Virüs özellikleri

Virüs özellikleri

• Virüs özellikleri

• Epidemiyoloji

• Bulaş yolları

• Riskli-taranması gerekenler

• Semptomlar

• Laboratuar tanısı

• Akut HBV tanısı

• Kronik HBV tanısı

• Genel serolojik tablo

• Tedavi

• İzlem

• Korunma

B tipi hepatit, serum hepatiti, uzun kuluçka süreli hepatit olarak adlandırılan hastalığın etkenidir.

• B tipi hepatit, serum hepatiti, uzun kuluçka süreli hepatit olarak adlandırılan hastalığın etkenidir.

• Hepatit B virusu (HBV) tüm dünyada akut ve kronik hepatitler, siroz ve hepatoselüler karsinomanın en önemli nedenidir.

• Blumberg isimli araştırıcı ilk defa 1967’de Avustralyalı bir hasta serumunda Avustralya antijeni olarak adlandırdığı HBsAg’yi tanımlamıştır.

• Dane isimli araştırıcı ise 1970 yılında tam virus partikülünü tanımlamıştır.

• Hepadnaviridae ailesinde yer alır.

• Diğer virüslerden farklı olarak kanda tam ve eksik virus partikülleri halinde bulunur.

42 nm çapındadır.

• 42 nm çapındadır.

• Küresel görünümdedir.

• En dışta yüzey antijeni olan HBsAg kılıfı bulunur.

• HBsAg kılıfının altında HBcAg kor antijeni bulunur.

• En iç kısımda ise DNA’dan oluşan genomik yapı yer alır.

• İç kısımda internal örtülü antijen olan HBeAg yer alır.

• Virüse ait DNA polimeraz, protein kinaz enzimleri bulunur.

Yüksek ısıya dayanıklıdır.

• Yüksek ısıya dayanıklıdır.

• 600C’de 10 saat
• Kaynatılmayla 1 dakika
• Otoklavda 15-20 dakikada ölürler.

• % 70 etil alkol ile muamelede 2-3 dakika

• Sodyum klorid ile muamelede 10 dakikada ölürler.

• 30-320C 6 ay , -200C yıllarca canlı kalabilir.

Yedi genotipi bulunur.

• Yedi genotipi bulunur.

• Genotip A,B,C,D,E,F,G

• Gentip A : Kuzey Avrupa
• Genotip B,C :Asya
• Genotip D : Akdeniz ülkeleri
• Genotip E : Afrika
• Genotip F : Orta Amerika
• Genotip G : Yeterli veri yoktur

• Ülkemizde genotip D sık görülür.

Hangi yolla vücuda girerse girsin virus kan dolaşımına karışır.

• Hangi yolla vücuda girerse girsin virus kan dolaşımına karışır.

• Kandaki serum albuminlerine bağlanır.

• Oluşan kompleks virusu karaciğere taşır.

• Karaciğer hücrelerinde bol miktarda replike olur.

• Tam ve eksik partikülleri oluşur.

• Kan yoluyla vücuda yayılım gösterir.

• Tükrük, sperma, vaginal salgılar, anne sütü gibi vücut salgılarında bulunur.

• Virüs en yoğun kanda bulunur.

Enfeksiyondan 3 gün sonra karaciğerde replikasyon başlar.

• Enfeksiyondan 3 gün sonra karaciğerde replikasyon başlar.

• Semptomların ortaya çıkışı 2-6 ay sonra olur.

• Süre kişinin direncine, alınan virus sayısına, giriş yoluna bağlıdır.

• Sitopatolojik etki oluşturmadığı için semptomlar geç gelişir.

• Oluşan hasar hepatositlerin immun yıkımına bağlıdır.

• Yeterli immun yanıt gelişmezse sitoliz ve karaciğer harabiyeti olmaz.

• Bu durumda taşıyıcılık söz konusu olur.

Hücresel immünite ve yangı enfeksiyonun sonlanmasında önemlidir.

• Hücresel immünite ve yangı enfeksiyonun sonlanmasında önemlidir.

• Klinik belirtili akut enfeksiyonlar çabuk iyileşir.

• Karaciğer parankim dokusu kendini yeniler.

• Hafif seyirli olgularda kronikleşme fazladır.

• T hücre yetersizliği olanlarda inatçı enfeksiyon oluşumu sık görülür.

• Vücutta antijen antikor birleşimi immun kompleks oluşumuna yol açar.

