Dərslik kimi təsdiq edilmişdir. Baki 2012 2 uot 006

1,25

à)

á)

деш.

5.

..

10

5...10

Rz40

a)

3,2

0,8

Rz40

b)

0,25

q)

∅

3

∅

â)

b) 

396 

 

  

                                                                                                 

S

əthin  kələ-kötürlülüyünün  işarəsinin  kəsilmiş  xətt  üzərində 

yerləşdirilməsi şəkil 12.30.b-də verilmişdir. 

Kələ-kötürlülük detalın bütün səthləri üçün eyni olduqda, onun işarə-

si det

alın cizgisinin yuxarı sağ küncündə yerləşdirilir (şəkil 12.31.a). 

Det

alın səthlərinin bir qisminin kələ-kötürlüyü eyni olduqda, de-

t

alın  çəkildiyi  formatın  yuxarı  sağ  küncündə  kələ-kötürlüyün  eyniliyi 

işarəsi  qeyd  edilir  (şəkil  12.31.b).  Bu  onu  xarakterizə  edir  ki,  kələ–

kötürlüyün  det

alın  kələ-kötürlük  işarəsi  göstərilməyən  səthlərindəki 

qiym

əti, formatın yuxarı sağ küncündə verilmiş qiyməti qədər olmalıdır. 

Əgər detalın səthlərinin bir hissəsi verilmiş cizgiyə görə emal edilmirsə, 

onda  format

ın  yuxarı  sağ  küncündə  şəkil  12.31.v-də  verilmiş  işarə 

yazılır.  Kələ-kötürlük  detalın  eyni  səthinin  müxtəlif  yerlərində 

fərqlidirsə, onda həmin yerlər bütöv nazik xətlə ayrılır, uyğun ölçüləri 

və kələ-kötürlükləri qeyd edilir (şəkil 12.31.q). 

 

12.10. Det

alların səthlərinin dalğalılığı 

 

Səthin  dalğalılığı  kimi,  yanaşı  yüksəklikləri  və  çöküklükləri 

arasındakı  məsafələri  baza  uzunluğundan  l  artıq  olan,  dövrü 

t

əkrarlanan  nahamarlıqların  cəmi  başa  düşülür.  Dalğalıq,  forma 

sapm

aları  ilə  kələ-kötürlük  arasında  aralıq  mövqe  tutur.  Səthin 

müxt

əlif  tərtibli  sapmaları  arasındakı  şərti  sərhəddi,  S

w

 

addımının 

naham

arlığın  hündürlüyü  W

z 

- 

ə  nisbətinə  görə  təyin  etmək  olar. 

40

<

z

w

W

S

  olduqda  sapma 

kələ-kötürlülük, 

40

1000

≥

≥

z

w

W

S

  olduqda 

dalğalıq, 

1000

>

z

w

W

S

 olduqda forma sapm

ası adlandırılır.  

Dalğalılığın hündürlüyü W

z

-i  onun 

beş ölçüsünün (W

1

, W

2

,  ..., 

W

5

)  orta  hesabi  qiym

ətinə  görə  təyin  edirlər.  Dalğalılığın 

hündürlülüyünü,  onun 

beş həqiqi ən böyük addımından az olmayan 

m

əsafəyə bərabər ölçmə sahəsinin uzunluğu L

w

-

də təyin edirlər (şəkil 

12.32 a). 

 

5

5

4

3

2

1

)

W

W

W

W

W

(

W

z

+

+

+

+

=

.   

(12.19) 

397 

 

W

z

-i  t

əyin  edərkən  ölçmə  sahəsinin  uzunluğunun  ardıcıllığını 

gö

zləməmək olur. 

W

z

-in 

hədlərinin  ədədi  qiymətlərini  aşağıdakı  sıradan  seçmək 

lazımdır: 0,1; 0,2; 0,4; 0,8; 1,6; 3,2; 6,3; 12,5; 25; 50; 100; 200 mkm. 

Bəzən dalğalılığı, L

w

-nin 

beşdən birinə bərabər olan L

wi

 

uzunluğunda 

da ö

lçürlər. Dalğalılığın ən böyük hündürlüyü W

max

, bir tam 

dalğada, 

L

w

 

uzunluğu  daxilində  ölçülən  profilin  ən  hündür  və  ən  alçaq 

nöqt

ələri arasındakı məsafəyə deyilir.  

Dalğalılığın  orta  addımı  S

w 

-  orta 

xəttin  kəsiklərinin 

uzunluğunun orta hesabı qiymətidir (şəkil 12.32.b). 

