Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil
Meşə sərvətlərinin ekoloji iqtisadi
Yüklə 1,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.6. Meşə sərvətlərinin ekoloji iqtisadi
əhəmiyyəti və mühafizəsi. Təbiətin qiymətli sərvətlərindən biri də meşə- dir. Meşə sərvətlərindən hələ çox qədimdən geniş istifadə olunmuşdur. İndi də meşələr yanacaq və tikinti materialı, dərman maddələri və sənaye üçün xammal mənbəyidir. Meşələrin ətraf mühitə - havaya, torpağa, suya və heyvanlar aləminə təsiri çox böyükdür. O, mühüm təbii ehtiyatlar 126 kompleksidir.Ovçular meşələrə qayğı göstərirlər, yəni ağaclara qulluq edir, ot toxumları və ağac əkir, kartof, çuğundur və yem bitkiləri becərirlər. Meşələrdən müxtəlif meyvələr, giləmeyvələr və göbələk yığılır, kənd təsərrüfatı heyvanları üçün yem tədarük edilir.Meşələrin suyu mühafızə etməkdə və saxlamaqda, havanm temperaturunu və qaz tərkibini nizamlamaqda, havanı və suyu təmizləməkdə, xəstəlik törədiciləri zərərsizdirməkdə, səsi azaltmaqda, küləyin dağıdıcı təsirinin və torpağın eroziyas ının qarşı- s ın ı almaqda, insanlar ın sağlamlığını qorumaqda və s. sahələrdə əhəmiyyəti əvəzedilməzdir. Meşəliklər bir çox qiymətli heyvanlar və quşlar üçün yaşayış və çoxaltma mühitidir. Təbiətin bəzəyi olan maral, cüyür, pələng, samur, turac, kəklik, qırqovul və s. heyvanlar meşə mühitində yaşayır.Meşələrdə müxtəlif ağac cinsləri bitir, albalı, qaragilə, nar, heyva, alma, armud, əzgil, köyəm, zoğal, itburnu, sumaq, moruq, fındıq, böyürtkən kimi meyvə və giləmeyvələr yetişir. Onlardan ölkəmizin yeyinti, qənnadı, konserv, şarabçılıq, əczaçılıq sənayesində və təbabətdə geniş istifadə edilir.Meşələrin ovçuluqda, turizmdə və idman işlərində, ərazinin iqliminin sağlamlaşdırılmas ın da böyük əhəmiyyəti vardır. Təbii komponentlər içərisində meşə resursları mühüm yer tutmaqla, xalq təsərrüfatının və insanların həyatında xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. 127 Onlar, təbii mühitin bir hissəsi kimi, bir sıra ekoloji- iqtisadi funksiyaları yerinə yetirirlər: atmosferin tərkibinin normalaşdırılmasında mühüm rol oynayırlar; ekoloji zərərlə tullantıları assimilyasiya edirlər; qlobal iqlimi formalaşdırırlar; su dövriyyəsinə böyük təsir göstərirlər; torpaqların münbitliyini qoruyur, sürüşmələrin, eroziyanın qarşısını alırlar; bitki və heyvanat aləminin məskunlaşdığı yerlərdir; rekreasiya və estetik funksiyaları yerinə yetirirlər; müəyyən dərəcədə ölkənin ekoloji-iqtisadi təhlükəsizliyini təmin edirlər; iqtisadiyyatın bir çox sahələri üçün xammal mənbəyidirlər. Müasır qiymətləndirməyə əsasən meşələrin ilk 8 funksiyasının istifadəsindən gələn gəlir (ekoloji- iqtisadi gəlir) meşədən istifadə sahəsindəki istehsal fəaliyyətindən əldə olunan gəlirdən çoxdur. Bu sahə- dəki vəziyyət bazarın ―uğursuzluğunun‖ və təbii re- sursların tam qiymətləndirilməməsinin klassik nü- munəsidir. Bu öz əksini meşələrin strukturunun, key- fiyyət tərkibinin pisləşməsində, meşələrin məhv olunmasında göstərir. Bundan başqa meşələrin itiril- məsi nəticəsində iqlim dəyişiklikləri və