Firmanin (MÜƏSSİSƏNİN) İQTİsadiyyati fənni üzrə MÜhaziRƏLƏr müəllim: Rəhimova Gülsabah Vahid qızı

Bitməmiş istehsal, artıq qeyd olunduğu kimi, bir sıra əməliyyatlara məruz 
qalmış, lakin bəzilərindən hələ keçməmiş, istehsal prosesinin bütün 
mərhələlərindəki bitirilməmiş, tamamlanmamış “məhsulların” dəyəridir. 
Müəssisənin özünün istehsalı olan yarımfabrikatların dəyəri də bitməmiş 
istehsalın dəyərinə daxil edilir.
Gələcək dövrün xərcləri isə, cari xərclər kimi nəzərdə tutulmuş və müasir 
dövrdə sərf olunan, lakin gələcəkdə xərc kimi məhsulun maya dəyərinə daxil 
edilməklə geri qaytarılan xərclərdir. Başqa sölə, gələcək dövrün xərcləri 
dövriyyə fondlarının əşya formasında olmayan-qeyri-maddi ünsürü olmaqla-
yeni texnoloji istehsal üsulunun işlənib hazırlanması, yeni növ məhsulun 
mənimsənilməsi, ilə bağlı çəkilən, lakin gələcəkdə məhsulun maya dəyəri 
vasitəsilə istehsal xərci kimi uçota alınan pul vəsaitidir. Müəssisənin dövriyyə 
fondları tərkibinə görə istehsal ehtiyatları, bitməmiş istehsal və özünün 
istehsalı olan yarımfabrikatlar və bir də qeyri-maddi ünsürü olan gələcək 
dövrün xərclərindən ibarətdir. 
Dövriyyə fondları istehsal prosesində istehlak olunmaqla hazır məhsula, 
sonuncu isə realizə edilərək müəssisənin pul vəsaitinə çevrilir. Məhsul 
satışından əldə olunan pul vəsaiti müəssisənin əvvəlki mərhələdə dövriyyə 
fondlarına sərf etdiyi pul vəsaitindən mənfəətin kütləsi qədər çox olur. Bu 
prosesin ahəngdar getməsi üçün yeni tədavül və istehsal mərhələlərinin 
ardıcıllıqla birindən-digərinə “keçidi” tədavil fondları vasitəsilə mümkün olur. 
Tədavül fondları tədavül sferasına xidmət etməklə müəssisənin anbardakı 
hazır məhsuldan, yola salınmış, lakin haqqı ödənilməmiş əmtəələrin 
dəyərindən, hesablaşmalardakı və bankların cari hesablarda olan pul 
vəsaitlərindən və debitor borclarından ibarət olur. Tədavül və istehsal dövriyyə 
fondlarının cəmi dövriyyə vəsaitləri adlanır. Dövriyyə vəsaitlərinin dövriyyə 

---

fondları bilavasitə istehsalla, məhsul istehsalı ilə bağlıdırsa, tədavül fondları isə 
istehsal olunmuş məhsulun istehlakçıya çatdırılması ilə bağlı xərclərdir.
Dövriyyə vəsaitləri normalaşdırılan və normalaşdırılmayan qruplara 
bölünür. Normalaşdırılan dövriyyə vəsaitlərinə dövriyyə fondları və tədavül 
fondlarının tərkib hissəsi olan anbardakı hazır məhsul daxildir. Tədavül 
fondlarının qalan ünsürlərini normalaşdırmaq imkan xaricində olur.