Şəkil 12.32. Səthin dalğalılığının hündürlüyünün 

(a) 

və addımının (b) təyini 

 

∑

=

=

n

i

wi

w

S

n

S

1

1

  

             (12.20) 

 

m

w

  

xəttinin vəziyyəti, kələ-kötürlüyün profilinin orta xətti m-in 

vəziyyəti  kimi  müəyyənləşdirilir.  Dalğalılıq  çox  halda  sinusoidal 

xarakter 

daşıyır  və  texnoloji  sistemin  titrəməsindən  yaranır. 

Tit

rəmənin  əmələ  gəlməsinin  əsas  səbəbləri  kəsmə  qüvvələrinin 

qeyri-

bərabərliyi, tarazlaşmamış  yüklərin  olması  və  intiqalların 

xətalarıdır. 

W =W

2

max

L

W1

L

w2

L

w3

L

w4

L

w5

w

3

w

4

w

5

w

1

m

w

L

w

L

w

S

w1

S

w2

S

wn

S

w

n-1

m

w

б)

а)

398 

 

12.11. 

Səthin kələ-kötürlüyünün, dalğalılığının və  

forma 

xətalarının maşınların qarşılıqlı əvəzolunmasına 

və keyfiyyətinə təsiri 

 

Det

alların  hazırlanması  zamanı  və  maşınların  işləməsi  prose-

sin

də yaranan kələ-kötürlük, dalğalıq, forma və yerləşmə xətaları güc 

və temperatur deformasiyaları, həmçinin titrəmə, detalların qovuşan 

səthlərinin  əlaqə  sərtliyini  azaldır,  oturtmaların  yığım  vaxtı  alınan 

ilkin  xarakterini 

dəyişir.  Uyuşma  nəticəsində  alınan,  ən  az  yeyilmə 

t

əmin  edən  və  maşınların  uzun  müddətli  istismarı  zamanı  qorunan 

kələ-kötürlük  optimal  kələ-kötürlük  adlanır.  Optimal  kələ-

kötürlüyün  paramet

rləri  yağlayıcı materialın keyfiyyətindən, detalın 

konst

ruksiyasından və materialından asılıdır.  

Uyuşma  prosesi  sürtünən  səthlərin  başlanğıc  nahamarlıqların-

dan,  det

alın materialının xassələrindən, mexanizmin işləmə rejimin-

dən  və  şəraitindən  asılıdır.  İlkin  kələ-kötürlük  optimal  kələ-kö-

t

ürlülükdən fərqləndikcə detalın  yeyilməsi  artır  (şəkil 12.33.b). De-

t

alın, qovşağın və mexanizmin işləmə müddətini, detalın yeyilməyə 

davam

lılığını  artırmaqla (t

2

>t

1

, 

şəkil  12.33.a),  yeyilmənin  ehtiyat 

əmsalı  R

t

-ni 

yüksəltməklə,  detalın  sürtünməyə  davamlı  u  qatını 

art

ırmaqla (t

3

>t

1

; t

4

>t

2

) t

əmin etmək olar. 

 

Şəkil 12.33. Fırlanan səthə malik detalların yeyilməsini 

xarakt

erizə edən əyrilər 

a-müxt

əlif yeyilməyə davamlılıq (1-aşağı; 2-yuxarı); 

b-müxt

əlif başlanğıc kələ-kötürlükdə yeyilmə 

399 

 

Naham

arlıqlar,  gərginliklər  yığımı  olaraq,  detalların  yorulmaya 

müqavim

ətini azaldır. Bu özünü daha çox detalların səthlərinin sərt 

keçidlərində göstərir.  

Det

alların  səthlərini  almaz  ucluqlarla  döyənəkləmə  əməliyya-

t

ında  davamlılıq  həddi  15-40%-ə  qədər  artır.  Detaların  səthlərində 

yaranan m

ənfi təsirli qalıq gərginliklərini bir sıra texniki və texnoloji 

t

ədbirlərin köməyi ilə azaltmaq olar. 

400 

 

III BÖ

LMƏ. SERTİFİKATLAŞDIRMA 

 

XIII 

FƏSİL. SERTİFİKATLAŞDIRMANIN 

MAHİYYƏTİ VƏ MƏZMUNU 

 

13.1. 

