Xələfli A. A

ELEKTRİK KƏŞFİYYATINDA İSTİFADƏ OLUNAN 
CİHAZ VƏ LƏVAZİMATLAR 
downloaded from KitabYurdu.org

---

175 
 
Müqavimət üsulu ilə çöl işləri görüldükdə elə cihazlardan istifadə 
olunur ki, MN xətti üzrə potensiallar fərqini və AB elektrodları üzrə 
buraxılan cərəyan şiddətini ölçməyə imkan versin. Cihazlardan əlavə 
cərəyan mənbəyi, naqillər, naqilləri sarımaq üçün dolaqlar, 
elektrodlar, rezin xalçalar, elektrodları yerə çalmaq üçün toxmaq, 
izolyator-elektrik cərəyanını pis keçirən lent və təmir üçün iş alətlə-
rinin olması vacibdir.
 
§57.Cihazların quruluşu və iş prinsipi 
Elektrik kəşfiyyatında müxtəlif ölçü cihazlarından istifadə 
olunmasına baxmayaraq bu cihazlar oxşar funksiyalı hissələrdən 
ibarətdir, ölçmələr isə kompensasiya üsulu ilə aparılır. Kompensasiya 
üsulunun mənasına sadə sxemdə baxaq (şəkil 57). SD (etalon) məftil 
müqavimətdən, E cərəyan mənbəyindən i=E/R
CD 
cərəyan axır. 
Qəbuledicinin A və B nöqtələrinə qalvanometr Q qoşulur. Burada 
əmələ gələn qapalı kontura MabN iki potensiallar fərqi təsir edir 

U
MN
+U
ab 
. Birinci yerdə yaranan elektrik sahəsinin, ikinci isə A və 
B nöqtələri arasında düşən gərginliyin hesabına və cihazın 
konpensasiya elementi SD hesabına yaranan potensialdır.
Şək.
57.
Elektrik kəşfiyyatı cihazlarında kompensasiya qurğusunun 
prinsipial sxemi
. 
Qapalı konturda MabN potensiallar fərqi iki potensialın cəminə 
bərabərdir 

U= U
MN
+U
ab
bu o vaxt mümkündür ki, 

U
MN
= - 

U
ab
downloaded from KitabYurdu.org

---

176 
yəni dövrədə cərəyan yoxdur. Qalvonometrin əqrəbi dəyişməz 
qalır. Deməli, ölçülən 

U
MN

U
ab
qiymətcə bərabərləşirlər (şəkil 57 
bax).
Kompensasiya ölçmə üsulu birinci buraxılan EP-1 potensiometr-
lərində istifadə olunmuşdur. Müasir cihazlarda 

U
MN
-nin ölçülməsi 
avtomatik olaraq aparılır.