Xələfli A. A

 
§7. Süxurun yaşının təsiri.
Süxurun yaşına başqa faktorlardan 
ayrılıqda baxmaq ehtimalı daha mürəkkəb hesab olunur. Eyni yaş 
qrupuna mənsub olan eyni tərkibli süxurlar eyni xassəyə malik 
deyillər. Buna görə də eyni cinsli strukturlarda süxurun əmələ gəlmə 
tarixini və yerləşdiyi yeri nəzərə almaq lazımdır. Süxurun yaşının 
dəyişməsi ilə məsaməlilik artır, yaxud azalır, həmçinin çatlıq, bəzən 
downloaded from KitabYurdu.org

---

59 
də süxuru təşkil edən mineralın tərkibcə miqdarı dəyişir. Qədim 
süxurlarda metamorfikləşmə əlamətləri əmələ gəlir. Bütün bunların 
hamısı dolayıda olsa süxurun fiziki xassələrinə təsir edir. Deyilənlərə 
baxmayaraq müxtəlif yaşlı çökmə süxurları uzununa dalğaların 
dəyişməsinin qanunauyğunluğunu müqayisə etmək əhəmiyyət kəsb 
edir. Bu məqsədlə təcrübə üçün materiallar 3-4 kbar təzyiqdə 
Azərbaycandan götürülmüş çökmə süxurlarda aparılmışdır. 
Nümunələr neogen və alt təbaşir çökmə süxurlarıdır. Aparılan 
tədqiqatlargöstərir ki, süxurların fiziki parametrləri süxurun yaşı 
artdıqca artır. 4 kbar təzyiqində sürətin qiyməti ilə yaşı arasında olan 
fərq aydın görünür (Şək.18,19). Böyük təziqlərdə sürətin qiyməti 
Azərbaycan və Karpatyanı ərazidən götürülən süxurlarda eynidir, 
ancaq aşağı təzyiqlərdə sürətin qiyməti Azərbaycandan olan 
süxurlardan kiçikdir. Bunu sıxlıq üçündə demək olar. Bunu 
Azərbaycan süxurlarının Karpatyanı süxurlardan cavan olması ilə 
izah etmək olur. 
Şəkil 18. 
Üçüncü dövr qum
Şəkil 19. 
Təbaşir dövr üçun qum daş 
daşlarında uzununa dalğaların
.
larında uzununa dalğaların sürətinin 
sürətinin təzyiqdən asılı olaraq təzyiqdən asılı olaraq dəyişməsinin 
yerləşdiyi oblast; bütöv xətlə yerləşdiyi oblast.1-Karpat yanı; 2- 
Azərbaycandan götürülmüş Azərbaycan; 3-Krım(Volaroviçə görə 
qum daşları, qırıq xətlə isə
Pribaltikadan götürmüş nümunələr). 
downloaded from KitabYurdu.org

---

60