Əsas terminlər və anlayışlar 

 

Sertifikatlaşdırma  sözü  latın  dilində, “düzgün  edilmişdir” 

mənasını verir. Məhsulun hazırlanmasının düzgünlüyünə əmin olmaq 

üçün,  onun 

hansı  tələblərə  uyğun  olması  və  bu  uyğunluğun  təmin 

edilməsi yolları məlum olmalıdır. Belə dəlillərin əldə edilməsini bü-

tün 

tərəflərin  qəbul  etməsi  üsulu  uyğunluq  sertifikatlaşdırması 

adlanır. 

“

Uyğunluq”  termini  İSO/BEK  tərəfindən  təklif  edilmişdir 

(Assurance of confrormity).  Bununla 

əlaqədar  olaraq,  göstərilən  bu 

üsul 

nəticəsində  məhsulun  (prosesin,  xidmətin)  verilmiş  tələblərə 

uyğunluğuna  əminlik  yaradan  məlumat  təqdim  olunmalıdır.  Bu 

məlumat aşağıdakı kimi ola bilər: 

• 

uyğunluq haqqında tədarükçünün məlumatı  

•  (Surrliers declaration). 

Yəni məhsulun verilmiş tələblərə uy-

ğunluğunu  təsdiq  edən  yazılı  təminat  kataloqlarda,  istismara  aid 

sənədlərdə,  nəşr  olunmuş  sənədlərdə,  yaxud  yarlık,  etiket  və  s. 

şəkildə verilə bilər; 

• 

sertifikatlaşdırma  (certification)-məhsulun,  prosesin, 

xidmətin verilmiş tələblərə uyğunluğuna yazılı təminat verən üçüncü 

tərəfin fəaliyyətidir. 

“

İstehsalçının  uyğunluq  haqqında  məlumatı”  anlayışı,  onun  istehsal 

etdiyi 

məhsulun konkret normativ sənədin tələblərinə cavab verdiyini 

və  bunun  üçün  onun  məsuliyyət  daşıdığını  göstərir.  İSO/BEK-in 

Rəhbəredici sənədinə əsasən bu, istehsalçının öz məsuliyyətini dərk 

etməsini və onun düşünülmüş və müəyyən olunmuş hərəkətlər etmə-

yə hazır olduğunu sübut edir. 

İstehsalçının  məlumatı,  məlumat-deklarasiya  adlandırılır  və 

aşağıdakı məlumatları əks etdirir: 

•  m

əlumat-deklarasiyanı  təqdim  edən  istehsalçının  ünvanı, 

m

əmulatın işarəsi və onun haqqında məlumat; 

401 

 

•  i

stehsalçının  istinad  etdiyi  standartın  adı,  nömrəsi  və  nəşr 

edildiyi tarix; 

• 

məlumatın  məzmununa  görə  istehsalçının  şəxsi  məsu-

liyyətinin göstərilməsi və s.  

Təqdim  olunan  məlumat  sınaqların  nəticələrinə  əsaslanmış 

olmalıdır.  Standarta  istinad,  standartı  qəbul  edən  təşkilat  tərəfindən 

məlumatın təsdiq edilməsi demək deyildir. İstehsalçı uyğunluq nişan-

larından istifadə etmək hüququna malik deyildir. 

Sertifikatlaşdırma vasitəsilə uyğunluğun təsdiqi mütləq üçüncü 

tərəfin  iştirakını  nəzərdə  tutur.  Uyğunluğun  belə  təsdiqi  asılı 

olmayan, 

verilmiş  tələblərə  müvafiq,  uyğunluğa  təminat  verən 

müəyyən prosedur qaydalar əsasında yerinə yetirilir. 

Sertifikatlaşdırma  məhsulun  (prosesin,  xidmətin)  verilmiş 

tələblərə uyğunluğunun sübutunun əsas doğru üsulu sayılır. 

Sertifikatlaşdırma  prosesinin  (fəaliyyətinin)  tərkib  hissələri 

kimi 

baxıla bilən prosedurlar, qaydalar, sınaqlar və digər hərəkətlər 

bir 

sıra  faktorlardan  asılı  olaraq  müxtəlif  ola  bilər.  Bunlardan 

aşağıdakıları qeyd etmək olar: 

• 

standartlaşdırmaya,  keyfiyyətə  və  bilavasitə  sertifi-

katlaşdırmaya aid qanunvericilik; 

• 

sertifikatlaşdırma  obyektinin  xüsusiyyətləri.  Bu  isə  öz 

nö

vbəsində sınaqların aparılması metodunun seçilməsini təyin edir. 

