Xalqaro Nordik Universiteti 4-mmt-22-guruh talabasi Mahmudova Munisa Tasviriy faoliyatga o’rgatish metodikasi fanidan

Birinchi kichik guruhda o‘rgatishning mazmuni va vazifalari
. Ikki 
yoshli bola qalam, m o‘yqalamni to‘g‘ri ushlaslii mumkin, lekin uning tajribalari 
kam, bajara olish va bilish qobliyatlari yo‘q, qo’1 harakatlari yetarlicha 
rivojlanmagan. Shuning uchun asosiy vazifalar bolalarga umumiy tarbiyaviy ta’sir 
qilish bilan bogiiqdir. Birinchi kichik guruhda o‘rgatishning vazifalari quyidagilar: 
Rasm chizish jarayoniga natija beruvchi jamoat ishi deb qiziqlnhni uyg‘otish. 
Rasm chizish materiallari — «qalam, bo‘yoqlar» va ulardan foydalanish usullari 
bilan tanishtirish. 
Katta yoshli odam chizgan rasmni, predmetning tasviri deb tuihunishni 
o‘rgatish. 
To‘g‘ri va egri chiziqlarni hamda tomonlari berk shakllami chizish 
prinsiplarini o‘rgatish.
Bu guruhning dasturi keyingi guruhlaming dasturidan bosqichma-bosqich 
murakkablashib borishi bilan farqlanadi. Rasm chiZishning birinchi mashg‘uloti 
qog‘oz va qalam bilan tanishtirishdan boshlanadi. Bu materiallarning 
o‘yinchoqlardan bolalarga m a’lum bo‘lgan turli xil predmetlardan farq qilishini 
pedagog bolalarga tushuntiradi. Qalamlar bilan turli faoliyat turlarini bajarish 
mumkin. Qog‘oz toza edi, qalamning harakatlanishidan unda izlar paydo bo‘ldi. 
Qalamning ochilgan uchi qog‘ozda iz qoldiradi. Ikki uchi esa iz qoldirmaydi. Agar 
sekin bosilsa, qog‘ozda uning Izlari ko‘rinmaydi. Agar qattiq bosilsa, qog‘oz 
yirtilib ketishi m um kin. Bunday tushuntirishni va harakatlarni ko‘rsatib berish 
bolalarda rasm chizishga qiziqishni uyg‘otadi. Bulardan tashqari, oddiy texnik 
ko‘nikmalarni qalam, m o‘yqalamni to ‘g‘ri ushlash, ulardan tartibli foydalanish, 
bo‘yoqni m o‘yqalamning uchiga olishni bilish kabilami o o‘rgatishni dastur o‘z 
ichiga olgan.
Ikkinchi - kichik guruhda rasm chizishni o‘rgatish
. Bu guruh bolalar (3 
yoshli bolalar) psixologik jihatdan rivojlanadi, tajribalari ancha o‘sadi. Tarbiyachi 
bu yoshdagi bolalar bilan rasm bo‘yicha mashg‘ulot ohb borganda, bolalarning 
rasmga nisbatan qiziqishlarini orttiradi. Bu guruhda bolalarni rasm ishining sifati 
emas, balki ish jarayoni qiziqtiradi. Rasm bo‘yicha barcha guruh bolalari 
tarbiyachining og‘zaki ko‘rsatmalarini tinglashga, tarbiyachining ko‘rsatib bergan 
usullarini bajarishga o ‘rganib boradilar. Bu yoshdagi bolalar rasm faoliyatida 
tezda o‘yin faoliyatiga o‘tish bilan ajralib turadi. Masalan, doirachalar chizib, 
uning ichini qalam bilan urib chiqib, uni qush don cho‘qiyapti, deb ifodalaydi. 
Bunda yosh bolalarning rang tanlash malakasi shakllanadi. Bolaning diqqatini 
ularga yoqqan ranglar tortadi. Bolalar tasviriy jarayonida so‘z bilan ifodalashga 
o‘rganadilar. Rasmda tasvirlay olmagan voqealarni so1/, bilan to ‘ldiradi. 
Bolalarda mustaqillik, faolli o‘sadi. Tarbiyachi bol d lalarga mashg‘ulotda olgan 
bilim va ko‘nikmalardan mustaqil foydalanish imkoniyatini tug‘diradi. Agarda 1-
kichik guruhda bolalarni nimaningdir tasviriga o‘rgatilsa, 2-kichik guruhda 
bolalarni narsalarning tasviriy usullariga o'rgatib boriladi. Bolalar turli shakldagi 
predmetlarning tasviriga o'rgatiladi, doira, to ‘g‘ri to‘rtburchak, uchburchak va turli
yoiialishdagi chiziqlar to'plamidan iborat narsalarni chizadilar. Predmetlarning 

---

shaklini to‘g‘ri tasvirlashga o‘rgatish uchun bolalarning qoilarini shakliy harakat 
qilishga o‘rgatish lozim. Bolalarga predmet shakli bilan qo‘lning shakliy 
harakatlari o‘rtasidagi bogiiqlikni o‘rgatish lozim. Tarbiyachi predmetni 
tasvirlashga o'rgatishdan oldin, uni mashg'ulot oldidan ko‘rib chiqadi (ya’ni 
kuzatish olib boradi). Bolalar jon-u dili bilan turli rangdagi koptoklar, sharlar va 
archa o‘yinchoqlarini tasvirlaydilar. To‘g‘ri to‘rtburchak shaklining tasviriga 
bolalar bu guruhda qiynaladilar, shuning uchun bu shakl yilning 2-yarmida 
beriladi. Bolalar archa, daraxt, tursa yiqilmas qo‘g‘irchoq, aravachani tasvirlaydi. 
Qizil, sariq, ko‘k, yashil, qora, oq ranglarni bilishga o‘rgatiladi. Shuningdek, rang 
aralashtirishlami (pushti, havo rang va zarg‘aldoq, jigarrang) tavsiya etish mumkin.
Bu guruh bolalardan ranglarni to‘g‘ri atash va tasvirlash aniq talab etilmaydi, 
ammo tarbiyachi asta-sekin predmetlar rang-tusining real tasviriga o'rgatib borishi 
kerak. Masalan, ko‘m -ko‘k o‘tlar o‘smoqda, o‘tlarda sap-sariq jo ‘jalar o‘tlab 
yurishibdi va hokazo. Bu guruhda bolalar rasmi mazmun jihatidan juda kambag‘al 
boiadi, ya’ni ishlar mazmuni asosan so‘zda ifodalaniladi. Masalan, mashina chizib,
so‘z bilan mazmun beradi. Masalan, bu mashina yurib ketdi yoki yuk olib kelyapti 
kabi. Mashg‘ulot davomida bolalar bir turdagi predmetlami bir necha marta 
tasvirlashni o‘rganadilar. Bu esa bolalami texnik ko‘nikmalarini mustahkamlaydi. 
Rasm davomida ishni tezda tugatgan bolalarga tarbiyachi rasm mazmunini 
kengaytirish maqsadida yangi vazifalar berishi mumkin. Masalan, o‘t ustida 
yurgan jo ‘jalar yonida don yoki turli chuvalchanglarni solishni tavsiya etish 
mumkin va bu bilan bolalar chizgan ishlarini mazmunan boyitib borish va 
bolalarni ham shunga o‘rgatib borish lozim.