Xirurgik kasalliklar

Davolash.  Qorin  aortasi  bifurkatsiyasi  va  yonbosh  arteriyasi  zararlangan 

bemorda  IIB,  III  va  IV  bosqichlardagi  ishemiya  operatsiya  qilib  davolashga 

ko’rsatma  hisoblanadi.  I  va  IIA  bosqichlarda  konservativ  davolash  kerak 

bo’ladi. 

Yangi  bo’lgan  miokard  infarkti,  3  oy  bo’lib  o’tgan  insult,  III  darajadagi 

yurak  etishmovchiligi,  og’ir  o’pka  emfizemasi,  jigar  tsirrozi,  jigar  va  buyrak 

etishmovchiligi operatsiya usulida davolashga qarshilik hisoblanadi. Son chukur 

arteriyasi  distal  bo’limlarining  okklyuziyasi  va  boldir  hamma  uchala 

---

 

152 

arteriyasining  to’liq  tutilib  qolganligi  operatsiyaga  qarshi  ko’rsatma  bo’lib 

xizmat qiladi. Hozirgi vaqtda Lerish sindromini operatsiya usuli bilan davolash 

tomir xirurgiyasining yaxshi ishlab chiqilgan bo’limi hisoblanadi. 

Qorin 

aortasi 

bifurkatsiyasi 

va 

yonbosh 

arteriyalari 

normal 

o’tkazuvchanligini tiklash uchun rekonstruktiv operatsiyalarning xar uchala turi: 

rezektsiya qilib protezlash, alloshuntlash va endarterektomiyadan foydalaniladi. 

Qorin  aortasi  okklyuziyasida  rezektsiya  bilan  (aortani  kesib  tashlamay) 

protezlash o’tkaziladi. 

Agar  qorin  aortasining  stenozlovchi  zararlanishida  (yoki  yonbosh 

arteriyalari  o’tkazuvchanligi  saqlanib  qolgan  bo’lsa,  bifurkatsion  aorta-son 

alloshuntlashni amalga oshirgan yaxshi. 

Bemorning og’ir somatik holatida oyoqlarda qon aylanishini tiklash uchun 

«yuza»  yonbosh-son  yoki  chatishma  son-son  va  chatishma  yonboshson 

shuntlash metodlaridan foydalanish mumkin. 

Oyoqning  xatto  III  va  IV  darajali  ishemiyasida  70%  bemorlarda 

rekonstruktiv  operatsiya  qilish  va  oyoqni  saqlab  qolish  mumkin.  Ko’pchilik 

bemorlarda  tomirlarning  ikki  tomonlama  zararlanishi  uchraydi.  Klinikasi  bir 

tomonda  ifodalangan  bo’lishiga  qaramay,  tomirlar  rekonstruktsiyasini  ikkala 

tomondan  bajarish  zarur.  Qorin  aortasidagi  operatsiyalarda  o’lim  2  dan  10% 

gacha o’zgarib turadi. Ko’pchilik bemorlarda xirurgik davolash natijalari yaxshi. 

83%  bemorlarda  yaxshi  natija  saqlanib  qoladi.  Operatsiya  qilingan  10-15% 

bemorlarda  ateroskleroz  jarayoni  avj  olishi  yoki  distal  anastomozlar  soxasida 

yangi intima o’sib qalinlashuvi sababli rekonstruktsiyalangan segment trombozi 

tufayli  simptomlar  yana  paydo  bo’lish  extimoli  bor.  Tomir  protezlari  odatda 

asoratlar bermaydi. Oyoq distal tomir o’zani o’tkazuvchanligi saqlanib qolganda 

(son  chukur  arteriyasi  va  loaqal  bitta  boldir  arteriyasida)  bemorda  takror 

operatsiya o’tkazish mumkin, u 75% bemorlarda yaxshi chiqadi va oyoqda qon 

aylanishi qayta tiklanadi. 

