XəZƏR 2014, №2 bu sayda güMÜŞ DÖVRÜN ŞAİRLƏRİ

AYILTMA MƏNTƏQƏSİNDƏ DİVAR YAZISI

Unudulmaz,

yaddaşımdan silinməz bir an…

İnan, inan,

indiki kimi dəyərli,

qiymətli olmamışdı

həyatım heç zaman.

Gözlənilmədən yaxalandım,

Qəfildən

başımın üstünü aldılar.

Sürükləyib,

ayıltma məntəqəsinin

qaranlıq otağına saldılar,

lüt bədənəcən axtardılar.

O ki var daradılar

deyinə-deyinə,

söyə-söyə….

Təəccüblə, heyrətlə baxdım

sətirlərimə

gözlərimi döyə-döyə…

Qəbir daşıtək

kif atmış divar qatında

kobud dırnaqlarla

cızılmış sətirlər,

qanla yazılmış sətirlər

sirri-xuda kimi

yanıb-sönsəydi əgər,

onları oxuyan

peşəkar qatil belə

özünü alammazdı ələ.

Mərhəmət odunda

hiddətdən qaqqıldayardı,

çənəsi şaqqıldayardı…

Şükür ki,

Tanrıya şükür etmək

haqqı var insanların.

Kobud dırnaqlardan

divarlar ovula-ovula

hər sətirdən yuxala-yuxala

az qalır yıxıla…

…onların bulanıq yazılarından.

Amma

sonuncu narkoman

divarda təzə,

qanla yazılmış adından

öncə qeyb oldu…

Burdan çıxmaq istərdim…

Dənizdə sakitlik,

dinclik tapıb

yuxuya qərq olardım,

sularda azardım...

İsayadan, Kabiradan,

Ansaridən, Uitmendən...

kimdən olursa-olsun,

bir neçə söz yazardım

kif atmış bu divarlara;

Öz sözlərimi

yazdım amma

barmaqlarımdan axan

qanla…

Bu bir alın yazısıdı,

axı mən kiməm?

İnnən belə,

ömrümün sonuna qədər,

onları oxumağa məhkumam…

Razı olub

uf deməzdim ölümə,

sirr kimi saxladığım bu sözləri

gətirməzdim dilimə…

Qaranlıq

anlaşılmaz qaldı mənə,

yaşadığım ömürlərdən biri

yazılmamış kitabın dərinliyində

qayğısızlıq arzularıyla

boğulmuş, qapanmış,

kömür-kömür yanmış

usanmış…

Qəribə, sirli hönkürtü səsi

dəydi qulağıma,

qayıtdım ötən günə – dünənə...

İti yazan dırnaqlarım sındı…

Qoy ölülər

öz ölülərinin

dərdini çəksin,

onların mərhəmətindən

mənə nə?!

XEYİRXAH NİYYƏT

Qara qayanın üstündə

tənhayam, təkəm.

Sümüyümə,

iliyiməcən təkəm,

İki yol ayrıcında

donub qalmışam.

Başım suallarla dolu…

Amma yenə,

öz yolumu seçirəm,

öz getdiyim yolu.

Tənhayam, təkəm,

Qəbirtək açılmaz

sirli qaya,

Tək-tənha

qərib biçimdə

özümü

bu qayanın içinə bükəm…

Ancaq gec-tez

darıxan ruhum

qara qayaya tapınacaq…

Açılacaq qara qaya,

məni içinə alacaq

və qapanacaq,

İnsan ömrü heçdi…

Bax indicə

məndən aşağıda

bir cüt maral keçdi –

iti sürətlə,

dırnaqlarıyla

daşları dağıda-dağıda.

İstərdim qəbrim üstdən

bayquş uçsun,

qanadlarının kölgəsi

qəbrimi qucsun…

Elə hey düşünürəm,

Düşünüb, üşünürəm:

mənim yazıq İudam

tək-tənha veyillənir

sərsəmləyir təklikdə.

Nə qədər ki,

yarası açılmayıb,

Ağrı-acısı

içinə yığılacaq,

belindən kəmər düşüb,

parça-parça dağılacaq.

Eh!

