Xаsаnovа sаidаxon gаnijonovnа mаktаbgасhа yoshdаgi bolаlаrdа xаvotirlаnishni diаgnostikа qilish vа korreksiyаlаsh

Tadqiqot natijalarining ishonchliligi tadqiqot obyektlarining maqsadga mos tanlanganligi, ilmiy tekshirishlarda qatnashgan respondentlarning yetarlicha reprezentivligi, tanlagan metodikalarning validligi va ishonchliligi, olingan emperik miqdorlarning matematik-statistikaning ishonchli usullari yordamida tahlil qilinganligi, izlanishlar aniq va reja bosqichlarda bir-birini to‘ldiruvchi usullar yordamida amalga oshirilganligi, tadqiqot davomida shakllantirilgan xulosa, taklif va tavsiyalarning amaliyatga joriy etish, kontent-tahlil, t-mezoni va ma’lumotlarni qayta ishlash SPSS dasturi vositasida asoslanganligi, ilmiy fikr va xulosalarning amaliyotga joriy etilganligi, olingan natijalarning vakolatli tuzulmalar tomonidan tasdiqlanganligi bilan izohlanadi.
Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati. Tadqiqot natijalarining ilmiy ahamiyati maktabgacha yoshdagi bola shaxsini shakllantirish va rivojlantirish asoslari bolaning hissiy emotsional holatlari, irodaviy sifatlarning ortishiga ilmiy jihatdan yondashilganligi, ixtiyoriy diqqatning barqarorlashuvi, muloqоtchanlikni rivojlanishida psixologik hususiyatlarini inobatga oluvchi psixodiagnostika va psixokorreksion choralarni, ishlarni ishlab chiqish imkoniyatini berishi bilan belgilanadi.
Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati ilgari surilgan g‘oyalar va olingan empirik ma’lumotlar maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda xavotirlanishning darajaviy ifodalanishini shaxsiy va vaziyatga oid omillarni aniqlashtirishga, oilada ota-ona va bola munosabatlari samaradorligini oshirish orqali boladagi tortinchoqlik hissining pasayishi, o‘z-o‘zini qadrlash hissini ko‘tarishga, bolalar bilan olib boriladigan psixokorreksion ishlarni aniqlashtirishga, shuningdek, oliy ta’lim muassasalarida “Ontogenez psixologiya va differensial psixologiya”, “Psixokorreksiya” va “Psixologik maslahat” fanlarini amaliy manba bilan boyitishga hamda amaliyotchi psixologlarning kasbiy kompetensiyasini oshirishga xizmat qilishi bilan belgilanadi.
Tadqiqot natijalarining joriy qilinganligi. Maktabgacha yoshdagi 5-6 yoshli bolalarda xavotirlanishning psixologik xususiyatlari bo‘yicha erishilgan ilmiy tadqiqot natijalari asosida:
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda xavotirlarning darajaviy ifodalanishida emotsional holatlarni indifferent idrok etilishining hissiy o‘zini-o‘zi qabul qilishga identifikatsiyasi tufayli shaxsiy va vaziyatga oid omillarning integrativ namoyon bo‘lishini dalillashga oid ilmiy ma’lumotlar Toshkent davlat pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2023-yil 4-fevraldagi PM-15 buyrug‘iga asosan “Ontogenez psixologiya va differensial psixologiya” moduliga kiritilgan. (Toshkent davlat pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2023-yil 11-fevraldagi PM-15-m ma’lumotnomasi.) Natijada maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda xavotirlanishning darajaviy ifodalanishini shaxsiy va vaziyatga oid omillarning integrativ namoyon bo‘lishini empirik tadqiq etish ta’minlangan.
Boladagi xavotirlanish darajasini baholashda ota-onaning bolani “emotsional rad etishi” bilan bog‘liq ravishda tortinchoqlikning ortishi va o‘z-o‘zini qadrlash hissining pasayishi shaxslararo munosabatlarda intensiv namoyon bo‘lishi tufayli o‘z-o‘ziga beradigan bahoning hissiy komponenti yetakchi mezon ekanligi dalillangan xulosalar Toshkent davlat pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2023-yil 4-fevraldagi PM-15 buyrug‘iga asosan “Ontogenez psixologiya va differensial psixologiya” moduliga kiritilgan. (Toshkent davlat pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2023-yil 11-fevraldagi PM-15-m ma’lumotnomasi.) Natijada boladagi xavotirlanish darajasini baholashda ota-onaning bolani “emotsional rad etishi” bilan bog‘liq ravishda tortinchoqlikning ortishi va o‘z-o‘zini qadrlash hissining pasayishi yetakchi mezon ekanligini ilmiy tadqiq etish imkoniyati yaratilgan.
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda xavotirlanish darajasini psixokorreksiyalash uchun onadagi xavotirlarni bolaga proeksiyalanishini “ona psixoemotsional holatini konstruktiv transformatsiyalash” asosida chegaralash muhimligi tufayli ona-bola munosabatlariga integrativ o‘yin texnologiyalari orqali ta’sir etish zarurati isbotlangan ma’lumotlar Toshkent davlat pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2023-yil 4-fevraldagi PM-15 buyrug‘iga asosan “Psixokorreksiya” moduliga kiritilgan. (Toshkent davlat pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2023-yil 11-fevraldagi PM-15-m ma’lumotnomasi.) Natijada maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda xavotirlanish darajasini psixokorreksiyalash uchun ona-bola munosabatlariga integrativ o‘yin texnologiyalari orqali ta’sir etish muhumligi takomillashtirilgan.
Boladagi o‘z-o‘zini qadrlash darajasini oshirish orqali xavotirlanish hissini psixokorreksiyalashda nizolashuvchanlik, aybdorlik hissi, tortinchoqlik sifatlariga korreksion-adaptiv ta’sir etish axloqiy hislarning rivojlanishiga olib kelganligi tufayli irodaviy sifatlarni shakllantirish ustuvor harakterga ega ekanligi isbotlangan ma’lumotlar Toshkent davlat pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2023-yil 4-fevraldagi PM-15 buyrug‘iga asosan “Psixologik maslahat” moduliga kiritilgan. (Toshkent davlat pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2023-yil 11-fevraldagi PM-15-m ma’lumotnomasi.) Natijada boladagi o‘z-o‘zini qadrlash darajasini oshirish orqali xavotirlanish hissini psixokorreksiyalashda irodaviy sifatlarni shakllantirish ustuvor harakterga ega ekanligi ko‘rsatib berilgan.