• Oluşan bu immun kompleksler ekstra hepatik bulgulara yol açar.

• Vaskulit, artralji, döküntü, böbrek problemleri gibi ekstra hepatik tablolar ortaya çıkar.

Tüm dünyada ~350 milyon kişi taşıyıcı

• Tüm dünyada ~350 milyon kişi taşıyıcı

• Ülkemizde taşıyıcılık oranı ~%5

• Ülkemizde ~3-4 milyon kişi taşıyıcı

• Ülkemizde yılda ~15.000 kişi gelişen komplikasyonlar nedeniyle kaybedilmektedir.

• Dünyada her yıl hepatit B enfeksiyonuna bağlı olarak ~ 1-2 milyon insan ölmektedir.

Virus başlıca parenteral yolla ve infekte serum, semen ve tükrük gibi vücut sıvılarıyla temas sonucunda bulaşır.

• Virus başlıca parenteral yolla ve infekte serum, semen ve tükrük gibi vücut sıvılarıyla temas sonucunda bulaşır.

• Kan ve kan ürünleri nakli,

• Kontamine cerrahi malzemeler ve enjektörler,

• Cinsel ilişki,

• Kan ve vücut sıvıları ile temas,

• Kanla kontamine olan eşyaların ortak kullanımı ile bulaşır.

• Serumda HBe antijeninin bulunması çoğunlukla fazla miktarda virus varlığına ve dolayısıyla yüksek bulaşma riskine işaret eder.

El sıkışmak,

• El sıkışmak,

• Dokunmak,

• Yanaktan öpüşmek gibi günlük normal temas gibi sosyal ilişkilerle ve gıdalarla bulaşmaz.

Sağlık çalışanları,

• Sağlık çalışanları,

• Orta/yüksek endemisite (prevalans ≥ %2) bölgelerinde doğanlar, yaşayanlar veya bu bölgelerden göç edenler;

• KHB hastalarıyla aynı evde kalanlar ve cinsel teması olanlar,
• İV. ilaç bağımlıları ve sürekli kan ürünlerini alanlar,
• Eşcinseller, çok eşli heteroseksüeller ve HIV+ hastalar,
• Kronik karaciğer hastalığı olanlar, (HIV/HCV enfekte)
• Hemodiyaliz hastaları,
• İmmunsupresif tedavi alanlar,
• Gebeler ve HBV ile enfekte anneden doğan bebekler

Hepatit B virüsü ile enfekte kişilerde asemptomatik enfeksiyondan fulminan hepatite kadar varabilen semptomlar görülür.

• Hepatit B virüsü ile enfekte kişilerde asemptomatik enfeksiyondan fulminan hepatite kadar varabilen semptomlar görülür.

• Virus ile temas edenlerin % 20’sinde akut enfeksiyon gelişir.

• % 80’inde klinik bulgu görülmez.

• Bu tür kişiler taramalarda antikor pozitifliği ile saptanır.

HBsAg’nin 6 aydan uzun sürmesi kronikleşmeyi veya sağlıklı taşıyıcılığı gösterir.

• HBsAg’nin 6 aydan uzun sürmesi kronikleşmeyi veya sağlıklı taşıyıcılığı gösterir.

• Hafif başlangıçlı vakalar daha yüksek oranda kronikleşir.

• İmmun sistemi yetersiz olanlarda ve bebeklerde sık görülür.

• Kronikleşme durumu :

• Yenidoğanlarda % 90
• Bebeklerde % 50
• Çocuklarda % 20
• Erişkinlerde % 5 dolayındadır.

• Kronikleşen olgularda herhangi bir klinik bulgu ve karaciğer enzimlerinde yükselme gözlenmezse sağlıklı taşıyıcılık söz konusu olur.

• Sağlıklı taşıyıcılık ve kronik hepatit ayrımı karaciğerin histolojik yapısı ile anlaşılır.

• Karaciğerde oluşan fibrozise göre sınıflandırma yapılır.

Tanıda kullanılan biyokimyasal testler;

• Tanıda kullanılan biyokimyasal testler;

• ALT-AST

• ALP

• GGT

• LDH

• Bilirubinler

• Protrombin zamanı

• Hemogram

• Serum proteinleri

KC hücre hasarının önemli göstergesidir

• KC hücre hasarının önemli göstergesidir

• Normal serum düzeyleri 30-40 IU/L den az

• Hepatositte AST mitokondrial(%80) ve sitozol(%20) içerisinde bulunur.

