4.1 – rasm. Sanoat roboti boshqarish tizimining funksional sxemasi: BQ - boshqarish qurilmasi; PVQ – programma - vaqt qurilmasi; YuBQ –
yuritmalarni boshqarish bloki; BO – boshqarish ob’ekti (sanoat robotining ishchi
qurilmalari).
Programmali boshqariladigan sanoat robotlarida kerakli boshqarish sifatini
ta’minlash uchun lokal teskari aloqalar bo‘lishi mumkin (ichki informatsiya
datchiklari), ammo tashqi muhit bo‘yicha informatsiya bo‘lmaydi.
Sezuvchi robotlarda tashqi muhit holati bo‘yicha informatsiya asosida
boshqarish prinsipi amalga oshiriladi. Sezuvchi robot boshqarish sistemasi sanoat
robotining ishchi qurilmalari va ishchi organi harkatini ma’lum sensor
qurilmalardan olinadigan tashqi muhit holati bo‘yicha informatsiya asosida
boshqarishni amalga oshiradi. Programmali boshqarish sistemalaridan farqli bu
boshqarish usulida sanoat roboti harakati jarayonida boshqarish ta’sirini doimiy
ravishda oldindan aniqlash lozim bo‘ladi.
Mukammal sanoat robotlarida ham programmali, ham tashqi muhit
bo‘yicha informatsiya asosida boshqarish usullari qo‘llaniladi. Aralash boshqarish
usulida robot harakatlanish jarayonida ishchi qurilmalar harkatini o‘z vaqtida
korrektirovka qilish va aprior informatsiyani maksimal ishlatish hisobiga
boshqarish sifatini oshirish imkoniyati bo‘ladi. Bu usul sezuvchi robotlarni
boshqarishning ilg‘or usulidir.
PVQ
YuBQ
BO
BQ
60
Programmali robotlarga qaraganda adaptiv va intellektual sezuvchi robotlar
yanada mukammal boshqarish strukturasiga ega bo‘ladilar.
4.2. rasm. Sanoat robotini adaptiv boshqarishning funksional sxemasi. Adaptiv boshqarishli robotlarda noadaptiv boshqariladigan robotlardan
farqli tashqi muhit o‘zgarganda zarur boshqarish algoritmining avtomatik
o‘zagarishi amalga oshiriladi. Robotning adaptiv boshqarish sistemasining
funksional sxemasi ikkita boshqarish qurilmalari BQ
1
va BQ
2
ni o‘z ichiga oladi
(4.2 - rasm). BQ
1
boshqarish qurilmasi robot ishchi qurilmalari yuritmalarni
boshqarishni amalga oshiradi. Yuritmalar bu sistemaning boshqariluvchi ob’ektlari
(BO) hisoblaniladi. BQ
2
– adaptiv boshqaruv qurilmasi bo‘lib boshqarish
ob’ektining holati
Y , tashqi muhit
F va berilgan ta’sir
G bo‘yicha informatsiyaga
bog‘liq ravishda boshqarish qurilmasi BQ
1
ning parametrlarini o‘zgarishini amalga
oshiradi.
G ,
Y ,
F ma’lumotlar asosida BQ
2
boshqarish qurilmasi BQ
1
boshqarish
qurilmasining boshqarish algoritmini qayta qurib, boshqarishning sifatini tanlangan
mezon bo‘yicha oldindan baholaydi. Masalan, pozitsiyalanish aniqligi korreksiyani
amalga oshirish bo‘yicha mezon bo‘lishi mumkin. Shuni ta’kidlash lozimki,
robotning boshqarish strukturasini kengaytirish robotning programma ta’minotiga
qo‘shimchalar qilish va apparaturasining murakkablashuvi hisobiga amalga
oshiriladi.
Robotlarni intellektual boshqarish eng mukammal hisoblanadi, ular tashqi
muhit bo‘yicha informatsiyani qabul qilib, uni modellashtirish masalalarini
yechishga qodir, hamda qaror qabul qilish va robotning harakatlanish faoliyatini
rejalashtirish imkoniyatiga egadir.
BQ
2
BQ
1
BO
G Y F F
61
Manipulyator mexanik zvenolari harakatlarni shakllantirish usuli bo‘yicha
sanoat robotlari diskret va uzluksiz boshqariladigan guruhlarga bo‘linadi [5].