Dərslik rəHBƏRLİk azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24 saylı

Birləşdirici toxumanın mukoid şişkinliyi
Bu, patoloji proses olaraq dərinin birləşdirici toxumasında normal halı üçün qey-
ri-səciyyəvi olan qlikozaminqlikanların toplanmasıdır. Onların toplanması və anomal 

---

41
yerləşməsi əsas maddənin hidrofilliyinin artmasına və damar keçiriciliyinin dəyişilmə-
sinə səbəb olur. Nəticədə dərinin damarlarından plazmanın zülalları, qlobulinlər və qli-
koproteinlər sızır ki, bu da hüceyrəarası maddənin və kollagen liflərinin şişkinliyinə sə-
bəb olur. Sonralar hüceyrəarası maddənin dəyişikliklərinə hüceyrə reaksiyaları qoşulur, 
bu da limfositar, histositar və plazmositar infiltratların formalaşmasına gətirib çıxarır. 
Bu dəyişikliklər geriyə dönən xarakterlidir və müalicənin aparılması və patoloji prose-
sin sorulması nəticəsində reqres edə bilər. Mukoid şişkinlik kollagenozlar (qırmızı qur-
deşənəyi, sklerodermiya), allergik dermatitlər və s. zamanı rast gəlir. Mukoid şişkinlik 
zamanı əsas maddə bazofilli boyanaraq və metaxromaziya verə bilir.
Birləşdirici toxumanın fibrinoid şişkinliyi
Dərinin birləşdirici toxumasının fibrinoid şişkinliyi mukoid şişkinikdən fərqli ola-
raq geri dönməyən xarakter daşıyır. O, burada anomal maddənin – fibrinoidin toplanma-
sı nəticəsində meydana çıxır. Onun yaranma mənşəyi və tərkibi indiyə qədər mübahisə 
mövzusuna çevrilmişdir. Müxtəlif xəstəliklər zamanı fibrinoid kütlələrin tərkibi müxtə-
lif ola bilər. Bəzi hallarda autoimmun proseslər zamanı fibrinoiddə fibrin, komplement 
və immun komplekslər çoxluq təşkil edərək, fibrinoidin bu növü immun komplekslərin 
fibrinoidi adlanır. Bu zaman immun komplekslər komplementin komponentlərini zə-
dələyərək mikrosirkulyator damarların, paravazal birləşdirici toxumanın zədələnməsinə 
səbəb olur ki, bu da sonra həmin yerdə fibrinin çökməsinə gətirib çıxarır. Bu, dəridə 
autoimmun proseslər, məsələn, qırmızı qurdeşənəyi zamanı nəzərə çarpır. Plazmorra-
giya ilə müşayiət olunan angionevrotik dəyişikliklər zamanı da, transsudasiya yerində
fibrinin çökməsi (fibrinoid transsudasiyası) müşahidə olunur. Bütün hallarda kollagen lif-
lərin destruksiyası, əsas maddənin qlikozaminqlikanlarının tərkibinin dəyişilməsi qeyd 
olunur ki, bu da dərinin damarlarının keçiriciliyinin artmasını və dəridən birləşdirici 
toxumaya yüksəkmolekullu maddələrin daxil olmasını təmin edir. Fibrinoid şişkinlik 
allergik vaskulitlər, Artyus fenomeni, kollagenozlar zamanı müşahidə olunur.
Histoloji müayinə zamanı birləşdirici toxumanın fibrinoid dəyişiklikləri olan ocaqlar 
homogen, kəskin eozinofiliya ilə təzahür edir. Başlanğıc mərhələlərdə qlikozaminqli-
kanların böyük miqdarda toplanması nəticəsində onların toluidin abısı ilə boyanaraq 
metaxromaziyası müşahidə oluna bilər, bir qədər sonra ŞİK-müsbət rəngləmə kəskin 
nəzərə çarpır.
Birləşdirici toxumanın fibrinoid dəyişikliklərinin aqibəti birləşdirici toxumanın kəs-
kin destruksiyası və amorf detriti əmələ gətirməklə bərabər onun nekrozudur (fibrinoid 
nekroz).