Cenni, Cenni…

Bir tək sənə bağışladım

bu talesiz kitabı.

Əvəzində

məni üzü həyata döndər...

heç olmasa,

yazı yazmağa yenə

quş lələyi göndər.

İnan mənə!

Bir kimsəyə

vermərəm onu,

səndən başqa

kim anlayar axı bu şeiri?

Tüpürüm hər şeyə,

elə onlara da…

Necə başa düşər axı

onlar bu şeiri?

Necə anlasınlar

səni, ya məni.

Odur ki, bax beləcə, –

diz-dizə,

göz-gözə

səbr eləmək qalır bizə.

ÖMÜR BİR HEÇDİ

Başım üstə

qanadlarının tozunu

hər sübh çağı

şehdə yaxalayan,

bu ağacın

qara gövdəsində yuxulayan

kəpənək görürəm, –

tunc rəngli,

tunc çalarlı.

Yarpaqların arasında

titrəyən bir yarpaqtək

yırğalanır kəpənək.

Dağın yaxasında, –

boş evin arxasında

asta-asta gedən

inəklərin

boynundan sallanan

zınqırovların səsi gəlir

bütün günü.

Çətir şəkilli,

qoşa,

şam ağacı arasında

qızılı daştək parlayır

atların peyini…

Günəş qürubda

solub-saralanda

arxası üstə uzanıram

hava qaralanda, –

göy üzüylə üz-üzə.

Göydə,

başım üstə

cavan qırğı uçur

boş evi süzə-süzə.

Beləcə, deyə-gülə

ömrümü verdim yelə…

Nə yaman tez keçdi ömür?

Sən demə, heçdi ömür.

MÜQƏDDƏS İUDA

Bezdim xəstə bədəndə

Ruhunu daşımaqdan.

Boyun əyib dünyaya,

Üzüldüm yaşamaqdan.

Doğma bir yer qalmadı

Daha ayaq basmağa.

Səbrim bitib-tükəndi;

Bu dünyaya tüpürüb,

Çiynimdə topa kəndir

Yol gedirdim özümü

Bir yer tapıb asmağa.

Diksindim bir səsə mən,

Qorxu aldı canımı,

Qaldım əsə-əsə mən.

Bir yığın zırpı əsgər

Zavallının birini

Yerə yıxıb döyürdü,

Təpikləyib söyürdü.

Düşündüm ki, İlahi,

Bu yekəpər, qudurğan,

Zalım, qəddar əsgərlər

Görəsən, niyə döyür

Bu günahsız adamı?

Kimliyimi unutdum,

Unutdum öz adımı.

Unutdum, əsgərlərin

Dəstə-dəstə düzülüb

Səhərlər oxuduğu

Məzəli mahnıları.

Günüm necə başladı?

Quşlar hayana uçdu,

Haralarda qışladı?

Göylərdən qopub düşən

Bu yazığı lüt-üryan

Gözləri yaşlı gördüm.

Çiynimdəki kəndiri

Bir kənara ataraq,

Yekəpər əsgərlərə

Fikir vermədən belə

Qarşımdakı sədləri

Tez aşmağa tələsdim.

O yazığın çəkdiyi

Əzabı, ağrıları

Paylaşmağa tələsdim.

Bu günün əzabları

Axı niyə bu kasıb,

Yazıq adama düşdü?

Vücudum əsdi birdən;

Çörəyin dadı, tamı

Düşdü, yadıma düşdü…

Ruhumu titrədən bir

Öpüş yadıma düşdü.

Sinəsi gül-çiçəkli,

Qoyun, quzu otlayan

Örüş yadıma düşdü.

Xəyal getdi min yerə...

Dalıb xatirələrə

Sanki içində azdım.

Tez də özümə gəlib,

Mən bu heysız adamı,

Bu talesiz adamı

Birdən bağrıma basdım.

XEYİR-DUA

Minnesota ştatında

Reçesterə aparan yolboyu

göz işlədikcə uzanan

yamyaşıl otların,

güllərin üstə

yavaş-yavaş axşam düşür,

qaranlıq çökür,

Gün beləcə ötüşür...

Qəribə bir gözəllik

adamı özünə çəkir.

