MATNDAGI ASOSIY FIKRNI ANIQLASH. MATNNI O‘QISH VA QAYTA HIKOYA QILISH 1-topshiriq. Abdulla Qahhorning «Siz so‘zni grammlab olib,
tonnalab ishlatasiz. Aslida, so‘zni tonnalab olib, grammlab sotish
kerak» degan hikmatida qanday fikr yashirinib yotibdi? Shu haqda
fikrlashing.
2-topshiriq. «Ulug‘ g‘oyalar ulug‘ insonlarni yetishtiradi». Bu
haqda qanday fikrdasiz?
Matnning mazmuniy yaxlitligini ta’minlashda ayrim so‘zlar yoki gaplar asosiy o‘rinni egallaydi. Matnning mohiyatini belgilashda ular tayanch birliklar hisobla- nadi. Matn mazmunini qayta bayon qilishda shu birliklar asos bo‘ladi. 298-mashq. Matnni o‘qing, undagi asosiy so‘z va gaplarni aniqlang. Sizning hayotingizda ham shunga o‘xshash voqealar bo‘lganmi? Shu haqda fikrlashing. Maktabda a’loga o‘qirdim. «To‘rt» olsam, tuni bilan yig‘lab
chiqardim. Bir kuni nimayam bo‘lib, darsga kech qoldim.
Yig‘lagudek bo‘lib yugurib ketayotsam, yana bir a’lochi qiz
shoshib borayotganiga ko‘zim tushib qoldi. U nihoyatda
odobli, hamma fanlardan «a’lo»ga o‘qiydigan sinfdoshim edi.
O‘qish bobida bir-birimizni pinhona raqib bilib yurardik.
Uning ham darsga kech qolish odati yo‘q edi. Uni ko‘rib
butun vujudimga allaqanday xotirjamlik, osoyishtalik yugurdi,
boyagi xijolatpazlik, uyalish, gunohkorlik hissi qayoqqadir
uchib ketdi. «Ana, qiz bola bo‘la turib, Gulsara kech qolyapti-
yu...» degan o‘y o‘tdi xayolimdan. Ikkalamiz deyarli baravariga
sinfga kirdik. Gulsara yig‘layapti, biz bez bo‘lib turibmiz.
Muallim ikkalamizga ham o‘tirishga ruxsat berdi. Gulsara
o‘tirgandan keyin ham yig‘lardi...
Men o‘ylanib qoldim: birovning kulfati sening kulfatingni
yengillashtira olmaydi degan xulosaga keldim va butun umr
shu hikmatga amal qilib kelyapman. Maktab, haqiqatan ham,
maktab bo‘lgan. (Sh. Boshbekov)
