Xələfli A. A

 
§37. Maqnit kəşfiyyatının nəticələrinin geoloji təhlili 
Təhlil sözünu izah etmək, yaxud da şərh etmək kimi başa 
düşmək lazımdır. Maqnit planalmanın geoloji təhlili dedikdə bütün 
aşkar edilmiş maqnit anomaliyalarına geoloji şərh vermək yaxud da 
geoloji şərh etmək deməkdir. Çünki maqnit anomalyaları geoloji 
downloaded from KitabYurdu.org

---

119 
hədəflərdən və onların maqnit xassələrindən (§15 bax), formasından, 
onun ölçülərindən və geoloji hədəfin məkanda yerləşməsindən, eyni 
zamanda həndəsi formasından çox asılıdır. Ona görə də anomaliya-
nın formasına görə geoloji hədəfin forması haqda mülahizə yürütmək 
olar. 
Təhlili iki növə bölmək olar: keyfiyyətcə və kəmiyyətcə. 
Keyfiyyətcə təhlil maqnit planalmanın nəticələrinin bütün 
növlərindən istifadə edərək aparılır. 
Maqnit planalmanın nəticələrini keyfiyyətcə təhlil etmək 
üçün əvvəllər bu rayonda aparılan geoloji və geofiziki tədqiqatların 
nəticələri öyrənilir, əlavə olaraq əvvəldən məlum olan ayrı-ayrı 
geoloji hədəflərin yerləşdiyi şərait, onun forması, ölçüləri, dərinliyi, 
xassələri həmin hədəf uzərində 

və 

T-nin əyrilərinin forması 
nəzərə alınmalıdır. 

və 

T maqnit anomaliyalarının formasından istifadə 
edərək hər bir anomalqanın mənşəyi, yəni bir yerə toplanmış maq-
nitliyə malik olan kütlənin əmələ gəldiyi şərait, süxurun tərkibi, 
hədəfin forması, uzanma istiqəməti, ölçüləri, yerləşdiyi dərinlik və 
yatım bucağı haqda fərziyyələr söyləmək olar və geoloji mənşəyi 
haqda nəticələr çıxarmaq olar. Bir neçə növ görünüşlü əyrilərii 
keyfiyyətcə təhlilinə baxaq. İzometrik maqnit anomaliyası haqda de-
mək olar ki, anomaliyanın hər iki tərəfi eyni ölçülərə malikdir. Bu 
qiymətlər ola bilsin eyni qiymətli, yaxud da az fərqli əks işarəli 
qiymətə malik olsun. Əgər anomaliya izometrikdirsə, bir istiqamətli 
qiymətə malikdirsə bu ya silindrə, yaxud da sütuna bənzər yatağa 
uyğun gəlir (şəkil 39a). Əgər anomaliyanın hər iki qanadı mənfi (əks) 
sahə istiqamətinə doğru gedirsə, bu göstərir ki, anomaliya yaradan 
kütlə bir qədər dərinlikdə yerləşmişdir (şəkil 39b). Uzun anomaliya 
odur ki, onun ölçüləri dörd dəfə biri o biqindən fərqli olsun, yəni 
anomaliyanın uzunluğu enindən dörd dəfə uzun olsun (şəkil 39v). 
Belə anomaliyaları elə geoloji kütlələr əmələ gətirir ki, onun uzanma 
istiqamətində ölçüsü enindən qat-qat çox olsun. Buna müxtəlif 
uzunluqlu qalın yaxud nazik laylar misal ola bilər (damarlar, 
daykalar və linzalar). 
downloaded from KitabYurdu.org

---

120 
Şəkil
39. 
Müxtəlif formalı müxtəlif bucaq altında.yerləşən kütlələrin 
üzərində maqnit sahəsi. a- şaquli dirək yaxud silindr formalı. b-kütlə çox 
dərində deyil; v-lay sərt bucaq altında yatır; q-lay maili yatır. 
Uzunsov anomaliyaların

və 

T -si bir qiymətli yaxud az qiymət-
li, əks işarəli ola bilər. Uzunsov anomaliyalar eyni qiymətlidirsə, bu 
onu göstərir ki, kütlənin alt hissəsi məhdudlaşmamışdır (şəkil 39v). 
anomaliyalar çüzi əks istiqamətli sahələrə malikdirsə, bu lay 
yerləşdiyi dərinliyə görə məhdudiyyətlik təşkil edir. 

və 

T əyrilərinin, qanadlarının simmetriyasının xarakterinə görə 
hədəfin yatım bucağına malik olması güman olunur. Əgər əyrin 
qanadları simmetrikdirsə (şəkil 39 a,b,v bax), belə halda kütlə 
birdən-birə kəskin aşağı düşür, əgər əyrinin qanadları simmetrik 
deyilsə, onda kütlə üfüqə meylli düşür (şəkil 39q), yəni kütlə əyrinin 
meyilli qanadı istiqmətində düşür. 

və 

T əyrilərinin qanadlarının dikliyinə görə kütlənin 
nisbətən hansı dərinlikdə olduğu haqda fikir söyləmək olar. 
Çox dərində yerləşəməyn kütlə üzərində çox aydın aşkar 
anomaliya müşahidə olunur və əyri çox iti maksimuma malik olur. 
Çox dərində yerləşən hədəf isə yer səthində geniş anomaliya əyrisi 
yaradır (qanadlar meyllidir). 
downloaded from KitabYurdu.org

---

121