Birdən hürkək, sevincək

bir-birindən göyçək

iki hindi atı

Söyüdlərin arasından çıxıb

bizə tərəf qaçır...

Mənimlə, dostumla

görüşmək üçün...

Tünd gözləri

xeyirxahlıq işığı saçır.

Tikanlı məftilləri

Ehmalca adlayıb,

Çəmənliyə düşürük –

Gün boyu

atların otladığı yerə.

Atlar hirslə yeriyir,

Çatıb, bizi haqlayır;

Gəlişimizə sevinir,

Sevinclərini güclə saxlayır.

Sudan islanmış

qu quşlarıtək

Tez-tez

başlarını yerə əyirlər,

dodaqlarını çeynəyirlər.

Bəlkə bir-birini sevir onlar...

Mən olmayan günlər

görəsən axı

neyləyir onlar?

Onların tənhalığı

hədsizdi, sonsuzdu...

tövlədə

tər-təzə yaz otlarını

çeynəyir onlar.

Kürən at

yanıma gəlir

qoltuğuma dürtür burnunu.

Az qala ağlamaq istəyirəm,

Bu qədd-qamətli atı

qucaqlamaq istəyirəm.

Ona tərəf itələyir məni

yüngülcə əsən külək –

qızların biləklərinin

dərisitək yumşaq

uzun qulaqlarını

tumarlayım deyə.

Bu vəfalı atların

qarşısında

gündə yüz yol

baş əyərəm...

Bu bədəndən

çıxa bilsəm

bəlkə mən də

çiçəkləyərəm!

MEMUAR
“PARTİZAN MÜHARİBƏSİNİN ƏLİFBASI”
Çe Gevaranın “Boliviya gündəliyi”ni çoxdan tərcümə etməyə başlamışdım. Hətta kitabın böyük bir hissəsini tərcümə edib bitirmişdim. Amma təxminən 1 il bundan əvvəl “Boliviya gündəliyi”nin yeni, daha təkmil və tam versiyası əlimə keçdi. Məlum oldu ki, Boliviya hökuməti gündəliyin ölkənin təhlükəsizliyinə təhdid kimi qiymətləndirdiyi bəzi səhifələrini illərdir arxivində saxladığına görə, “Boliviya gündəliyi”nin müxtəlif dillərdə bu günə qədər çap edilən bütün versiyaları yarımçıq olub. Amma çap olunan son varianta bu səhifələr də əlavə edilmişdi. Ona görə də tərcüməyə bir daha “əl gəzdirməli” oldum.

Təbii ki, istənilən gündəliyi ixtisarla çap etmək onun effektini ən azı yarıbayarı azaltmaq deməkdir. Xüsusilə də, Çe Gevaranın bu gündəliyində hadisələr zəncirvari cərəyan edir. Amma “Xəzər” üçün bu materialı hazırlayanda gündəliyin mümkün qədər əhəmiyyətli hissələrini seçmiş və onları tam verməyə çalışmışam. “Boliviya gündəliyi” kitab şəklində yaxın günlərdə “Tərcümə Mərkəzinin kitabları” seriyasında işıq üzü görəcək.

Bir az da kitabın özü haqqında... Bu, bütün dünyada şöhrəti müəllifinin şöhrətinə bərabər olan az sayda kitablardan biridir. Mən bu kitabı “Partizan müharibəsinin əlifbası” adlandırardım. Çe Gevaranın populyarlığının ilbəil artmasında “Boliviya gündəliyi”nin də rolu az deyil. Bu gün Çe Gevara dünyanın hər yerində gənclərin ən sevimli qəhrəmanıdır, onun şəkilləri olan maykalar, döş nişanları öz satış tirajına görə dünyanın ən məşhur futbol komandalarının atributlarını belə geridə qoyur. “Boliviya gündəliyi” hər il yüz min tirajla fərqli dillərdə yenidən çap olunur, yenidən oxunur, yenidən sevilir. Azərbaycan dilində isə gündəlik ilk dəfə işıq üzü görəcək. İnqilabın sonuncu romantikinin bu maraqlı əsərinin azərbaycanlı oxucu tərəfindən də maraqla qarşılanacağına heç bir şübhəm yoxdur.