• ALT ise sitozolle sınırlıdır. Her iki enzimde kana, karaciğer hücre membranı hasarlandığında , fazla miktarda salınırlar.

• Viral hepatitlerde inflamatuvar yanıt, genellikle plazma membranına yönelik olduğundan, ALT düzeyleri AST düzeylerinden daha yüksek olmaktadır.

Klinik belirtilerin ortaya çıkmasından 1-2 gün önce yükselmeye başlar, 3-10 gün sonra en yüksek düzeylerine erişir.

• Klinik belirtilerin ortaya çıkmasından 1-2 gün önce yükselmeye başlar, 3-10 gün sonra en yüksek düzeylerine erişir.

• Akut hepatit B de transaminaz düzeyleri 500-3000 IU/l arasında değişir.

Akut viral hepatit B de serum bilirubin düzeyleri çok değişkendir.

• Akut viral hepatit B de serum bilirubin düzeyleri çok değişkendir.

• Hepatitin şiddeti, genel olarak bilirubin düzeyiyle ilişkiliyse de birçok durumda böyle bir ilişki saptanamayabilir.

• Total serum bilirubin düzeyi genellikle 10 mg/dl nin altındadır, bazı olgularda 20 mg/dl ya da daha üzerine de çıkabilir, genelde direk bilirubin hakimiyeti vardır.

Akut viral hepatitlerde genel olarak ALP ve GGT düzeyleri normalin iki katını aşmaz.

• Akut viral hepatitlerde genel olarak ALP ve GGT düzeyleri normalin iki katını aşmaz.

• Bu iki test kolestazın varlığını ve derecesini saptamakta yardımcıdırlar.

• Aynı membran bölümlerinde bulunan ALP ve GGT’nin birlikte ölçümü, bu yükselişlerin kaynağının karaciğer olduğunu belirler.

Karaciğer tarafından sentezlenen pıhtılaşma faktörlerine (1,2,5,7,10) ihtiyaç duyulur.

• Karaciğer tarafından sentezlenen pıhtılaşma faktörlerine (1,2,5,7,10) ihtiyaç duyulur.

• Hepatoselluler hasara bağlı protrombin zamanı uzamasını kolestazdan ayırmak klinikte önem taşır. Bu amaçla K vitamini kullanılır hepatoselluler hasar varsa protrombin zamanı kısalmaz.

Akut Viral Hepatit B de ALT ve AST ye göre daha az olmak üzere serum LDH aktivitesi artar.

• Akut Viral Hepatit B de ALT ve AST ye göre daha az olmak üzere serum LDH aktivitesi artar.

Akut viral hepatit B de globulin düzeyinde bir artış da olabilir.

• Akut viral hepatit B de globulin düzeyinde bir artış da olabilir.

• Serum albumin düzeyleri karaciğerin bu proteini sentezleme yeteneğinin göstergesidir. Akut viral hepatitte normaldir.

• Kronik hepatit B de ise albumin düzeyi karaciğer hasarına bağlı olarak, azalmış sentez sonucu düşük bulunur.

• Prognozda gösterge olarak kullanılır.

Serolojik testler;

• Serolojik testler;

• HBsAg

• Anti HBc Total

• Anti HBcIgM

• Anti HBs

• HBeAg

• Anti HBe

• HBV DNA

İlk bakılması gereken göstergedir.

• İlk bakılması gereken göstergedir.

• Virusa ait yüzey antijenidir.

• Akut enfeksiyonlarda ilk beliren antijendir.

• Semptomlardan 1-2 hafta öncesinde saptanabilecek düzeye ulaşır.

• 2-12 hafta pozitiflik devam eder.

• 6 ayı geçen pozitiflik kronikleşmeye işaret eder.

Hepatit B kor antijenine karşı oluşan antikordur.

• Hepatit B kor antijenine karşı oluşan antikordur.

• Genelde IgG’lerden oluşur.

• Klinik bulgularla birlikte pozitifleşir.

• Ömür boyu pozitiflik devam eder.

• Bu antikorun pozitifliği kişinin tam virus partikülü ile karşılaştığını gösterir.

• Akut enfeksiyolarda, kronik enfeksiyonlarda ve taşıyıcılarda pozitiftir.

Hepatit B kor antijenine karşı oluşan IgM sınıfı antikordur.

