Xirurgik kasalliklar

O’tkir gatroduodenal yaralar 

Me’da va o’n ikki barmoqli ichak shilliq pardasining o’tkir emirilishi turli 

xil  faktorlar  hisobiga  kelib  chiqishi  mumkin.  Gastroduodenal  yaralar  kelib 

chiqish  sabablari  quyidagilar  bo’lishi  mumkin:  1)  o’tkir  yaralar  har  xil  stress 

holatlaridan  keyin  kelib  chiqishi  mumkin.  2)  eroziyalar  har  xil  dori-darmonlar 

ta’sirida  yuzaga  kelishi  mumkin.  3)  o’tkir  yaralar  har  xil  kasalliklarda  birga 

kuzatilishi mumkin (jigar tsirroz, yurak kasalliklari, nafas olish va qon aylanish 

sistemasi etishmovchiliklarida, o’tkir va surunkali buyrak etishmovchiligida). 

O’tkir  stress  eroziyalar  va  yaralar.  Odatda  o’tkir  yaralar  gastroduodenal 

sohada  qon  ketishi  bilan  kuzatiladi.  Me’da-ichak  tizimi  yuqori  qismidan  qon 

ketishi sabablari gemorragik gastrit (17% holatda) va o’tkir yaralar (5% holatda) 

bo’lishi mumkin. 

Diagnostika:  Gemorragik  gastrit  va  o’tkir  yaralar  diagnostikasida 

ezofagogastroduodenoskopiya muhim o’rin tutadi. Differentsial diaznoz alkogol 

eroziv gastrit va ikkilamchi medikamentoz eroziv gastrit bilan o’tkaziladi.  

Davolash:  1)  gemostatik  terapiya.  2)  volemik  buzilishlar  korrektsiyasi. 

Massiv  qon  ketish  bilan  kuzatilgan  o’tkir  yaralarda  konservativ  chora-tadbirlar 

yordam bermasa, jarrohlik yo’li bilan qon ketish to’xtatiladi. 

Stress-yaralar.  Stress-yaralar  quyidagi  holatlarda  kelib  chiqishi  mumkin: 

Shok  holati,  og’ir  jarohatlar  yoki  jarrohlik  amaliyotlar  (uzoq  muddat  davom 

etganda),  ruhiy  zo’riqishlar,  bosh  miya  jarohati,  miokard  infarkti,  sepsis,  nur 

energiyalarning  ta’siri,  og’ir  jismoniy  mehnat,  keskin  atrof  muhit  haroratining 

o’zgarishlari.  Stress-yaralarning  kelib  chiqish  asosida  gastroduodenal  sohadagi 

shilliq  pardaning  qon  bilan  ta’minlanishining  buzilishi,  hamda  umumiy 

metobolik va trofik buzilishlar bo’lishi mumkin. 

Klinika va diagnostikasi: Stress yaralarda asosan klinik belgilardan biri turli 

xil  qon  ketish  bilan  kuzatiladi.  Qon  qusish  va  ichning  qora  kelishi 

---

 

351 

gemodikamikaga 

2-3 

kunlari 

ta’sir 

qilishi 

mumkin. 

Ezofagogastroduodenoskopiyada  me’da  proksimal  qismi  shilliq  pardasida 

ko’plab qon ketayotgan shilliq parda emirilish holatlari kuzatilishi mumkin. 

Stress-yaralar  profilaktikasi  va  davosi  xuddi  me’da  va  o’n  ikki  barmoqli 

ichak  yara  ksalligini  davolashda  qo’llaniladigan  chora-tadbirlardan  iborat 

(antixolinergik  preparatlar,  gistamin  H

2 

-  retseptori  blokatorlari,  antatsidlar, 

sedativ terapiya). 

Dori-darmonlar  ta’sirida  kelib  chiqadigan  o’tkir  yaralar  asosan  steroid 

preparatlar ta’siri ostida kelib chiqishi mumkin (aspirin, budadion, indometatsin, 

atofan va boshqalar). 

Ultserogen endokrin kasalliklar. Me’da va o’n ikki barmoqli ichakda peptik 

yaralarning  kelib  chiqish  sabablaridan  biri  har  xil  endokrin  a’zolari 

kasalliklaridan  keyin  kuzatilishi  mumkin.  2  xil  endokrin  adenomatoz  tafovut 

qilinadi:  Birinchi  turi  –  gipofiz,  qalqonsimon  bezi  oldi  va  me’da  osti  bezi 

kasalliklari.  Ikkinchi  turi  –  buyrak  usti  bezi  va  qalqonsimon  bezi  kasalliklari. 

Diagnostikasida  maxsus  klinik  instrumental  tekshirishlar  qo’llaniladi  (qondagi 

kaltsiy  miqdori,  radioimmunoximik  tekshirishlar  yordamida  qon  miqdoridagi 

garmonlarni  o’rganish,  ultratovushli  skanerlash,  kompyuter  tomografiyasi, 

angiografik  tekshirishlar).  Me’da  osti  bezi  kasalliklari  tufayli  Zollinger-Ellison 

sindromi kelib chiqishi mumkin.  

Davolashda  me’da  rezektsiyasi  va  gastrektomiya  jarrohlik  amaliyotlari 

qo’llaniladi.