Xasanboy Abdusalomovich Ibragimov
Yüklə 251,2 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723
- Scientific Library of Uzbekistan Academic Research, Uzbekistan 515 www.ares.uz
|
NATIJALAR VA MUHOKAMA
Jismoniy mashqlar ta‘sirida muskullar faqat cho‗zilibgina qolmay, shu bilan birga qattiqlashadi ham. Muskullarning qattiqlanishiga, bir tomondan, muskul hujayralari protoplazmasining va hujayralar orasidagi biriktiruvchi to‗qimaning o‗sib ketishi, ikkinchi tomondan, muskullar tonusining holati sabab bo‗ladi. Har bir muskul ma‘lum taranglikka yoki tonusga ega bo‗lib, uni muskullarni oddiygina ushlab ko‗rish yo‗li bilan aniqlash mumkin: sport bilan shug‗ullanmoqchi kishilarda muskullar yumshoq va shalviragan, demak, tonusi nihoyatda pasaygan bo‗ladi, vaholanki, tonus muskullarni ishga tayyorlaydi; jismoniy mashqlar bilan shug‗ullanuvchi kishilarda esa muskullarning tonusi birmuncha yuqori bo‗lib, to‗g‗ri qaddi-qomatni saqlab qolishda katta rol o‗ynaydi. Nerv sistemasi qo‗zg‗otilganda, Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-512-517 Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan Academic Research, Uzbekistan 515 www.ares.uz ayniqsa, jismoniy mashqlardan keyin, umumiy tonus ko‗tariladi. Toliqqanda muskullar tonusi pasayadi. Muskul tonusini markaziy nerv sistemasi tartibga solib turadi, shu sababli tonusning har qanday pasayishi markaziy nerv sistemasining ham toliqqanidan darak beradi. Bu toliqishni esa jismoniy mashqlar va sport yordamida yo‗qotish mumkin. Jismoniy mashqlar ta‘sirida muskullarning oziqlanishi, ya‘ni ularning qon bilan ta‘minlanishi kuchayadi. Ma‘lumki, jismoniy harakat natijasida faqat muskullarning orasidan o‗tuvchi behisob mayda qon tomirlar (kapilyarlar)ning oralig‗i kengayibgina qolmay, shu bilan birga ularning miqdori ham ko‗payadi. Jismoniy tarbiya va sport bilan shug‗ullanuvchi kishilarning muskullarida kapilyarlarning miqdori mashq qilmagan kishilardagiga nisbatan ancha ko‗p bo‗ladi, binobarin, to‗qimalarda va bosh miyada qon aylanishi ham mashq qilmagan kishilardagiga nisbatan ancha yaxshi bo‗ladi. Rus olimi Sechenev miya faoliyatining riyojlanishida muskullar harakatining ahamiyati borligini ko‗r satib o‗tgan. Jismoniy mashqlar bilan harakatga keltirilgan muskullar markaziy nerv sistemasining ta‘siri ostida yuz beradigan murakkab kimyoviy o‗zgarishlar natijasida tetiklik, yengillik va quvnoqlik tuyg‗ularini hosil qiladi. Jismoniy mashqlarni bajarayotganda kislorod nihoyatda ko‗p talab qilinadi, mana shuning uchun ham muskul sistemasi qanchalik ko‗p ishlasa, qon aylanish qonunlarini ochgan ulug‗ olim Garvey tomonidan «organizmimizning quyoshi, uning hayot manbai» deb atalgan o‗pka bilan yurak shunchalik shiddatli ishlaydigan bo‗ladi deya takidlaydi. Jismoniy mehnat yoki sport bilan shug‗ullanmay, osoyishta hayot kechiradigan odam yuragining faoliyati shundan iborat bo‗ladiki, u o‗zining har bir qisqarishida 50—60 gramm qonni chap yurak qorinchasidan aortaga otib beradi. Bir sutkada yurak yuz ming martaga yaqin qisqaradi. Agar u haydab bergan qon biron hovuzga yig‗iladigan bo‗lsa, bir sutkada salkam 6000 litrni tashkil qilgan bo‗lar edi. Yurak har bir qisqarganida 1 kilogramm yukni 20 santimetr balandlikka ko‗targanchalik ishni bajaradi. Agar yurakni ko‗tarma mashinaning motori singari ishlashga majbur etish mumkin bo‗lganida, u bir soatda odamni 12 metr balandga, ya‘ni taxminan binoning to‗rtinchi qavatiga olib chiqolgan bo‗lar edi. Muntazam ravishda mashq qilish natijasida yurak juda katta kuch bilan ishlashga moslashadi. Mashq qilib shaylangan odamning yuragi hatto tinch holatda ham har qisqarishida aortaga 80 grammdan 100 grammgacha qon haydab beradi. Yaxshi sportchi doimo zo‗r kuch bilan ishlagan vaqtida uning yuragi har qisqarganida aortaga 200 grammgacha qon haydab beradi, vaholanki, sport bilan shug‗ullanmaydigan odam ham xuddi shunday kuch sarflab ishlaganda, uning yuragi har qisqarganida aortaga zo‗r-bazo‗r 100 gramm qon hayday olishi mumkinligi isbotlangan. Jismoniy mashqlar bilan muntazam shug‗ullanish tomir urishi tezligiga, |