilan shakl-
doshdir. -dir yuklamasi urg‘u olmaydi.
Gap mazmunidagi inkor ma’nosini uqtiruvchi hech,
sira, na...na kabi so‘zlar inkor yuklamalari sanaladi.
Bunday yuklamalar qo‘llanganda, gapning kesimi, aso-
san, inkor shaklida bo‘ladi.
!

---

120
249-mashq. 
Gumon va inkor yuklamali gaplarni yozing. Mirtemirning
fikriga qo‘shilasizmi?
1. Suv hayot manbayidir. 2. «O‘lsa o‘lgandir, bunga nima jan-
jal!» – deb qo‘ydi tag‘in birov. (Abdulla Qodiriy) 3. Yurmasman
hech behishtni izlab, Topolmasam, chekmasman alam. (A. Ori-
pov) 4. Hayratga tushmasman bu holdan sira, Dunyo, bu –
quvg‘indi ohuday yelar. (A. Oripov) 5. Hayosizda or bo‘lmas, aslo
vafodor bo‘lmas. (Qo‘shiqdan) 6. To‘rt mucham sog‘, do‘stlarim
bor havas qilgulik, Nolimayman na kelajak, na o‘tmishimdan.
(A. Oripov) 7. G‘afur aka bugun va’da qilgan she’rini yozayot-
gandir. (Said Ahmad) 8. Ayting-chi, mard odam aslo o‘lurmi?
Nomi qolar yurt qo‘shig‘ida. (Mirtemir)
♦
♦
♦
♦
♦