Xirurgik kasalliklar

Klinikasi. Surunkali pankreatitning asosiy klinik belgilari og’riq sindromi; 

me’da  osti  bezi  tashqi  sekretor  etishmovchiligining  avj  olishiga  aloqador  hazm 

qilishning  buzilishi;  insulyar  apparat  funktsiyasi  buzilishining  klinik 

simptomlari;  biliar  (o’t)  gipertenziyasi  sindromi  (mexanik  sariqlik,  xolangit, 

ikkilamchi  xoletsistit);  me’da  osti  bezi  kistalari  va  oqmalari  kabi  pankreatit 

asorati simptomlari, segmentar portal gipertenziya, duodenal staz va boshqalar. 

---

 

503 

Odatda,  qorinning  yuqori  yarmidagi  og’riq  bemorni  tibbiy  yordamga 

murojaat  qilishga  majbur  etgan  eng  muhim  va  ilk  simptomlardan  biri 

hisoblanadi.  Og’riq  qorin  bo’shlig’ining  atrofni  o’rab  oladi  (belbog’simon 

og’riq),  orqaga,  kurak  orasi  sohasiga,  o’ng  qovurg’alar  ostiga  beriladi.  Og’riq 

doimiy  yoki  xurujsimon  bo’ladi.  Og’riq  xurujlari  bir  necha  soatdan  4-6 

sutkagacha davom qiladi. Ko’pincha bunga parhezning buzilishi sabab bo’ladi. 

Dispeptik  buzilishlar,  ko’ngil  aynishi,  qusish,  so’lak  oqishi,  ich  buzilib 

turishi  (qabziyat  ich  ketishi  bilan  almashinib  turadi)  doimiy  bo’ladi  yoki  faqat 

qo’zish davrida kuzatiladi. 

Diareya  alkogolli  pankreatitli  bemorlar  uchun  ayniqsa  xos.  Shuningdek 

kreatoreya  (hazm  qilinmagan  mushak  tolalari)  va  steatoreya  (hazm  qilinmagan 

yog’lar)  ham  bo’ladi.  Surunkali  pankreatit  uchun  axlat  massalari  hajmining 

ko’payishi ayniqsa xarakterli bo’ladi. 

Me’da  osti  bezining  ichki  sekretor  funktsiyasi  buzilishlarining  klinik 

belgilari  surunkali  pankreatitning  nisbatan  kechikkan  simptomlaridan  bo’lsada, 

birmuncha  ko’p  uchrab  turadi,  ular  qandli  diabet,  kamroq  gipoglikemiya  avj 

olishi bilan xarakterlanadi. 

Biliar 

gipertenziya 

sindromi, 

ya’ni  mexanik  sariqlik  surunkali 

pankreatitning  eng  muhim  asoratlaridan  biri  hisoblanadi.  U  qayta-qayta 

qo’zg’aluvchi  va  doimiy  xarakterda  bo’lishi  mumkin.  Ko’pchilik  bemorlarda 

sariqlik  axoliya  bilan  birga  uchraydi,  me’da  osti  bezi  boshchasining  shishishi, 

indurativ  pankreatit  oqibatida  o’t  chiqaruv  yo’llarining  bosilishi,  bez  yo’llarida 

va  Oddi  sfinkterida  chandiqli  va  yallig’lanish  o’zgarishlari,  katta  duodenal 

so’rg’ich ampulasidagi tosh natijasi hisoblanadi. 

Bemor  ba’zan  haddan  ortiq  oriqlab  ketadi.  Buning  sabablari:  pankreatik 

fermentlarning etarlicha ishlanmasligi va o’n ikki barmoqli, ichakka tushmasligi, 

parhezga  rioya  qilmaslik,  og’riqning  zo’rligidan  ovqat  eyishdan  qo’rqish. 

Ko’pgina bemorlarda og’riq xurujlari shira xaydovchi xossalari bo’lmagan hatto 

oz miqdorda suyuq ovqat ichilgandan keyin ham paydo bo’ladi. 

---

 

504 

Ob’ektiv  tekshirishda  mustaqil  og’riqlar  bilan  birga  surunkali  pankreatit 

diagnostikasida  qorin  va  orqani  paypaslaganda  og’riq  borligini  aniqlash  ham 

katta  ahamiyatga  ega.  Surunkali  pankreatiti  bor  bemorlarning  taxminan  1/4 

qismida  kattalashgan  va  og’riydigan  me’da  osti  bezini  paypaslab  ko’rishga 

muvaffaq  bo’linadi.  Qorin  devorida  bir  qancha  sohalar  borki,  ular  paypaslab 

ko’rilganda  og’riq  bo’lishi,  me’da  osti  bezi,  ayniqsa  dum  qismi  zararlanishiga 

xos  bo’ladi.  Mey-Robson  nuqtasi  (kindikni  chap  qovurg’a  ravog’ining  o’rta 

qismi  bilan  tutashtirib  turadigan  tashqi  va  o’rta  chiziq  chegarasida);  Kach 

nuqtasi (kindikdan 5 sm yuqorida chap to’g’ri mushak proektsiyasida); Malle-Gi 

nuqtasi (chap to’g’ri mushak tashqi chekkasi bo’ylab qovurg’a ravog’ining naq 

pastida) shunday nuqtalar jumlasiga kiradi. 

Me’da osti bezi palpatsiyasi Grot usulida bajariladi. Bu usul 3 bosqichdan 

iborat. Grot bo’yicha me’da osti bezini palpatsiyasidagi birinchi bosqisi. Bemor 

chalqancha  yotgan  holda  oyoqlari  tizza  sohasida  bukilgan  va  beliga  qo’lini 

musht  qilib  qo’ygan.  Shifokor  qo’l  barmoqlarini  kindik  va  chap  qovurg’a  osti 

orasiga  kiritib  bezni  palpatsiya  qiladi.  Grot  bo’yicha  me’da  osti  bezini 

palpatsiyasidagi  ikkinchi  bosqichi.  Bemor  tanasini  bir  oz  oldinga  tashlagan 

holda  turadi.  Shifokor  chap  qo’li  bilan  bemorni  belini  XII  qovurg’a  sohasida 

ushlab  turadi,  o’ng  qo’li  bilan  esa  kindik  va  chap  qovurg’a  osti  orasini 

palpatsiya  qiladi.  Grot  bo’yicha  me’da  osti  bezini  palpatsiyasidagi  uchinchi 

bosqisi.  Bemor  o’ng  yonboshida,  oyoqlarini  bir  oz  tizza  sohasida  bukib,  o’ng 

qo’lini bosh orqasiga qo’ygan holatda yotadi. Shifokor qo’l barmoqlarini kindik 

va chap qovurg’a osti orasiga kiritib bezni palpatsiya qiladi.