2- Ma’ruza. Pedagogika shaxs tarbiyasi va rivojlanishi to‘g‘risidagi fan. Ilmiy tadqiqotlar metodologiyasi va metodlari Reja: 2. 1. Pedagogika inson tarbiyasi to‘g‘risidagi fan. 2. 2. Pedagogikaning asosiy (kategoriya) tushunchalari. 2. 3. Tarbiyaning ijtimoiy hodisa ekanligi. 2. 4. Pedagogika fanlari tizimi va uning boshqa fanlar bilan aloqasi. 2. 5. Pedagogika fanining ilmiy tadqiqot usullari. Adabiyotlar. 5, 12, 13, 15, 16. Tayanch iboralar: pedagogika, asosiy kategoriyalari: ta’lim, tarbiya, ma’lumot, irsiyat, shaxsning kamol topishi, muhit, usul, o‘qituvchi, pedagogik fikrlar, pedagogik fanlar tizimi, kuzatish, test, suhbat, anketa, eksperiment usullari. 2.1. Pedagogika inson tarbiyasi to‘g‘risidagi fan. Pedagogika darsliklarida, bir qancha kitoblarda pedagogikaning bahsi (predmeti) turlicha yaqinlik darajasida ta’rif berilib tushuntirilgan.
Pedagogika – inson tarbiyasi tug‘risidagi, yoshlarni va kattalarni tarbiyasi to‘g‘risidagi fan. Pedagogika ta’lim-tarbiyaning maqsad va vazifalari, ularning mazmuni, usullari hamda tashkil etish shakllari haqida ma’lumot beruvchi fanga aylandi.
Pedagogika grekcha «paydagogik» so‘zidan olingan bo‘lib, «bola yetaklovchi» degan ma’noni bildiradi. Mustaqil pedagogika fani XVIII asr oxiri va XIX asr boshlarida vujudga kelgan. Pedagogika tarbiya haqidagi fan sifatida tarbiyaning mohiyatini tushunishni, uning qonuniyatlarini ochib berishni va shu orqali inson manfaatlari uchun tarbiya jarayonlariga ta’sir etishni nazarda tutadi. Demak pedagogika fani o‘sib kelayotgan yosh avlodni barkamol inson qilib tarbiyalash uchun ta’lim-tarbiyaning mazmuni, umumiy qonuniyatlari va amalga oshirish yo‘llarini o‘rgatuvchi fandir.
Shuni unutmaslik kerakki, pedagogika fani yutuqlarisiz jamiyatni olg‘a siljitish g‘oyat mashaqqatli kechadi. Pedagogika fanini ham nazariy, ham amaliy jihatdan puxta o‘rganish lozim. Ta’lim-tarbiyadan ko‘zlangan maqsadni anglash va ular tizimida yangi bilimlar berish – bolalarni to‘g‘ri tarbiyalash shartidir. Bunda o‘qituvchining beg‘araz mehnati, bolalarni sevish va ularga jon fido aylashlari tarbiya samaradorligini ta’minlaydi. Tarbiyalash g‘oyat nozik san’at bo‘lib, unga jiddiy yondoshmoq darkor. Ayniqsa pedagoglar ushbu fanni chuqur va puxta bilishlari shart.
Hozirgi kunda pedagogikani (mutaxasissislikdan qat’iy nazar) hamma bilish lozim bo‘lgan fan deb hisoblash lozim, chunki insonlar hayot faoliyatlari davrida ta’lim-tarbiya ishlari bilan ma’lum darajada shug‘ullanishga majburdirlar. Pedagogikaning nazariy kurtaklari falsafa negizida paydo bo‘lgan. Qadimdan inson tarbiyasiga oid bo‘lgan fikrlar, qarashlar xalq maqollarida, afsonalarda, dostonlarda o‘z ifodasini topgan. Markaziy Osiyo allomalaridan A. Yassaviy, Abu Rayxon Beruniy, Ibn Sino, Al-Xorazmiy, Abu Nasr Forobiy, A. Jomiy, A. Navoiy kabi ma’rifatparvar ajdodlarimizning ta’lim-tarbiya, inson kamoloti haqidagi g‘oyalari, fikr va qarashlari o‘z asarlarida batafsil bayon qilingan.
Pedagogikaning fan sifatida shakllanishida chex pedagog olimi Yan Amos Komenskiyning hissasi katta bo‘ldi. Uning «Buyuk Didaktika» asari haqli ravishda pedagogika soxasida yaratilgan birinchi ilmiy asar hisoblanadi. XVIII asrga kelib O‘rta Osiyoda ham pedagogik fikrlar taraqqiy eta boshladi. Asrimizning boshlarida vatandoshlarimizdan M. Behbudiy, Abdulla Avloniy, Saidrasul Aziziy, A. Fitrat, Saidahmad Siddiqiy kabi ma’rifatparvar jonkuyarlari yetishib chiqdi. Bu olimlar yangi usul maktablari tuzishda, darsliklar yaratishda, xalq o‘rtasida ma’rifatni targ‘ib etishda jonkuyarlik qildilar.
Hozirgi davrda pedagogikaning vazifasi milliy istiqlol g‘oyalaridan kelib chiqadigan ta’lim-tarbiyaning mazmuni, metodlarini ishlab chiqish, milliy ta’lim tizimini yaratish va yosh avlodni bilim, ma’naviy madaniyatini jahon andozalari darajasiga yetkazishdir.