Rekonstruktiv operatsiyalar natijasi ko’p jixatdan qon tomir o’zani holatiga 

bog’liq.  Oyog’ida    gangrenalari  bo’lgan  bemorlar  guruxida  rekonstruktiv 

---

 

153 

operatsiyadan  5  yil  o’tgach  yaxshi  natijalar  va  amputatsiyaga  mahkum  bo’lgan 

bemorlarda  oyoqning  saqlanib  qolish  58%  hollarda  qayd  qilingan.  Lerish 

sindromida  rekonstruktiv  operatsiyalar  ko’pchilik  bemorlarda  simptomlarni 

bartaraf etadi va normal xayotga qaytish imkonini beradi. 

Rentgenendovaskulyar  dilatatsiya.  So’nggi  vaqtlarda  angiografiya  va 

rentgenendovaskulyar  xirurgiyaning  jadal  rivojlanishi  munosabati  bilan  yangi 

istiqbolli  yo’nalish  –  zararlangan  arteriyalarning  translyumbal  angioplastikasi 

bilan  bir  vaqtda  nitinol  spiral  yordamida  endoprotezlash  vujudga  keldi  (I.X. 

Rabkin  va  b.).  Yonbosh  va  son  arteriyalarining  rentgenendovaskulyar 

dilatatsiyasi  rekonstruktiv  operatsiyalar  hajmini  kamaytirishga,  o’limni 

kamaytirishga va keyingi natijalarni yaxshilashga imkoniyat yaratdi . 

Konservativ  davolash.  Qorin  aortasi  bifurkatsiyasi  va  yonbosh  arteriyalari 

zararlanib,  ishemiyaning  I-IIA  darajasi  bo’lgan  bemorlarda  1-2  oygacha 

konservativ  davo  qilinadi.  Bunday  davoni  yiliga  2-3  marta  rekonstruktiv  tomir 

operatsiyalaridan  keyin  o’tkazish  maqsadga  muvofiq.  Quyidagi  preparatlar 

guruxlari ishlatiladi: 

1. Ganglioblokatorlar: bupatol, midokalm, vaskulat. 

2. Me’da osti bezlari preparatlari: andekalin, dilminal, angiotrofin, padutin, 

depo-padutin, depo-kallikrein, priskol, vazolastin. 

3.  Tomirlarni  kengaytiradigan  preparatlar:  papaverin,  noshpa,  nikoshpan, 

kamplamin, galidor. 

4. Antikoagulyantlar: fenilin, pelentan, neodikumarin, sinkumar va b. O’tkir 

trombozda geparin, streptaza, streptokinaza va urokinaza ishlatiladi. 

5.  Qon  reologik  xossalarini  yaxshilash  hamda  dezagregatsiya  maqsadida 

aspirin,  kurantil,  anginin  va  prodektin  qo’llanish  maqsadga  muvofiq. 

Mikrotsirkulyatsiyani  yaxshilash  uchun  reopoliglyukin  (5-10  infuziya) 

tayinlanadi. 

6. Baroterapiya, diodinamik toklar (Bernar toklari), massaj, vodorod sulfidli 

vannalar. 

---

 

154 

Rekonstruktiv operatsiyalardan keyin bemorlarga 0,5 g dan kuniga 3 marta 

aspirin,  1  tabletkadan  kuniga  3  marta  kurantil,  yiliga  2-3  marta  1-2  oylik 

komplamin bilan davolash kurslari va fizioterapevtik davo tayinlanadi. Davolash 

fizkulturasi zarur. 

Tomirlar  operatsiyalaridan  keyin  bemorlar  1-3  oygacha  mexnatga 

layokatsiz  bo’ladilar.  Ishemiya  simptomlari  barham  topgandan  keyin  bemorlar 

o’z ixtisosligi bo’yicha ishlay oladilar: yiliga 2 marta ambulatoriyada profilaktik 

davo kurslari oladilar.