atmosfer transformasiyaları risqi, su ehtiyatlarının keyfiyyəti- 128 nin pisləşməsi, biorəngarəngliyin itirilməsi və s. insa- nın həyat fəaliyyətinə və deməli, indiki və gələcək cəmiyyət üçün mənfi təsir göstərir. Belə vəziyyətdən çıxmaq üçün mexanizmlər- dən biri birbaşa dövlət tənzimlənməsi ola bilər. Lakin daha səmərəli tam qiymətləndirmə metodundan istifadə etmək olardı. Meşələrin bütün funksiyaları- nın işlək vəziyyətdə qalması üçün bir universal qayda olmalıdır: meşələrin saxlanmasının iqtisadi dəyəri, onlardan istifadənin iqtisadi dəyərindən artıq olmalıdır. Azərbaycan az meşəli ölkələr sırasına daxildir. Respublikamızdakı meşələr qismən sənaye əhəmiy- yəti kəsb etsə də, torpaqqoruyucu, sağlamlaşdırıcı faydalılığı və yenidənbərpasının çətinliyi ilə əlaqədar onların istifadəsi məqsədəuyğun deyildir. Meşə - Yerin ağac bitkiləri ilə örtülmüş hissə- sidir. Quru ərazinin üçdə birini tutur. Yer kürəsində meşələrin ümumi sahəsi 38*10 6 km 2 -dir. Bioloji cəhətdən öz inkişafında bir-birinə qarşılıqlı təsir göstərən torpağ ın , suyun, ağac, kol, ot bitkilərinin, heyvanat aləminin, mikroorqanizmlərin vəhdəti hesab edilən meşə sahələri Azərbaycanın ən qiymətli milli təbii sərvəti hesab olunur. Dünya üzrə meşə örtüyünün sahəsi 4 milyard hektardır. Bunun 809 milyon hektarı Rusiya Federa- siyasın ın , 478 milyon hektarı Braziliyanın, 310 milyon hektarı Kanadanın və 303 milyon hektarı ABŞ-ın payına düşür. 129 Azərbaycan Respublikası ərazisinin ümumi sahəsi 86,6 milyon hektardır. Azərbaycan meşələri- nin ümumi sahəsi isə 1213,7 min hektardır. Hər adam başına təqribən 0,12 ha meşə sahəsi düşür ki, bu da ümumdünya miqyasında götürülən müvafiq orta rəqəmdən 4 dəfə (0,48 ha) azdır. Son 200 ildə dünya üzrə meşə ərazilərinin sahəsi 2 dəfədən çox azalmışdır. XVIII-XIX əsrlərdə indiki Azərbaycan ərazisinin 35%-i meşə ilə örtülü olmuşdur. Bu rəqəm Rusiya Federasiyasında 44%, Latvivada 41%, Gürcüstanda 39% təşkil edir. Ölkəmizin meşə ehtiyatının 49%-i Böyük Qaf- qaz regionunun, 34%-i Kiçik Qafqaz regionunun, 15%-i Talış zonasının və 2%-i Aran zonasının (Nax- çıvan MR ilə birlikdə) payına düşür. Azərbaycanda adambaşına 0,12 ha meşə sahəsi düşür. Hazırda 261 min hektar meşə fondu sahəsi Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş ərazilərdədir. Münbit torpaqlarımızın yuyulub getməsinin qarşısı- nın alınmasında, sel daşqınlarının minimuma endiril- məsində, tarlaların küləkdən və quraqlıqdan qorun- masında meşələrin müstəsna əhəmiyyəti vardır. Azərbaycan meşələri əhəmiyyətinə görə I qru- pa aid edilir və bu meşələr Respublikanın müxtəlif bölgələrində müxtəlif tərzdə yayılmışdır. Bu bölgə- lərə xas olan xüsusiyyətlərdən biri müxtəlif təbii sərvətləri - mineral xammalı, suyun, enerjinin, tor- paqların yerləşməsidir. Onların arasında meşə sərvət- ləri heç bir digər təbii sərvətlərə xas olmayan çoxsa- 130 həli funksiyaları yerinə yetirir. Meşələr yeganə təbiət kompleksi hesab olunur ki, onlar su, hava və torpaq kimi biosferanın çox vacib olan komponentlərinin sabitləşdirilməsinə şərait yaradır. Respublika