• Hepatit B kor antijenine karşı oluşan IgM sınıfı antikordur.

• Klinik bulgularla birlikte pozitifleşir.

• 6-24 ay içinde negatifleşir.

• Akut ve yeni geçirilmiş enfeksiyonu gösterir.

Virusun özünde yer alan internal antijendir.

• Virusun özünde yer alan internal antijendir.

• Erimiş halde kanda bulunur.

• HBsAg ile birlikte pozitifleşir.

• HBsAg’den daha önce negatifleşir.

• Kanda yüksek düzeyde virus olduğunu gösterir.

• Kişinin bulaştırıcılığın yüksek olduğunu gösterir.

HBe antijenine karşı oluşan antikordur.

• HBe antijenine karşı oluşan antikordur.

• HBsAg kaybolmadan ve HBeAg negatifleştikten sonra oluşur.

• Viral replikasyonun azaldığını gösterir.

• Bulaştırıcılığın azaldığına işaret eder.

HBsAg’ye karşı oluşan antikordur.

• HBsAg’ye karşı oluşan antikordur.

• HBsAg negatifleştikten 2-3 ay sonra pozitifleşir.

• Ömür boyu kalıcıdır.

• Geçirilmiş enfeksiyonu gösterir.

• Aşılanan kişilerde de pozitiftir.

• Tek başına anti HBs pozitifliği her zaman enfeksiyon geçirildiği anlamına gelmez.

• Kişinin hepatit B enfeksiyonuna karşı bağışık olduğunu gösterir.

Virus varlığının en iyi göstergesidir.

• Virus varlığının en iyi göstergesidir.

• Aktif replikasyonun takibini sağlar.

• HBeAg’den daha güvenlidir.

• Tedavinin izlenmesinde önemlidir.

• Viral yükün belirlenmesini sağlar.

HBsAg virusa ait ilk saptanan antijendir.

• HBsAg virusa ait ilk saptanan antijendir.

• HBV ile temastan 6-12 hafta sonra HBsAg ve HBeAg ortaya çıkmasıyla primer HBV enfeksiyonu serolojik olarak belirlenebilir.

• Virusla temastan ortalama 10 hafta sonra klinik belirtiler ortaya çıkar.

• Bu dönemde enzim yüksekliği saptanır.

• AntiHBc IgM antikorları saptanır.

HBsAg’nin ortaya çıkmasından kısa süre sonra HBeAg ortaya çıkar.

• HBsAg’nin ortaya çıkmasından kısa süre sonra HBeAg ortaya çıkar.

• HBeAg nin varlığı; bulaşıcılık, infektivite ve viral replikasyon ile ilişkili,

• Akut enfeksiyonun iyileşme döneminde aminotransferazlar normale döner,

• HBeAg kaybolur, antiHbe oluşur.

• HBeAg ve antiHbe aynı anda pozitif olabilir.

HBcAg’ni serumda saptamak güçtür.

• HBcAg’ni serumda saptamak güçtür.

• AntiHBc IgM akut enfeksiyonda,

• Akut enfeksiyonun pencere döneminde saptanır.

• AntiHBc IgM antikoru kronik HBV enfeksiyonunun akut alevlenmeleri sırasında da pozitif bulunabilir.

• AntiHBc IgM düzeyi 12-48 hafta içinde düşerken antiHBc IgG düzeyi yükselir ve ömür boyu serumda kalabilir.

AntiHBc IgG ve AntiHBs antikorlarının beraber saptanması hastalığın geçirildiğinin ve bağışıklık oluştuğunun göstergesidir.

• AntiHBc IgG ve AntiHBs antikorlarının beraber saptanması hastalığın geçirildiğinin ve bağışıklık oluştuğunun göstergesidir.

• AntiHBs ; aşılama sonrasında

• Hepatit B Ig verilmesi,

• Kan transfüzyonu,

• Anneden bebeğe pasif olarak da geçebilir.

• Bazen HBsAg ve AntiHBs birlikte saptanabilir. İki farklı suşla karşılaşmayı gösterir.

Kronik Hepatit B enfeksiyonu, HBV yüzey antijeni (HBsAg)’nin en az 6 ay serumda saptanması olarak tanımlanır.

• Kronik Hepatit B enfeksiyonu, HBV yüzey antijeni (HBsAg)’nin en az 6 ay serumda saptanması olarak tanımlanır.

