İnformatika (MÖvzular və testləR) yeniDƏN İŞLƏNMİŞ NƏŞR

İ N F O R M A T İ K A
 
 
____________________________________________________________ 21 
Çox hallarda baş verən hadisələri törədə biləcək mümkün hallar eyni 
ehtimallı olmur. Məsələn, pul və ya zər simmetrik deyilsə, onun bir üzünün düşmə 
ehtimalı fərqlənəcəkdir. 
Müxtəlif ehtimallı mümkün hallar üçün informasiyanın miqdarı düsturunu 
1948-ci ildə K.Şennon təklif etmişdir.
i
N
i
i
P
P
I




1
2
log
Burada: I-informasiyanın miqdarı, N-mümkün halların sayı, P
i
i-ci halın 
ehtimalıdır. 
Fərz edək ki, qeyri-simmetrik üzlərin düşmə ehtimalları: 
8
1
;
8
1
;
4
1
;
2
1
4
3
2
1




p
p
p
p
kimidir. Bu halda informasiyanın miqdarı:
75
,
1
8
14
8
3
4
2
2
1
8
1
log
8
1
8
1
log
8
1
4
1
log
4
1
2
1
log
2
1
2
2
2
2






















I
bit olar.
Eyni ehtimallı hallar üçün Şennon disturu 
N
N
I
N
i
1
log
1
1
2




şəklinə düşür. 
Eyni ehtimallı hallarda bu informasiyanın miqdarı 2 bit (4=22=21 və ya 
2
4
log
2


I
) olur. 
Göründüyü kimi, eyni ehtimallı hallarda alınan informasiyanın miqdarı daha 
çoxdur. Bu, əslində maksimal miqdardır. İnformasiyanın miqdarının təyini üçün 
təklif edilən bu yanaşma ehtimallı üsul adlanır və bu üsul hər hansı suala cavab 
vermək üçün azı nə qədər cəhd edilməsini təyin etməyə imkan verir (məsələn, 32 
hərfli əlifbanın hər hansı hərfinin təyini üçün azı 5 addım tələb olunur). 
Son dövrlərdə elektronikanın inkişafı ilə əlaqədar informasiyanın ən kiçik 
həcm ölçü vahidi olan bitdən yaranan daha böyük ölçü vahidlərindən də geniş 
istifadə olunur. 
İnformasiyanın kəmiyyətcə qiymətləndirilməsinin göstərilən qaydaları 
informasiyanın 
saxlanması 
sistemini 
ikili 
təşkili 
ilə 
üzvü 
surətdə 
əlaqələndirilməsinə imkan verir. 
Nəzərə almaq lazımdır ki, informasiyanın semantik kəmiyyət ölçüsü məna 
yükünün ölçülməsi üçün istifadə oluna bilməz. 
İnformasiya məna yükünün, başqa sözlə semantik səviyyədə kəmiyyətinin 
ölçülməsi üçün informasiyanın tezarus ölçüsü daha məqbul sayılır. 
Belə yanaşma Y.U. Şneyder tərəfindən təklif edilmişdir. Y.U. Şneyder 
informasiyanın semantik xassəsini ilk növbədə istifadəçinin verilən xəbərləri qəbul 
etmək qabiliyyəti ilə əlaqələndirir və “istifadəçinin tezaurusu” anlayışını təklif edir. 

---