Xadislarning insonni ma'naviy komillik sari yetaklovchi omil sifatidagi o‘rni
Hadislarda oila jamiyatning asosiy bo’g’ini sifatida
Yüklə 0,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.2. Hadislarda oila jamiyatning asosiy bo’g’ini sifatida.
Oilani mo‘jazgina bir jamiyatcha deb faraz qilsak, butun insoniyat jamiyatining daxlsizligi aynan shu «jamiyatcha»ning jipsligiga bog‘liq. Demak, qaysiki jamiyatdagi oilalar mustahkam emas ekan, bu jamiyat harbiy qudrati va boyligidan qat’i nazar, halokatga mahkumdir. Oilaviy muhabbat odamlar orasida keng tarqalgan eng mustahkam muhabbatdir. Shuning uchun ham u kishilar hayotiga ta’sir ko‘rsatish jihatidan odamning eng muhim va eng hayotbash tuyg‘usidir. O‘z uyida baxtli bo‘lgan kishigina chinakam baxt-lidir. Xarob uydagi baxtsiz odamlardan tashkil topgan jamiyatning halokatga mahkumligi shundan kelib chiqadi. Har bir insonning oila oldida, oilaning jamiyat oldida mas’uliyati bor. Bu ikki ijtimoiy tushunchani bir-biridan ayirish qiyin. Oila bu o‘rinda alohida ahamiyat kasb etadi. Soddaroq qilib aytilsa, oilasida halovati yo‘q odamning xizmat joyida ham halovati bo‘lmaydi. Demak, ishidan baraka ketadi, xizmatdosh- lari bilan qo‘pol muomalada bo‘la boshlaydi. Yoki aksincha, ishda omadi yurishmagan, xo‘jayinlardan so‘kish eshitgan odam uyga qaytganda alamini oila a’zolaridan oladi. Agar hayotimizning barcha maqsad-mazmuni oiladagi shaxsiy baxtimizdan iborat bo‘lganida, shaxsiy baxtimiz birgina oiladagi muhabbatda o‘z ifodasini topganda edi, unda hayot deganlari chindan ham qop-qorong‘i saqroga aylanib qolgan bo‘lardi. Inson uchun yurakning ma’naviy olamidan tashqari hayotning yana bir buyuk olami — ijtimoiy faollik olami ham bor. Buni inkor etish yoki chetlab o‘tishga urinish mutlaqo mumkin emas. SHuning uchun ham axdi kitoblar Allohning bu masaladagi buyruqlariga g‘oyat jiddiy munosabatda bo‘lganlar. Payg‘ambarlar ummatla-rini pok va halol oila qurishga da’vat etganlar. Insoniyat tarixi davomida yashab o‘tgan donishmand faylasuflarning diqqat- e’tiborlaridan ham bu ma-sala chetda qolgan emas. O‘tmish ustozlarning fikrlari bizlar uchun hamisha qadrli. “Teran mulohaza yuritilsa, oila bilan ma’naviyatning o‘zaro bog‘liq tushuncha ekanini inkor etib bo‘lmaydi. Chunki xalqimizda ma’naviyati barkamol oila 55
o‘qimishli va ziyoli oila hisoblanadi” 28 . Yurtboshimiz Islom Karimov ta’kidlaganlaridek, ma’naviyat insonning qon-qoni, suyak-suyagiga yillar davomida ona suti, oila tarbiyasi, ajdodlar o‘giti, Vatan tuyg‘usi, hayotning ba’zida achchiq, ba’zida quvonchli saboqlari bilan qatra-qatra singib boradi. Ayniqsa, tabiatga, odamlarga yaqinlik, doimo yaxshilikni o‘ylab yashash, halol mehnat qilish, dunyoning tengsiz va go‘zal ne’matlaridan bahramand bo‘lish manaviyatga oziq beradi, uni yanada kuchaytiradi. Oila deganda bir uy bola-chaqali, piru badavlat keksalari bor xonadon ko‘z oldimizda gavdalanadi. Oila azal-azaldan insonning his-tuyg‘ulari, aql-idroki, ma’naviyati, e’tiqodi, qo‘yingki, butun borlig‘i kamol topadigan tarbiya maskani bo‘lib kelgan. Insonni shaxs sifatida kamolga etkazishda jamiyatdagi ijtimoiy muassasalarning birontasi ham oiladek beqiyos o‘rin tutolmaydi. Ota- bobolarimizning qadimdan oilani ma’naviyat qo‘rg‘oni, deb atab kelganlari ham bejiz emas. Oila ma’naviyati haqidagi tushuncha va qadriyatlar, avvalo, dinimiz bag‘rida qaror topgan. Kur’oni karimning 10 ta surasida oila, nikoh, taloq, razo’ (bola emizish) hukmlari bayon qilingan. Jumladan, «Baqara» surasining 221 — 223, 226-237, 240-241 oyatlari, «Niso» surasining 3-4, 19, 25, 34-35, 128-130 oyatlari, «Moida» surasining 5-oyati, «Nur» surasining 32 — 33 oyatlari, «Rum» surasining 21-oyati, «Ahzob» surasining 4, 6, 36 — 38, 49 — 53 oyatlari, «Mujodala» surasining 1 — 4 oyatlari, «Mumtahana» surasining 10—11 oyatlari, «Taloq» surasining 1 — 7 oyatlari va «Tahrim» surasining 1—5 oyatlarida oila haqidagi hukmlar keltirilgan. SHuningdek, Kalomullohning 11 ta surasida, ya’ni «Baqara» surasining 27, 83, 215-oyatlari, «Niso» surasining 1, 36-oyatlari, «An’om» surasining 151-oyati, «Ra’d» surasining 25-oyati, «Nahl» surasining 90- oyati, «Isro» surasining 23, 24, 26-oyatlari, «Ankabut» surasining 8-oyati, «Rum» surasining 38-oyati, «Luqmon» surasining 14— 15-oyatlari, «Ahqof» surasining 15 — 17-oyatlari va «Muhammad» surasining 22, 23 oyatlarida ota-ona va qarindoshlarga yaxshilik qilish to‘g‘risidagi hukmlar mujassam bo‘lgan. «Baqara» surasining 224 — 225 oyatlari, «Niso» surasining 7, 11 — 12, 19, 176-oyatlari,
28 Ismoilov O. Oila ma'naviyat qo‘rg‘oni // Imom al-Buxoriy saboqlari. -№ 3,2012. –B.170-172. 56
«Ahzob» surasining 4 — 5, 37,40-oyatlarida esa meros, vasiyat, tabanniy (bola asrash) haqidagi xukmlar keltirilgan. Islomda payg‘ambar Muhammad (a.s.) lafzlari bilan irshod qilingan oila to‘g‘risida hadislar juda ko‘p. Bunday hadisi shariflarda oila munosabatlari juda o‘rinli va adolatli yoritilgan, Quroni karimda esa qat’iy ogohlantirish va umidlantirish ma’nosidagi oyatlar kelgan. Darhaqiqat, insonlar bir ota, bir onadan yaralgan og‘a-inilardir. Bu xususda «Niso» surasining ilk oyatida shunday marhamat qilinadi: "Ey insonlar! Sizlarni bir jondan (Odamdan) yaratgan va Yüklə 0,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|