• Kronik HBV infeksiyonunun tanısı, serumda HBV infeksiyonunun serolojik ve virolojik göstergeleri ile karaciğer hastalığının biyokimyasal ve histolojik göstergelerinin birlikte değerlendirilmesi esasına dayanır.

HBsAg (+) >6 aydan uzun süreli

• HBsAg (+) >6 aydan uzun süreli

• HBeAg pozitif hastalarda serum HBV DNA > 20.000 IU/mL,

• HBeAg negatif hastalarda HBV DNA > 2000 IU/mL olması

• Kalıcı veya aralıklı ALT / AST yüksekliği

• Karaciğer biyopsisi: Orta yada ileri düzeyde nekroz ve enflamasyonun gözlendiği kronik hepatit

HBsAg (+) 6 aydan uzun süreli

• HBsAg (+) 6 aydan uzun süreli

• HBeAg (-) / Anti HBe (+)

• HBV DNA < 2000 IU/ ml

• ALT ve AST düzeyi sürekli olarak normal

• Karaciğer biyopsisinde hepatite özgü bulguların görülmemesi.

İnaktif HBsAg taşıyıcılığı ile ALT:N HBeAg (-) KHB ayrımı ilk değerlendirmede yapılamaz.

• İnaktif HBsAg taşıyıcılığı ile ALT:N HBeAg (-) KHB ayrımı ilk değerlendirmede yapılamaz.

• Bu ayrım için 1 yıllık izlemeye gereksinim duyulur.

• 3 ayda bir ALT (5 kez)

• 2 kez HBV DNA düzeyi (başta ve 12. ayda)

Akut infeksiyonlarda HBsAg kaybolmuştur, ancak antiHBs henüz oluşmamıştır.(pencere dönemi),

• Akut infeksiyonlarda HBsAg kaybolmuştur, ancak antiHBs henüz oluşmamıştır.(pencere dönemi),

• HBsAg nin saptanamayacak düzeyde var olduğu kronik infeksiyonlar ,

• HBV antijenlerine karşı humoral yanıtta bir bozukluk olması ve diğer antikorların oluşamaması,

• AntiHBs’nin zaman içinde kaybolmuş olması;

• ya da özellikle diyabetliler ile böbrek hastalarında sık görülen bir durum olan antiHBs oluşturamama söz konusudur.

HBsAg negatif olguda HBV DNA’nın pozitif olmasıdır.

• HBsAg negatif olguda HBV DNA’nın pozitif olmasıdır.

• HBV DNA <2000 IU/ml (dalgalanmalar gösterir)

• Nedanleri; S gen mutasyonu, HBV içeren kompleksler, konak yanıtında azalma, koenfeksiyon

Akut Enfeksiyon

• Akut Enfeksiyon

• İstirahat ve aşırı aktivitelerden kaçınma
• Gerektiğinde destek tedavisi

• Kronik Enfeksiyon

• Genelde interferon kullanımı
• Antiviral ilaç kullanımı
• HBeAg anti HBe dönüşümü % 40-45

Kronik hepatit B’de HBV DNA düzeyi dalgalanma gösterebileceği için, HBV DNA düzeyinin tek ölçümü ile inaktif HBsAg taşıyıcılığı tanısı koyulmamalıdır.

• Kronik hepatit B’de HBV DNA düzeyi dalgalanma gösterebileceği için, HBV DNA düzeyinin tek ölçümü ile inaktif HBsAg taşıyıcılığı tanısı koyulmamalıdır.

• Hastalar ilk yıl 3 ay arayla ALT yönünden izlenmelidir.

• ALT seviyesi normal devam eden olgularda ise 6-12 ayda bir ALT düzeyi ölçülmelidir.

• İnaktif HBsAg taşıyıcılarında HBV DNA düzeyi 6-12 ay ara ile ölçülmelidir.

• Hepatosellüler kanser (HSK) için 6 ayda bir kez US ve AFP kontrolü ile izlem yapılmalıdır.

• Transaminazlarda yükselme saptanırsa HBV-DNA bakılmalıdır.