Başqa  sözlə,  uyğunluğun  sübutu  bu  və  ya  digər  sertifikat-

laşdırma  sistemi  üzrə  aparılır.  İSO/BEK-in  göstərilən  sənədinə 

uyğun  olaraq  bu  həm  prosedur,  həm  də  idarəetməyə  aid 

sertifikatlaşdırmanın  özünün  xüsusi  qaydaları  ilə  yerinə  yetirilən 

sistemidir. 

Sertifikatlaşdırma  sisteminin  əsasını  (ümumi  halda) 

aşağıdakılar təşkil edir: 

•  sistemi 

idarə  edən,  onun  fəaliyyətinə  nəzarət  edən  və 

sertifikatlaşdırmanın aparılması hüququnu digər orqanlara verə bilən 

mərkəzi orqan; 

• 

sertifikatlaşdırmanın aparılması qaydaları və yolları; 

• 

uyğunluğu  müəyyən  edən  sertifikatlaşdırmanın  normativ 

sənədləri; 

• 

sertifikatlaşdırma prosedurları (sxemləri); 

402 

 

•  inspeksion 

nəzarətin qaydası. 

Sertifikatlaşdırma  sistemləri  milli,  regional  və  beynəlxalq 

səviyyələrdə  fəaliyyət  göstərə  bilər.  Müəyyən  növ  məhsulun  (pro-

sesin, 

xidmətin)  uyğunluğunun  sübutu  ilə  məşğul  olan 

sertifikatlaşdırma  sistemi,  həmcins  məhsulun  sertifikatlaşdırma 

sistemidir 

və  o,  öz  təcrübəsində  ancaq  verilmiş  məhsula  aid  olan 

standartlardan, qaydalardan 

və prosedurlardan istifadə edir. Həmcins 

məhsulun sertifikatlaşdırılması sistemləri öz orqanları və digər təşkil-

ediciləri  ilə  birlikdə  ümumi  sertifikatlaşdırma  sisteminə  daxil  ola 

bilərlər. 

Verilmiş tələblərə uyğunluq səviyyəsinin sistematik yoxlanılması, 

uyğunluğun qiymətləndirilməsi (conformity assessment) adlanır. Bə-

zən “uyğunluğun yoxlanılması” və “uyğunluğa nəzarət” (conformity 

surveillance)  termin

lərindən  də  istifadə  edilir.  Uyğunluğun  yoxlanıl-

ması–dəlilləri öyrənmək yolu ilə məhsulun (prosesin, xidmətin) qoyul-

muş  tələblərə  uyğunluğunun  təsdiq  edilməsidir.  Uyğunluğa  nəzarət 

məhsulun  (prosesin, xidmətin) qoyulmuş  tələblərə  uyğunluğun  davam 

etdiyinə  əmin  olmaq  məqsədilə  aparılan  təkrar  qiymətləndirmədir. 

Uyğunluğun  qiymətləndirilməsinin  daha  tez-tez  təkrarlanan  anlayışı 

nəzarət (inspection) sayılır. Nəzarət, məhsulun konkret xarakteristika-

larının ölçmə yolu ilə qiymətləndirilməsidir. 

Uyğunluğun  qiymətləndirilməsində  “üçüncü  tərəfin”  apardığı 

sınaqların  nəticələri  daha  etibarlı  sayılır.  Üçüncü  tərəf  tədarükçü 

(birinci 

tərəf)  və  istehlakçıdan  (ikinci  tərəf)  asılı  olmayan  şəxs, 

yaxud or

qandır. 

Sınaq  dedikdə  qəbul  olunmuş  qaydalar  əsasında  müəyyən 

olunmuş  prosedura  uyğun  olaraq  verilmiş  məhsulun  bir,  yaxud  bir 

neçə  xarakteristikasının  təyin  edilməsi  ilə  bağlı  olan  texniki 

əməliyyat  başa  düşülür.  Sınaqlar  sınaq  laboratoriyalarında  aparılır. 

Nəzərə almaq lazımdır ki, bu həm hüquqi və həm də texniki orqana 

aid ola 

bilər. 

