Mühazirə MÖvzu 1 Fəlakət təbabəti və Mülki Müdafiə tibb xidmətinin tə şkili, quruluşu, fə nni, vəzifələri MÖvzu 2

Fənn: Hərbi tibbi hazırlıq və fəlakətlər təbabəti 
 
Şöbə: “Müalicə işi” 
2 nömrəli Bakı Baza Tibb Kolleci
21
növləri üzrə (qatarlar və avtomobil dəstələri), şəhərdən piyada çıxarılacaq adamlar isə piyada dəstələri 
üzrə qruplaşdırılır. Təhlükəsiz rayonların əhalisi isə təhlükəli zonalardan köçürülüb gətirilmiş əhalinin 
həyat şəraitinin təmin olunması üçün radiasiya əleyhinə daldalanacaqlar düzəldilməsi, tənəffüs 
üzvlərini qoruyan ən sadə mühafizə vasitələrinin hazırlanması, ictimai binaların yaşayış yeri kimi 
uyğulaşdırılması, əl altında olan materiallarından məişət əşyaları (çarpayı, kürsü, döşək və s.) 
düzəldilməsi işlərində fəal iştirak etməli, yardım göstərməlidir.
Qeyd etmək lazımdır ki, sülh və müharibə dövrlərindəki fövqəladə hallarda köçürülmə işlərinin 
müvəffəqiyyəti köçürülən əhalinin mütəşəkkil, intizamlı və şüurlu davranışından xeyli dərəcədə asılı 
olur. 