meşələ- rinin əksər sahələri (85%) Böyük Qafqazda, Kiçik Qafqazda və Talış dağ bölgəsində yerləşir. Meşələrin çox hissəsi qiymətli ağac cinslərin- dən ibarətdir (palıd, fıstıq, vələs, cökə, ağcaqayın və s.). Respublikanın meşələrinin müxtəlifliyi, onun yayılması iqlim, torpaq, müxtəlif hündürlük qurşaq- larından və digər şəraitdən asılıdır. Meşələr bir növ rütubət toplayıcısı rolunu oy- nayır və düzənliklərə suyun paylanmasını tənzim- ləyir, onu nisbətən tarazlaşdırır. Bununla yanaşı, meşələr dağlıq rayonlarda torpaq sürüşməsi və dağ uçqunlarının qarşısını alır. Eyni zamanda, meşələr fitonsit xüsusiyyətinə malikdir, onlar zərərli mikro- orqanizmləri məhv edir. Meşələr bitkiləri, torpağı, su hövzələrini, yolları, yaşayış məntəqələrini, abidələri, təbii amillərin zərərli təsirindən qoruyur, mikroiqlimi dəyişir, quru, isti, güclü küləklərin təsirini azaldır. Meşələr dərə, yarğan və hərəkət edən qumları bərki- dir, qar örtüyünün bərabər yayılması və tədricən əri- məsinə imkan yaradır, buxarlanmanı zəiflədir, qrunt sularının səviyyəsini endirir. Bütün bunlarla yanaşı, meşələrin təbiətdə ən böyük rolu - hər hektarın il ərzində 10-20 ton karbon qazını udaraq əvəzində oksigen ixrac etməsidir. 1 ha 131 meşə sahəsi 1 saatda 8 kq karbon qazını udur, bu da 1 saatda 200 nəfərin nəfəsi ilə havaya buraxılan kar- bon qazının həcminə bərabərdir. Meşələr torpaqları eroziyadan qoruyur, su ehti- yatlarının tükənməsinin qarşısını alır və havanı sani- tariya-gigiyena baxımından saflaşdırır, təbiətdə maddələr mübadiləsində və enerjinin bioloji dövriy- yəsində əvəzsiz rol oynayır. Bütün bunları sadala- maqda məqsədimiz ondan ibarətdir ki, meşə sahələ- rinin qorunmasının vacibliyini, meşə bərpa işlərinin taleyüklü bir məsələ olduğunu hiss edək. Azərbaycan meşələrinin geniş ərazisi Böyük Qafqaz sıra dağlarının cənub və şimal-şərq yamacla- rındadır. Bu meşələr Azərbaycan ərazisindən başla- mış, Dağıstan sərhəddinə kimi uzanır. Meşələr Azərbaycanm şimal-şərqində, əsasən Qusar, Quba, Dəvəçi, Siyəzən və Xızı inzibati rayonlarından cənub-qərb istiqamətindəki ərazini əhatə edir. Xızı rayonundan cənub-qərb istiqamətində meşə massivi tədricən azalır və tam meşəsiz sahə ilə əvəz olunur. Böyük Qafqazın cənub makroyamacında Şamaxı rayonu ərazisində meşə massivi yenidən bərpa olunur və dağ yamacları ilə fasilə vermədən başdan-başa örtük yaratmaqla Gürcüstan Respublikasının sərhəd- dinə kimi uzanır. Burada meşələr əsasən İsmayıllı, Qəbələ, Oğuz, Şəki, Qax, Zaqatala və Balakən inzi- batı rayonlarının dağlıq hissəsini əhatə edir. Meşə massivi ara vermədən cənub yamacı ilə qərb istiqa- mətində Gürcüstan ərazisinə doğru uzanır. 