Cqnkl geni L ndirilm si Layih si, Az rbaycan traf mühit V sosial sah y t sirin qiym tl ndirilm si

8.4.8 
Yoluxucu X st likl r 
Yoluxucu x st likl r Az rbaycan n ya l  
halisinin sa laml
 il  ba l   h l  mü yy n 
olunmam  real a rl
  ks etdirir. Az rbaycanda bu a rl
n miqyas n  mü yy n etm k 
s yl ri haz rda x st likl rin passiv mü ahid  olunmas na  saslan r v  ona gör  d   halinin 
s hiyy  xidm tl rind n istifad  hallar ndan as l d r. Yoluxucu sindromlar n yay lmas n n v  
s hiyy  xidm tl rind n istifad  hallar n n d rk olunmas  - x st likl rin mü ahid  edilm si, 
ictimai s hiyy nin planla d r lmas   v   s hiyy  sistemind  islahatlar n apar lmas  üçün çox 
vacibdir. (Clark, 2011-ci il). Az rbaycanda xüsusil   d  ya l lar v   k nd icmalar  üzr  
infeksiya sindromlar na dair xüsusi m lumatlar yoxdur.  
Az rbaycan n k nd yerl rind  infeksiya sindromlar n n yay lmas n   v   s hiyy  xidm tind n 
istifad  hallar n  daha yax  anlamaq üçün Klark v  d. (2011-ci il) Az rbaycan n  imal ndak  
üç rayonda  halisinin say  500 n f rd n az olan k ndl rd  sor ular aparm d r. Qeyd  
al nm  üstünlük t
kil ed n istifad  üsullar  (19,4%) antibiotikl r il  özünümüalic  olmu dur. 
Respondentl rin yaln z 1,3 %-i son be  il  rzind  infeksiya il  ba l   s hiyy  mü ssis sin  
müraci t etdiyini, 3,4 %-i i
 getm diyini v  gün  rzind  yataqda qald
n  bildirmi dir. 
Bundan f rqli olaraq, 5 il müdd tind  338 x st lik epizodu haqda m lumat verilmi dir. 
Antibiotikl rd n istifad , 
sas n, cinsi, region, q zd rma x st liyinin tarixç si, yuxu 
pozuntusu v  artrit, ya a n zar t, etnik m nsubiyy t v  t hsil il   laq dar olmu dur. Qrip – 
x st lik kimi, qeyd  al nm   n geni  yay lan yoluxucu sindrom olmu dur (33,3%).  
Yekun olaraq, qeyd  al nm  
lam tl rd n ba qa, istifad si laz m g l n s hiyy  
xidm tl rind n d  son d r c  a a  s viyy d  istifad  olundu u mü ahid  edilmi dir (Clark, 
2011-ci il). Mü llifl r t klif etmi dir ki, antibiotikl rin geni  yay lmas   s hiyy  xidm tind n 
istifad ni dayand ra bil r v  bu  hali aras nda antibiotikl r  qar  müqavim tin daha geni  
yay lmas na 
rait yarada bil r.  nfeksiya zaman   s hiyy  xidm tl rind n istifad y  dair 
m lumat s m r li müdaxil  strategiyalar n n haz rlanmas  üçün  sasd r v  infeksiya 
lam tl rinin yay lmas na dair m lumatlar onu göst rir ki,  hali s hiyy  xidm tl rind n az 
istifad  edir.  
Yaln z 10 n f r infeksiyaya gör   n  vaxt is   x st xanaya yerl
dirildiyi bar d   m lumat 
verib (orta müdd t , 8 gün, davametm  müdd ti 1-25 gün). Qeyd  al nan diaqnozlara 
brusellyoz, m d -ba rsaq infeksiyalar   v  hepatit A daxildir. Ambulator müalic  üçün 
müraci t ed n respondentl rin  ks riyy ti h kiml  bir  d f d n çox görü mü dür. Onlar n 
bildirdiyi x st liyin davaml l
 7 günd n 60 gün d k müdd t aras nda olmu dur v  
diaqnozlar brusellyoz v  bronxit x st likl rini  hat  etmi dir. X st liyinin kifay t q d r a r 
oldu u v  gün  rzind  yataqda qald qlar  bar d   m lumat ver n respondentl rin 3,4 %-i 
müalic  üçün heç kim  müraci t etm mi dir. Bu respondentl rin  ks riyy ti (74%) son 5 il 
rzind  bird n çox x st lik keçirdiyini göst rmi dir (1-10 s ras nda). 
8.4.8.1  ctimai s hiyy  v  epidemioloji n zar t 
ÜST-nin mü yy n etdiyin  gör , Az rbaycanda tarix n ictimai s hiyy  anlay
 mövcud 
olmam d r (ÜST, 2009-cu il). Müst qillik qazand qdan sonra, ölk  ictimai s hiyy  üçün 
hüquqi ç rçiv   t min ed n “Sanitariya-epidemioloji salamatl q haqq nda” Qanunu q bul 
etmi dir. Qanunla ictimai s hiyy  xidm tl rin  gör  cavabdehlik qurumlar, o cüml d n 
Sanitariya Epidemioloji Xidm t, S hiyy  Nazirliyinin  ctimai S hiyy  v   slahatlar M rk zi v  
Milli  V/Q ÇS M rk zi aras nda bölünür. Sanitariya Epidemioloji Xidm tin cavabdehlikl ri 
geni dir v  bir s ra dig r kompleks m rk zi v  yerli xidm tl ri özünd  birl
dirir. Göst ril n 
iki  sas xidm t yoluxucu x st likl r   n zar t v  immunla d rma proqram na n zar tdir. 
Bununla bel , bu sistemd  mü ahid  olunan problem odur ki, iki sektor aras nda g rginlik 
yaradan ilk tibbi xidm t il  yax  inteqrasiya olunmay b (ÜST, 2009-cu il). Göst ril n s b b 
is   b zi sanitariya normalar   v   t l bl rin   m l etm yin h ddind n art q ç tin hesab 

---

CQNKL Geni l ndirilm si Layih si, Az rbaycan 
traf mühit  v  sosial sah y  t sirin qiym tl ndirilm si 
Son Variant 
Sosial-iqtisadi baza 
8-35 
edilm si olmu dur. N tic d , bir çox ilk tibbi yard m h kiml ri öz x st l rin  ishal diaqnozu 
qoymaqdan imtina edir, çünki h tta bu cür adi hallarda bel  onlar n yerli gigiyena v  
epidemiologiya m rk zin   m lumat verm si, x st ni x st xanaya gönd rm si v  bütün 
laq l ri izl m si v  m ruz  etm si t l b olunur. Ona gör  d  h m mü ssis , h m d  x st  
h min hallar  gizl tm y  üstünlük verir. Reseptl rin yaz lmas  üzr  S hiyy  Nazirliyinin ÜST 
v  USAID il  birlikd  apard
 sor u a kar etmi dir ki, ambulatoriya mü ssis l rind  heç bir 
ishal hal  faktiki olaraq qeyd  al nmam d r (ÜST, 2009-cu il). ÜST bu n tic y  g lmi dir ki, 
bel  ciddi qaydalar v ba kimi daha ciddi infeksiyalara n zar t üçün uy un oldu una gör , 
h min qaydalar n nisb t n z if infeksiyalar üçün d yi dirilm sin  ehtiyac var. Qanunla 
dövl t s hiyy  orqanlar na m lumat verilm si t l b olunan x st likl rin tam  hat  dair si il  
ba l  mü yy n göst ricil rin siyah s n n verilm m si m lumat bo lu u yarad r.