---

Fənn: Hərbi tibbi hazırlıq və fəlakətlər təbabəti 
 
Şöbə: “Müalicə işi” 
2 nömrəli Bakı Baza Tibb Kolleci
22
MÖVZU 10 
Nəqliyyat təxliyyəsinin yolları 
Daşqınlar, qar uçqunları, zəlzələlər, vulkan püskürmələri və digər fəlakətlər zamanı həmin 
ocaqlardan xəstələtin, yaralıların təcili daşınması üçün nəqliyyat xidmətinin rolu böyükdür. Bu xidməti 
təmin etmək üçün müxtəlif maşınlardan, təyyarə və helikopterlərdən istifadə olunur. Bu da əhalinin və 
sanitarların fəlakətlər, nəqliyyat və sənaye qəzaları zamanı kütləvi məhvinin qarşısını alır. 
Bu tibbi problemi həll etmək üçün : 
1. Seriyalı nəqliyyat, təyyarə və helikopterlərdən tibbi personalın və tibbi ləvazimatların daşınması 
üçün; 
2. Xüsusi seriyalı təyyarə və helikopterlərin cərrahi yardım göstərməsi üçün; xərəklərlə, məişət 
avadanlıqları ilə, tibbi apteçka, tibbi çanta, içməli su, çəllək, sidikqəbuledicilərlə təmin olunmalıdır; 
3. Uçuş zamanı reanimasiya tədbirlərinin, intensiv terapiya, həyati göstəriş zamanı cərrahi yardımın 
göstərilməsi üçün təyyarə və helikopterlər; 
4. Əhalinin tapılması və çıxarılması çətin olan yerlərdə asma vasitələrlə, trosla təmin olunmuş 
təyyarə və helikopter. 
Belə hallarda uçuş aparatının növündən asılı olaraq təyyarə və helikopterlərin nəqliyyat 
vəziyyətindən sanitar vəziyyətinə keçməsi üçün 30-90 dəq. tələb olunur. Bu iş tibb xidməti işçiləri 
tərəfindən yerinə yetirilir. 
Lakin bəzi hallarda kütləvi sayda yaralılar olduqda onların təcili evakuasiyası çətinləşir, xüsusi 
təmin olunmuş təyyarə və helikopterlərin sayı azlıq təşkil edir. Xaric ölkələrdə, Avropada maddi 
imkanlar geniş olduğu və hazır vəziyətdə 1500 belə aviasiya olduğu üçün istifadə olunur. Bundan 
başqa 20 minə qədər avtomobil mövcuddur. Ümumiyyətlə xarici peşəkarlar belə hesab edir ki, hər bir 
yeni üslubda tikilmiş xəstəxananın həyətində helikopterun enməsi üçün meydança olmalıdır. Bu da 
xəstələrə təxirəsalınmaz yardım təşkil etmək üçün vacibdir. Belə meydançaların olmaması aviasiyanın 
işlədilmə effektliyini azaldır. 
Çox zaman nəqliyyat təyyarələri fəlakət ocağına ucan zaman tibbi personalı, qayıdanda isə 
yaralıları daşıyır. Belə daşıma üsulu üçün sanitar variantına dəyişdirilmiş adi təyyarədən istifadə 
olunur. Bu zaman təyyarə tibbi xidməti xüsusi peşəkara tapşırılır . O həm, fəlakət ocağı haqqında 
məlumatlı olur, həm də yaralıların daşınmasına nəzarət edir. Nəzərə almaq lazımdır ki, fəlakətin, 
qəzanın yeri və vaxtı əvvəlcədən məlum olmur. Bu səbəbdən sanitar itkisi çox olduqda əhalinin təlafatı 
da çox ola bilər. 
İndiki zamanda hava nəqliyyatı ən təhlükəsiz hərəkət vasitəsi hesab oluna bilər. Bunun üçün 
ekipaj, mühəndis – texniki heyət hazır vəziyyətdə olmalıdır. Lakin indi təyyarə qəzaları artdığı bir 
zamanda fəlakətlər və qəzalar zamanı uçuş nəqliyyatından istifadə məsələsi aktuallaşır. Belə təyyarə 
qəzaları nəticəsində çoxlu sərnişin tələfatı mümkündür. Bu da yaralı və xəstələrdə psixoloji stress 
əmələ gətirə bilər. Ona görə də xilasetmə işlərində psixoloq və psixiatr köməyinə ehtiyac duyulur. İri 
aviakompaniyalar tərəfindən aparılan axtarış-xilasetmə işləri zamanı 2 aparıcı tendensiya mövcuddur : 
Milli mərkəzləşmiş təxirəsalınmaz yardımın inkişafı və aeroportların xilasetmə hərəkətliyinin 
artırılması. 
Fəlakət zonasında yaralının tam sağala biləcəyi yaxın müalicə müəssisəsində əlaqəni 
avtonəqliyyat vasitələri yaradır. Bəzən fəlakət o qədər dəhşətli olur ki, bu zaman yalnız 
avtonəqliyyatdan istifadə olunur. Yaralılar yalnız həkim nəzarəti altında daşınır. Çox hallarda tibbi 
avtonəqliyyat çatışmır. Belə halda yük daşıma nəqliyyat yaralıları daşımaq üçün gərək olur (bu 
maşınlar örtülür, xərəklə təmin olunur, isti örtük verilir). Evakuasiya vaxtı yaralıları avtobusun 
salonunda və ya avtomobildə düzgün yerləşdirmək lazımdır. Ağır vəziyyətdə olan şəxslər ön cərgədə 
aşağı yarusda xərəkdə; gips sarğısı, şinalı, bir qədər yüngül yaralılar II yarusda arxada yerləşdirilir. 
Yaralının uzandığı xərəyin başı kabinə tərəfə olmaq şərtilə ayaq hissəyə nisbətən baş hissə 10-15 sm 
yuxarıda olur. Bu da yaralının maşın silkələnməsi zamanı köndələn sürüşmənin qarşısını alır. Oturan 
yaralılar ən arxa sırada yerləşdirilir, yük maşınında isə taxta lövhələr, skamyalarda otururlar. 
Avtomobillərin sürəti yolun vəziyyətindən asılı olaraq dəyişir, adətən 30-40 km/saat hesablanır. 

---