132 Meşələrin geniş ərazisindən biri də Kiçik Qafqaz sıra dağlarının yamaclarıdır. Burada meşələr ayrı-ayrı massivlər şəklində əsas dağ qollarının şi- mal, şimal-şərq və şərq yamaclarını örtür. Yalnız Cənubi Qarabağ ərazisində meşə massivi ara verir və İran sərhəddinə çatmır. Bundan əlavə meşələrə ada- cıq şəklində Naxçıvan Muxtar Resublikasında Şah- buz rayonu ərazisində, Küküdağ yamaclarında təsa- düf edilir. Meşələrin geniş massivindən biri də Talış dağ yamäclar ın ı əhatə edir. Burada meşələr Astara, Lən- kəran, Lerik, Masallı, Yardımlı, Cəlilabad və qismən də Biləsuvar inzibati rayonlarının ərazisində yayıl- mışdır. Meşələrin az hissəsi Kür və Araz çayları sahili boyunca uzanır və Tuqay tipli massiv şəklində lentvari ərazini tutur. Azərbaycan öz fusunkar gözəlliyi, zəngin təbii sərvətləri, al-əlvan florası və faunası ilə bütün dünyada şöhrət qazanmışdır. Burada 125 fəsiləyə və 930 cinsə daxil olan ali bitkilərin 4500 növü yayıl- mışdır. Bunlardan 48 fəsiləyə, 135 cinsə mənsub olan 450 növ ağac və kollar Respublikamızın meşə- lərində bitir. Bu isə Respublika florasındakı bitki növlərinin 11-ni təşkil edir. Azərbaycan dendroflo- rasının tərkibində 70 regional endem növə təsadüf edilir. Bu da ümumi ağac və kol bitki növlərinin 16%-i deməkdir. Azərbaycan dendroflorasının belə zəngin tərkibə malik olmasına baxmayaraq, əsas meşə əmələgətirən növlər azdır. 133 Azərbaycan meşələri əsasən enliyarpaqlı cins- lərdən ibarətdir. İynəyarpaqlı meşələrdə əsas Qar- maqvari şama (Pinus Hamata)-bu növ bəzən kox (P.Kochioana), Sosnovski (P.Sosnovi) adlanır) Kiçik Qafqazda, Göy-Göldə, Tovuz rayonu ərazisində Şamlıq və Böyük Qışlaq kəndləri ətrafı meşələrdə, Böyük Qafqazda Qusar rayonu meşələrində təsadüf edilir. İynəyarpaqlı meşələrdən Eldar oyuğu adlanan 400 ha-a yaxın sahədə kserofit şəraitdə Eldar şamı (Pinus Eldarica), əsasən təzə və rütubətli fıstıq meşə- lərində Qaraçöhrədən (Taxus Bacaata) ibarət enliyar- paqlı cinslərə qarışıq halda və ya kiçik meşəciklər şəklində ağaclıqlarda təsadüf edilir. Belə meşəciklərə Böyük Qafqazda - Qəbələ rayonunda Həmzəli qəbiri- stanlığında, Pirqulu və Oğuz rayonu meşələrində, Xızı, Dahardibi adlanan meşələrdə, Kiçik Qafqazda - Göy-Göl, Gədəbəy meşələrində, Talış dağlarında - Lerik rayonu Hamazat kəndi ətrafı meşələrdə təsadüf edilir. İynəyarpaqlı cinslərdən ən geniş ərazidə yayıl- mışı ardıc meşələridir. Azərbaycan meşələrində - Qa- zax ardıcı (Juniperus Salina), Uzunsov ardıc (C. Ob- longa), Cırtdan ardıc (C. Pugmaca), Alçaqboy ardıc (C. Depressa), Qırmızı ardıc (C.Polycarpos) və s. növləri bitir. Ardıc meşələrinin ən geniş sahəsi Boz- dağda, Naxçıvan meşələrindədir. Ardıc ın çox da geniş olmayan sahələrdə seyrək meşələri də vardır. İynəyarpaqlı meşələr (ardıc və şam) Respub- lika meşələrinin meşə ilə örtülü sahəsinin təqribən 134 1,6%-ni təşkil edir. Azərbaycan Respublikasında həmişəyaşıl enliyarpaqlı meşələr yoxdur. Belə cinslərə yalnız Bakı, Gəncə, Şəki, Sumqayıt və digər iri şəhər və qəsəbələrdə yaşayış məntəqələrinin yaşıl- lıqlarında təsadüf edilir. Respublika meşələrinin əsasını qışda yarpağını tökən enliyarpaqlı növlər təş- kil edir. Meşə ilə örtülü sahə hakim cinslərə görə təqribən aşağıdakı kimi paylanmışdır: şam-0,04%, ardıc-2,37%, fıstıq-31,68%, palıd-23,4%, vələs- 26,01%, göyrüş-0,01%, ağcaqayın-0,22%, qovaq- 3,58%, qızılağac-1,87%, cökə-1,71%, qarağac-l,16%, digər cinslər-7,95% olduğu müəyyən edilmişdir. Meşələrin tərkibcə müxtəlif olmasına