Protrombin zamanının uzaması

• Protrombin zamanının uzaması

• Hipoalbuminemi

• Bilirubin yükselmesi (direk bilirubin)

• AFP yükselmesi

AST > ALT

• AST > ALT

• Trombosit sayısında zamanla yavaş yavaş düşme

• Globulinlerde artış→ Protein elektroforezinde poliklonal gamapati

• AP veya GGT artışı

• AFP artışı

Genel önlemler

• Genel önlemler

• Aktif immünizasyon

• Pasif immünizasyon

Enfekte kan ve kan ürünlerinin naklinin engellenmesi,

• Enfekte kan ve kan ürünlerinin naklinin engellenmesi,

• Kontamine materyalin kullanılmaması

• Kan ile deri ve mukozal temasın engellenmesi,

• Cinsel yolla bulaşın engellenmesi,

• Taşıyıcı anneden bebeğe geçişin engellenmesi,

• Virusla karşılaşıldığında gerekli önlemin alınması.

Temas bölgesi derhal bol sabunlu su ile yıkanmalı,

• Temas bölgesi derhal bol sabunlu su ile yıkanmalı,

• Sıkma, emme, kanatmaya çalışma şeklinde travmatize edilmemelidir.

• Mümküse hemen hastanın ve temas edenin serolojik göstergeleri incelenmelidir.

• Temas eden negatif ise aşı uygulaması yapılır.

• Hasta negatif ise başka önlem alınmaz.

• Hasta pozitifse temas edenin hepatit göstergelerine göre önlem alınır.

En geç 72 saat içinde immun globulin uygulanır.

• En geç 72 saat içinde immun globulin uygulanır.

• Aynı zamanda HBV aşısı yapılır.

• Aşı şeması tamamlanır.

HBsAg pozitifse başka önlem alınmaz.

• HBsAg pozitifse başka önlem alınmaz.

• Anti HBs pozitifse düzeyine bakılır.

• Düzey düşükse aşılama yapılır.

Hemen aşı yapılır.

• Hemen aşı yapılır.

• Serolojik göstergeler araştırılır.

• Hasta pozitif ise immunglobulin yapılır.

• Temas eden pozitif ise önlem alınmaz.

• Negatif ise aşı şeması tamamlanır.

Aşı uygulaması ile elde edilir.

• Aşı uygulaması ile elde edilir.

• Plazma aşısı ve rekombinant aşı vardır.

• Genellikle 3 doz uygulanır.

• 0.1. ve 6. aylarda yapılır.

• 0.1.2.12. aylarda da yapılabilir.

• En az 5 yıl koruyuculuk sağlar.

• Aşılananların % 95’inde bağışıklık oluşur.

• Sigara kullananlarda, aşırı şişman olanlarda, immun sistemi zayıf olanlarda bağışıklık oluşmayabilir.

HBsAg pozitiflerden elde edilir.

• HBsAg pozitiflerden elde edilir.

• HBsAg’ler ayrıştırılır.

• İnaktive edilir.

• Günümüzde kullanılmamaktadır.

Gen teknolojisiyle elde edilir.

• Gen teknolojisiyle elde edilir.

• S geni maya hücrelerine

• rekombine edilir.

• Bu mayalar besiyerinde bol miktarda üretilir.

• Maya hücreleri parçalanır.

• HBsAg kısmı ayrıştırılarak saflaştırlır.

• Bu şekilde aşı hazırlanır.

Hepatit B immunglobulinler(HBIG) ile yapılır.

• Hepatit B immunglobulinler(HBIG) ile yapılır.

• Anti HBs pozitif kişilerden elde edilir

• Hepatit B ile temas edenlere ilk 48 saat içinde yapılır.

• Aktif bağışıklamaya zaman kazanılır.

• HBV ile temas eden kişilere ve

• HBV’li anneden doğan bebeklere yapılır.

Tüm yeni doğanlar

• Tüm yeni doğanlar

• 10 yaş civarına kadar çocuklar

• Risk altındaki kişiler

• Sağlık personeli
• Hemodiyaliz hastaları
• Sürekli transfüzyon yapılanlar
• HBV taşıyıcısı kişi ile aynı evi paylaşanlar
• Damar içi uyuşturucu kullananlar
• Homoseksüeller
• Genelev kadınları
• Endemik bölgelere uzun süreli seyahata çıkanlar

Düzenli kontrolün önemini hastaya anlatmayı

• Düzenli kontrolün önemini hastaya anlatmayı

• Aile taramasını

• HCC riskini

Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği

• Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği

• Viral Hepatitle Savaşım Derneği

• HEPATİT VİRUSLARI VE ENFEKSİYON OLUŞTURMA MEKANİZMALARI; Prof. Dr. Ömer POYRAZ

• Viral Hepatitler; Prof. Dr. Fehmi TABAK