Dərslik kimi təsdiq edilmişdir. Q. H. Bayramov 2008 Mənə tərcümənin əlifbasını öyrətmiş
Yüklə 1,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
yirəm; to be hopeful of a remedy-dərmana ümid bağlamaq: 2. çox
ümidlər verən; nikbin; he seems to be quite a hopeful pupil-0, ÇOX ümidverici şagirdə bənzəyir; hopeful art student- ümidverici gənc rəssam; hopeful prognosis-nikbin proq- noz{Sl). Misallardan göründüyü kimi ingilis dilində hopeful sifət olduğundan təyin və ismi xəbərin bir hissəsi kimi distributiv xüsusiyyətləri var. Azərbaycan dilində tərcümədə isə təkcə sifət kimi yox, isim kimi də işlənmişdir. Bunun kimi digər misallar da göstərmək olar. Məsələn, happy sözünün birləşmələrinə baxaq: happy news^ a happy events a happy voice - şad xəbər, xoş hadisə, sevinc dolu səs. Azərbaycan dilinin özündə şükür, şükrən, naşükür sözlərinin distributiv xüsusiyyətlərinə baxaq: Allaha şükür; filankəs naşükür adamdır deyildiyi halda ancaq filankəs şükrən adamdır deyilmir, baxmayaraq ki, naşükür və şükrən ikisi də sifətdir. Ayrı bir misal: İngilislər bəzi müəssisə rəhbərləri haqqında danışarkən onları sincere və successful kimi xarakterizə edirlər. Bu sözlərin Azərbaycan dilində tərcüməsi səmimi və müvəffəqiyyətlidir. İnsan haqqında səmimi demək mümkündür, müvəffəqiyyətli isə yox. Rəhbər haqqında bacarıqlı, işində müvəffəqiyyət, uğur qazanmış demək olar. İngilis dilində zveqma (zeugma) adlı bir üslubi priyom var. Burda bir fel bir neçə uyuşmaz sözü birləşdirir, həmin fel birləşdirdiyi sözlərlə eyni qrammatik, müxtəlif semantik əlaqələrdə bulunur. Məsələn: Whether the Nymph Shall stain her Honour or her new brocade, Or lose her heart or necklace at a ball (Pope) Bu pəri balların birində ya şərəfini ləkələyəcək ya təzə zərxəra donunu, Ya ürəyini itirəcək, ya da boyunbağısını. (sətri tərcümə) 69 ... And May^s mother always stood on her gentility^ and Dot*s mother never stood on anything, but her active little feet, ... Meyin anası həmişə kübarlığını saxlayırdı, Dotun anası isə heç nəyin üstündə dayanmırdı, ancaq balaca oynaq ayaqlarının üstündə dururdu. İngilis dilindəki bu misallarda qeyri-adi heç nə yoxdur, to stand feli iki məna nümayiş etdirir, halbuki onun qrammatik əlaqədə olduğu obyektlər arasında heç bir semantik əlaqə yoxdur. Azərbaycan dilinə oxşar tərcümə etmək mümkündür, lakin gülməli çıxır: kiibaritğmı saxlamaq, özünü ayaq üstə saxlamaq. Əslində belə cümlələr dil mövzusunda lətifədən başqa bir şey deyil. Buna ən yaxşı nümunə rus dilində belə bir misal göstərilir: Шли три студента, один в кино, другой-в сером костюме, а третий-в хорошом настроение! (во) Üç tələbə gedirdi, biri kinoya, biri boz kostyumda, üçüncüsü şən əhval ruhiyyədə. Sözlərin cümlədə belə uyuşmazlığı tərcümədə problemlər yaradır. Buna görə də ekvivalent axtarışında sözün distributiv xüsusiyyətləri mühüm rol oynayır. Xüsusi adlar, institusional və mədəniyyət terminlərinin tərcüməsi (translation of proper names, institusional and cultural terms). Xüsusi adlar, institusional və mədəniyyət terminləri bir-biri ilə sıx əlaqədədir. Bununla belə onları beş qrupa bölmək olar: xüsusi isimlər, tarixi isntitusional terminlər, beynəlmiləl institusional terminlər, milli institusional terminlər, mədəniyyət terminləri. Xüsusi isimlər və mədəniyyət terminləri insanlar, predmet- lər, müəyyən bir etnik qrupa məxsus proseslərə aiddir, onların arasında əsas fərq bundan ibarətdir ki, xüsusi isimlər tək, əlahiddə götürülmüş insan, predmet və sair şəklində, mədəniyyət terminləri isə sinif şəklində {class of entities) mövcuddur. Nəzəri baxımdan ayrı-ayrı şəxslərin və predmetlərin adları dildən kənardır, onları lüğətdə yox, ensiklopediyalarda axtarmaq lazımdır, onların nə mənası, nə də konno- 70 tasiyası var, buna görə də onlar tərcümə olunmazdır və tərcümə edilməməlidir. Prinsip bundan ibarətdir ki, xüsusi adların əksəriyyətinin artıq qəbul edilmiş tərcümə variantı var, ancaq onlar metaforalaşanda, şübhəsiz ki, şərhə ehtiyacları var. Məsələn, Hacı Qam xəsislik rəmzidir, kiməsə ay Hacı Qam! deyilirsə və bu cümlə ingilisə tərcümə olunacaqsa, onda şərhsiz ötüşmək mümkün deyil. Tarixi şəxsiyyətlərin adlarının tərcüməsi artıq bu cür müəyyən olunmuşdur: Monarxların mənalı (translatable) xristian adları olduqda və onlar məşhur olduqda, onların titulları və adları Avropanın əsas ölkələrinin hamısında qarşılıqlı şəkildə tərcümə olunur. Bu ənənə rus və Azərbaycan dillərinə də keçmişdir. Məsələn, Richard the Lion Hearted - Richard Coeur de Lion - Yüklə 1,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|