Azərbaycan diLİ VƏ Nİtq məDƏNİYYƏTİ MÖvzu 1 azərbaycan diLİ VƏ Nİtq məDƏNİYYƏTİ FƏNNİNİN Əsaslari azərbaycan dilinin təşəkkülü tarixindən

Nitqin təmizliyi üçün hansı normalara və ədəbi dil qaydalarına əməl olunmalıdır?

1) Məhəlli xarakter daşıyan söz və ifadələrdən (dialekt­lərdən), yerli şivələrdən istifadə etməməli.

2)Nitqin məzmun estetikasını eybəcərləşdirən loru, kobud sözlərdən, “pinti” danışıqdan” istifadə olunmamalıdır. Yığ­cam­lıq “sözçülük” anlayışına qarşı qoyulduğu kimi, nitqdə təmizlik “pinti danışığ”ın əksinə yönəlir.

3)Jarqon və arqodan istifadəyə yol verilməməli.

4)Vulqarizmlərin işlədilməsi yasaqlandığı kimi, varvarizm­lər­dən (əcnəbi, yadelli sözlər) yersiz istifadədən də imtina edil­məlidir. Alınma sözlərdən elmi, qismən də bədii və publisistik üslubda termin kimi istifadə etmək mümkündür. Lakin danışıq­da, məişət üslubunda belə terminlərdən istifadə olunması yersizdir.

Doğrudur, alınma sözlərin çoxu nitqimizi zənginləşdirir, onu dəqiq və ifadəli edir. Lakin onlardan yerli-yersiz istifadə et­mək, dili korlamağa aparıb çıxarır. Başqa dillərdən keçən söz o zaman müvəffəqiyyət qazana bilər ki, həmin dildə onun iş­lə­dil­məsinə ehtiyac olsun. Əcnəbi sözlərdən bədii əsərlərdə bir priyom kimi istifadə olunur. Belə ki, yazıçı yarat­dığı ob­ra­zın daxili simasını işıqlandırmaq, xarakterini açıb göstərmək məq­­sədilə varvarizmlərdən istifadə edir. Məsələn; C.Cabbarlının “Sevil” pyesində Dilbərin meşşan təbiətini gös­tər­­mək üçün dramaturq aşağıdakı alınma leksikadan istifadə et­mişdir:

“...fu...kak bezvkusno ubrano! Po moemu bu stolu buraya, bu şeyləri də buraya yığsanız daha gözəl olardı. Deyilmi, Əbduləli bəy?”.