 

13.2. S

ınaq laboratoriyaları 

 

Ümumi 

tələblər. Sertifikatlaşdırma sistemləri sınaq laboratori-

yaların xidmətlərindən istifadə edirlər. Sınaq laboratoriyası müstəqil 

403 

 

təşkilat, yaxud sertifikatlaşdırma üzrə orqanın və ya digər təşkilatın 

tərkib hissəsi ola bilər. Sınaq laboratoriyalarına verilən ümumi tələb-

lər aşağıdakılardır: 

•  hüquqi 

şəxs statusuna malik olmalı; 

• 

funksiyalarını  uyğun  səviyyədə  yerinə  yetirməyə  imkan 

verən  keyfiyyəti  təmin  etmə  sisteminin  təşkilati  strukturuna  daxil 

olmalı; 

• 

səlahiyyətli orqanlar qarşısında sınaqları aparmaq hazırlığını 

nümayiş etdirməli; 

• 

sınaqların  nəticələrinə  təsir  göstərmək  məqsədilə  əmək-

daşlara təzyiq göstərilməsinin mümkünlüyünün istisna edilməsi; 

• 

əməkdaşların  öz  hüquq  və  vəzifələri  haqqında  məlumatı 

olmalı; 

•  bütün  texniki 

məsələlərin  həllinə  cavab  verən  rəhbərin 

mö

vcudluğu; 

• 

informasiyanın  məxfiliyini  və  mülkiyyətin  hüquqlarının 

müdafiəsinin gözlənilməsini təmin edən təhlükəsizlik qaydalarının və 

tədbirlərin fəaliyyəti; 

•  laboratoriya 

əməkdaşlarının  təhsillərinin,  ixtisas  ha-

zırlıqlarının,  texniki  biliklərinin  və  təcrübələrinin,  onlara  verilən 

tapşırıqlara və vəzifələrə uyğunluğu; 

• 

sınaqları lazımi qaydada aparmaq üçün avadanlıqlarla təmin 

olunması, yaxud avadanlıqlardan istifadə olunmasının mümkünlüyü. 

Ö

lçmə və sınaq avadanlıqlarının etalonlara (əgər belələri varsa) uy-

ğunluğa kalibrlənməsi; 

•  standart 

sınaq  metodlarından  və  qaydalarından  istifadə 

edilməsi.  Əgər  laboratoriya  qeyri-standart  metodlardan  istifadə 

etmək məcburiyyətindədirsə, onlar sənədləşdirilməlidir; 

• 

lazımi  avadanlıqlarla  təmin  olunmuş  və  sınaqların  nə-

ticələrini ətraf mühitin təsirindən qoruyan binanın mövcudluğu; 

•  saxlanma, 

daşınma,  nümunələrin  sınaq  işlərinə  hazırlığı 

zamanı,  sınaqların  nəticələrinə  mənfi  təsirin  qarşısını  alan  ehtiyat 

tədbirlərin görülməsi; 

• 

sınaqlar haqqında hesabat tərtib edərkən sifarişçi üçün aydın 

və başa düşülən formada sınağın nəticələrinin təqdimi; 

404 

 

• 

müxtəlif  tədbirlərin  yerinə  yetirilməsinə  (əgər  attestasiya 

zamanı  buna  ehtiyac  varsa)  hazır  olması.  Tədbirlər  yerinə 

yetirilərkən  bəzi  məlumatlar  tələb  edilə  bilər.  Məsələn: 

laboratoriyanın  xidmət  göstərdiyi  region  haqqında  məlumat, 

sifarişçilər  (məhsulu  hazırlayanlar,  dövlət  və  i.a.)  haqqında 

verilənlər,  laboratoriyanın  bu  və  ya  digər  təşkilatlar  tərəfindən 

tanınması haqqında ətraflı məlumatlar və s. 

Sınaq  laboratoriyalarının  akkreditasiyası.  Üçüncü  tərəf 

sertifikatlaşdırma  prosesi  aparıldığı  zaman  laboratoriya  sınaqları 

apara 

bilər.  Bu  zaman  o,  tədarükçüdən  və  sertifikatlaşdırma 

obyektinin 

istehlakçısından  asılı  olmamalı,  laboratoriyanın 

səlahiyyəti  rəsmən  tanınmalıdır.  Bunun  üçün  akkreditasiya 

(accreditation) proseduru  mövcuddur. Akkreditasiya  konkret 

sınaq-

ların, yaxud konkret tip sınaqların aparılması üçün sınaq laboratori-

ya

sının  hüquqlarının  rəsmi  tanınmasıdır.  “Laboratoriyanın 

akkreditasiyası”  termini  obyektivliyin  və  texniki  səlahiyyətin 

tanınmasında işlədilir. 

Akkreditasiyadan 

əvvəl sınaq laboratoriyalarının akkreditasiya 

meyarlarına uyğunluğunu  yoxlamaq məqsədilə,  onların attestasiyası 

aparılır.  Attestasiya-laboratoriyada  müəyyən  parametrlər  və 

meyarlara gö

rə vəziyyətin qiymətləndirilməsini əks etdirir. 

