Болаларни саҳналаштириш ва ижодий фаолиятга ўргатиш ўқув қўлланма
Soya teatri – qo‘g‘irchoq teatrining o‘ziga hos turlaridan hisoblanadi. Unda
qo‘g‘irchoqlar emas balki shakllardan iborat o‘yinchoqlar o‘ynaydi. Tomosha
67
qiluvchilar saxna ro‘parasida o‘tirib, ekranda yorug‘lik orqali harakatlanayotgan
soyalar: odamlar, hayvonlar va qushlar soyasini ko‘rishi mumkin.
Soya teatr uchun odam va hayvon soyalarini bolalarning o‘zlari chizib, qirqa
oladilar. Bolalarga shakllarni boshlari dumlarini qimirlatadigan qilishni o‘rgatish
kerak, buning uchun tarbiyachi yordamida detallarni simlar bilan biriktirib, spiral
holatda aylantirib qo‘yiladi. Harakatlanuvchi qismlar qattiq simdan tayyorlanadi.
Bunday o‘yinchoqlarni shablon yordamida yoki o‘zlari o‘ylab, siluet chizadilar.
Bolalar detallarni qirqib olganlaridan so‘ng figuraga ko‘zini qilish kerakligi taklif
etiladi. Tarbiyachi ko‘z o‘rnini o‘tkir asbob bilan teshib beradi, bolalar qalam yoki
mo‘yqalam tayoqchasi bilan teshikchani kengaytiradi va yaltiroq qog‘oz bilan
ko‘zini yelimlaydi. Bolalar yelimga qora bo‘yoq aralashtirib ko‘zini chizib
qo‘yishlari mumkin.
Teatrni ko‘rsatishlari uchun tarbiyachi ekranni yupqa matodan yoki kalka
qog‘ozidan 2x1,5 metrli ramkaga sirib tayyorlanadi. 100 voltli lampa kerak.
Chiroq quti ichiga joylashtiriladi, ichini qora rangga bo‘yaladi. Tarang qilib
sirilgan matoga qog‘ozdan dekoratsiya jihozini applikatsiya qilib qo‘yish mumkin.
Bolalar o‘zlari tayyorlagan figuralarni ekranda ko‘rib, shodliklari beqiyos
bo‘ladiki, ularning kichik shakllari mo‘jiza bo‘lib ko‘rinadi. Soya teatrini bolalarga
kattalar qo‘yib beradilar.
Avvalo karton yoki faner
orqali ekran yasalib‚ ekranni yupqa
oq
doka
surp
bilan
tortib
mahkamlanadi. So‘ngra har bir
guruh yoshiga mos ravishda ertakni
tanlab
uning
qahramonlarini
kartonga tushirib, juda ehtiyotkorlik
bilan qirqiladi. Keyin uni qora guash
bilan bo‘yaladi va qirqiladi. So‘ngra
68
chiroq ya’ni yorug‘lik tushirib‚ sahnalashtirilgan ertak namoyish qilinadi.