baxmayaraq, enliyarpaqlı meşələri əsasən fıstıq, palıd və vələs cinsləri əmələ gətirir. Meşə ilə örtülü ərazinin 85,5%-i bu üç cinsin payına düşür. Meşələrin yaş siniflərinə görə də paylanması müxtəlifdir. Belə ki, cavan meşələr meşə ilə örtülü sahənin 11,2%-ini, orta yaşlı ağaclar-63,3%-ini, yetişməkdə olan ağaclar-13,4%-ini, yetişmiş və yaşı ötmüş meşələr-12,l%-ini təşkil edir. Yetişmiş və yaşı ötmüş meşələr 1966-cı il məlumatında meşə ilə örtülü sahənin 35,4%-i olduğu halda, 1988-ci ildə bu rəqəm 12,1% olmuşdur. Orta yaşlı ağaclar isə 1966- cı ildə 21,6%, 1988-ci ildə 63,3%-ə çatmışdır. Bu isə meşələrin tədricən cavanlaşdığını göstərir. Azərbaycanın əksər meşələri (85%) dikliyi yüksək olan dağ yamaclarında yerləşməklə əvəzolun- 135 maz torpaqqoruyucu, sutəmizləyici və iqlim saflaş- dırıcı əhəmiyyətə malikdir. Meşələrin sıxlığa görə paylanması da müxtəlifdir. Respublika meşələrinin 13,7%-i aşağı (0,3-0,4), 2,62%-i orta (0,5-0,6), 18,3% normal (0,7-0,8) və 2,62%-i yüksək (0,9-1,0) sıxlıqdadır. Meşələrin ümumi orta sıxlığı-0,56 müəy- yən edilmişdir. Bonitet sinfinə görə də meşələrin paylanması müxtəlifdir. Yüksək I-II bonitetli meşələr meşə ilə örtülü sahənin 14,9%-ni, III bonitet-42,3%-ni, IV bonitet-27,4%-ni və aşağı bonitetli 5-ci sinfə mənsub meşələr 15,4%-ni təşkil edir. Meşələrin orta illik artımı 1,74 kub m-dir. Bu artım bərk yarpaqlı (fıstıq, palıd, vələs və s.) cinslərdə 1,77 kub m, yumşaq yarpaqlı (qovaq, yalanqoz, qızılağac) cinslərdə isə 2,12 m 3 təşkil edir. Buradan belə qənaətə gəlmək olar ki, meşə- lərimizdə yüksək məhsuldar (I və II bonitet) ağac- lıqlar (14,9%) azdır. Orta məhsuldar (III bonitet) ağaclıqlar 42,3%, az aşağı məhsuldar (IV və V bonitet) ağaclıqlar isə 42,8% təşkil edir. Bu gös- təricilər meşələrin qorunması, onun məhsuldarlığının artırılması sahəsində son illər görülmüş meşəçilik tədbirlərinin qeyri-qənaətbəxş aparıldığının bazis göstəricisidir. Meşələrimizdə 1536 cinsə aid olan 150 növ yabanı meyvə bitkiləri mövcuddur. Bu bitkilərdə min tonlarla (adi qoz, alma, armud, zoğal, alca, əzgil, fın- dıq, xurma, yemişan, şabalıd, böyürtkən və s.) yabanı 136 meyvə məhsulu vardır. Bu meyvələrdən 30%-i istismar əhəmiyyətli məhsullardır. Meşələrimizdə arıçılığın inkişafı üçün də əl- verişli şərait vardır. Hazırda meşə müəssisələrində 700-ə yaxın arı ailəsi saxlanılır. Arılar meşə bitkilə- rinin tozlanmasına köməklik edir, bol toxum məhsul- larının alınmasına şərait yaradır və əlavə bal məhsulu alınmasını təmin edir. Azərbaycan meşələrinin yüksəkliklərə görə paylanmasının da özünəməxsus qanunauyğunluqları vardır. Belə ki, əksərən şimal istiqamətli dağ yamac- larında palıd-vələs meşələri üstünlük təşkil edir. Aşa- ğı dağ qurşağmda az məhsuldar palıd, qarağac, də- mirağac meşələri, orta dağ qurşağında nisbətən məh- suldar palıd-vələs meşələri, yuxarı dağ meşə qurşa- ğında isə daha yüksək məhsuldar palıd-vələs meşə- ləri mövcuddur. Meşə qurşağının subalp qurşaqla qovuşduğu ərazidə az məhsuldar tozağacı və alçaq boylu əyri gövdəli fıstıq meşələrinə təsadüf edilir. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi meşə siyasətini Meşələrin İnkişafı Departamenti vasitəsi ilə həyata keçirir. Departament dövlət meşə fondunun ərazisində meşələrin qorunub mühafizə olunmasını, meşəbərpa və meşəsalma işlərinin, əkin-materialının yetişdiril- məsini, meşə ağac və kol cinslərinin toxumlarının tədarükünü, meşə fondunun dövlət uçotunun və meşə kadastrının aparılmasını, meşələrə xidmət işlərinin və digər meşə təsərrüfatı tədbirlərinin həyata keçiril- 137 məsini, meşədən əlavə istifadə və yardımçı kənd təsərrüfatı sahələrinin məqsədyönlü və səmərəli aparılmasını təmin edir. Meşə təsərrüfatı tədbirlə- rinin, meşələrin torpaq qoruyucu, su saxlayıcı, mühit təmizləyəci, sanitar gigiyenik və digər faydalı funksiyaların yüksəldilməsi istiqamətində aparılma- sını təmin edir, ətraf mühit üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edən elmi mədəni və rekreasiya əhəmiyyətli təbiət komplekslərinin və obyektlərinin, bioloji müx- təlifliyin, eləcə də meşə fondunda yayılmış fauna növlərinin qorunması, meşə toxumçuluğu işlərinin aparılması zamanı genofondun saxlanması, artırıl- ması istiqamətində tədbirlər həyata keçirir. Meşələrin İnkişafı Departamentinin tabeliyində 34 Regional Meşə Mühafizəsi və Bərpası Müəssisəsi, 3 Meşə Salma Müəssisəsi, 3 Regional Meşə Tingliyi Müəs- sisələri (Zərərvericilər və Xəstəliklərə qarşı Mübarizə Mərkəzi və Elmi Tədqiqat Meşəçilik İnstitutu) fəa- liyyət göstərir. Nazirliyin yarandığı vaxtdan, 2001-ci ilin mayından başlayaraq Respublikanın bütün əra- zilərində meşəbərpa, meşəsalma, əkin materialı yetiş- dirmə, toxum tədarükü və digər tədbirlərin həcmi xeyli genişləndirilmişdir. Azərbaycan xalqının ümummilli lideri H.Ə.Əliyevin 26 dekabr 2001-ci il tarixli fərmanı ilə Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvət- lər Nazirliyinə tapşırılmışdır ki, dövlət və yerli özü- nüidarəetmə orqanlarını və elmi təşkilatları cəlb etməklə ölkədə meşələrin bərpa edilməsinə və artırıl- 138 masına dair, Milli Proqram hazırlayıb baxılmaq üçün Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinə təqdim etsin. Bununla yanaşı eyni zamanda tapşırılmışdır ki, ardıcıl olaraq ekoloji cəhətcə dayanıqlı, sosial-iqti- sadi inkişafa, heyvandarlığın və əkinçiliyin inkişafı ilə əlaqədar olaraq yay-qış otlaqlarının və biçənək- lərin səmərəli istifadə olunması, torpaqların dağ yamaclarında, dərə və yarğanlarda çay məcralarında eroziyaya uğramasının, dağətəyi və düzən rayonlarda şoranlaşmanın qarşısının alınmasına dair Milli Proq- ramlar hazırlayıb aidiyyatı üzrə təqdim etsin. Prezident fərmanının icrası ilə əlaqədar Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin "Meşələrin bərpa edil- məsinə və artınlmasına dair" hazırladığı Milli Proq- ramın layihəsi müvafiq düzəliş və əlavələrlə 18 fevral 2003-cü il tarixdə 1152 saylı Prezident Sərən- camı ilə təsdiq edilmişdir. Bu proqrama əsasən ölkəmizin bütün regionlarında (2003-2008-ci illərdə) 69700 ha sahədə meşələr bərpa olunmuş və yeni meşəliklər salınmışdır. Yüklə 1,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|