Laboratoriyaların  akkreditasiyası,  sertifikatlaşdırma  ilə  bağlı 

olan 

sərbəst fəaliyyət sahəsidir. Akkreditasiyanın müxtəlif sistemləri 

mövcuddur. 

Hər  sistem  özünün  prosedurlarına  və  idarəetmə 

qaydalarına 

malikdir. 

Akkreditasiya 

sistemini, 

sınaq 

laboratoriyalarının 

akkre

ditasiyasını 

sərbəst 

apara 

bilən, 

akkreditasiya 

üzrə  orqan  idarə  edir.  Bu  orqan  attestasiya  üzrə 

səlahiyyətlərin  hamısını,  yaxud  müəyyən  hissəsini  attestasiya  üzrə 

ag

entliyə və ya digər səlahiyyətli təşkilata verə bilər. 

Akkreditasiya 

aşağıdakı qaydada aparılır: 

•  akkreditasiya 

edilən  laboratoriyanı  qiymətləndirmək  üçün 

lazımi məlumatın yığılması; 

• 

laboratoriyanın  attestasiyasını  aparmaq  üçün  ekspertin, 

yaxud 

ekspertlər qrupunun təyini; 

• 

sınaq laboratoriyasının attestasiyası (qiymətləndirilməsi); 

•  attestasiya 

nəticəsində alınmış nəticələrin analizi; 

405 

 

•  akkreditasiya 

haqqında qərarın qəbul edilməsi. 

Akkreditasiya olunacaq laboratoriyaya müvafiq orqana  

aşağıdakı 

rekvizitl

ərini təqdim etməlidir: 

•  hüquqi statusunu, 

əsas fəaliyyət növünü, aparılan sınaqların 

siyahısını; 

•  t

əşkilati strukturunu və keyfiyyətin idarə edilməsini, 

f

əaliyyətdə olan sistemin təsvirini, akkreditasiya olunacağı halda 

d

ərc edilməsini; 

• 

sınaq protokollarının nümunələrini və s. 

Yığılmış  informasiya  laboratoriyanın  fəaliyyətinin  qiy-

mətləndirilməsində istifadə olunur və məxfi xarakterli məlumat sayılır. 

Laboratoriya  ekspertin,  yaxud  komis

siyanın  təyininə  etiraz  etmək 

hüququndan  istifa

də  edə  bildiyi  üçün  təyin  olunmuş  ekspert,  yaxud 

komissiya  yox

lanılacaq  laboratoriyaya  əvvəlcədən  məlum  olmalıdır. 

Attestasiya 

haqqında  hesabat  laboratoriyanın  nəzərinə  çatdırılır.  O, 

hesabatın mahiyyəti üzrə öz mülahizələrini təqdim etməli və həm də 

onun 

barəsində  korreksiyaedici  tədbirlər  qəbul  etməlidir.  Bütün 

prosedur 

başa çatdıqdan sonra akkreditasiya üzrə orqan bütün infor-

ma

siyanı analiz edir və akkreditasiya haqqında qərar qəbul edir.  

Laboratoriyalararası  müqayisəli  sınaqlar.  Sınaq  labo-

ratoriyalarının  onların  əməkdaşlarının  səlayihətliliyini,  sınaqla-rın 

aparılmasının  keyfiyyətinin  yoxlanılması  və  istifadə  olunan 

metodların effektivliyinin qiymətləndirilməsi və məmulların ayrı-ayrı 

xarak

teristikalarının  təyin  olunmuş  dəqiqlik  dərəcələrinin  müəyyən 

edilməsi  üçün  laboratoriyalararası  müqayisəli  sınaqlar  tətbiq 

edilir.  Bu  prosedur  eyni,  yaxud 

oxşar  məmulların,  yaxud 

materialların  iki  və  ya  bir  neçə  müxtəlif  laboratoriyalar  tərəfindən, 

əvvəlcədən  müəyyən  olunmuş  şərtlərə  uyğun  aparılmış  sınaqların 

qiy

mətləndirilməsindən ibarətdir. 

Səlahətliliyə  yoxlama  metodları  istifadə  olunan  məhsulun 

nö

vündən,  sınaqların  xüsusiyyətlərindən  və  yoxlamada  iştirak  edən 

laboratoriyaların  sayından  asılıdır.  Bu  metodlara  əsas  tələb, 

prosedurun 

iştirakçıları  olan  müxtəlif  laboratoriyaların  aldığı