Xirurgik kasalliklar

Trombotsitopenik  purpura  (Verlgof  kasalligi)  –  gemorragik  diatez 

birdan  namoyon  bo’ladi.  Kasallikning  etiologik  omillari  bugungi  kungacha 

topilmagan.  Lekin,  kasallikning  kelib  chiqishida

 

neyroendokrin  buzilishlar, 

bakterial  va  virusli  infektsiya  ma’lum  jihatda  rol  o’ynaydi.  Kasallikning  o’tkir 

va surunkali turlari farqlanadi. O’tkir turi asosan bolalarda uchraydi va bir necha 

kunlar,  haftalar  yoki  oylar  mobaynida  rivojlanadi.  Kasallikning  surunkali  turi 

yillar  davomida  kechadi  va  aksariyat  ayollarda,  ayniqsa  voyaga  etish  davrida 

aniqlanadi.  Verlgof  kasalligi  gemorragik  sindrom  patogenezida  etakchi  o’rinni 

trombotsitopeniya,  trombotsitlarning  adgeziv  xususiyatlarining  buzilishi  va 

gipokoagulyatsiya  muhim  o’rinni  egallaydi.  Bu  kasallikda  kapilyarlarning 

mo’rtligi  va  me’yordan  oshgan  o’tkazuvchanligi  qayd  etiladi.  Bu  kasallik 

patogenezida  taloqning  roli  oxirigacha  ma’lum  emas.  Taloq  antitrombotsitar 

antitanalar  ishlanishida  qatnashadi,  aylanib  yuragan  trombotsitlarni  aktiv  tutib 

oladi,  emiradi  va  ehtimol,  suyak  ko’migining  trombotsitlar  hosil  qilish 

xususiyatiga pasaytiruvchi ta’sir ko’rsatadi deb hisoblaydilar.  

Klinik  manzarasi:  kasallik  shilliq  parda  osti  va  teri  ostiga  qon  quyilishlar, 

bachadondan  qon  ketishlar  (ayniqsa  reproduktiv  davrdagi  ayollarda),  burun  va 

---

 

528 

milklar  qonashi  bilan  yuzaga  chiqadi.  Me’da-ichak  sistemasidan  qon  ketish, 

makrogematuriya  va  miyaga  qon  quyilish  birmuncha  kamroq  uchraydi.  Yuza 

jarohat  va  tirnalishlardan  qon  oqish  xarakterli,  bu  hollarda  sog’  odamda  qon 

oqmaydi  yoki  juda  kam  oqadi.  Ob’ektiv  tekshirishda  teri  qoplamlarining 

rangparligini,  teri  ostiga  ko’p  sonli  qon  quyilishlarni  topish  mumkin.  Ular 

ko’pincha ko’krak, qorinning oldingi yuzasida, oyoq-qo’llarda joylashadi, og’iz 

bo’shlig’ida, ko’z soqqalarida shilliq parda ostiga qon quyiladi. Teri ostiga qon 

quyilishilar kattaligi bir necha millimetrdan bir necha santimetrgacha kattalikda 

bo’ladi.  Jigar  va  taloq  kattalashmagan.  Faqat  2%  bemorlarda  paypaslaganda 

kattalashgan  taloqni  topish  mumkin.  Jgut  simptomi  (Konchalovskiy-Rumpel-

Leede) musbat bo’ladi.  

Qon  umumiy  analizida  anemiya  yaqqol  ifodalangan  bo’lishi  mumkin, 

trombotsitlar sonining 50 x 10

9

/l gacha pasayishi yoki 1 mm² da 5000 va bundan 

kam  bo’lishi  mumkin.  Kasallik  qo’ziganda  va  ayniqsa  qon  ketish  vaqtida 

trombotsitlar  miqdori  nolgacha  pasayishi  mumkin.  Qon  ivish  sistemasi 

tekshirilganda  gipokoagulyatsiya  aniqlanadi.  Qon  oqish  vaqti  uzayishi,  g’ovak 

qon  ivindisi  hosil  bo’lishi,  qon  ivish  vaqti  va  protrombin  vaqti  normada 

bo’lganda,  unda  retraktsiya  yo’qligi  bilan  xarakterlanadi.  Suyak  ko’migi 

surtmalarida  megakariotsitlarning  trombotsit  hosil  qiladigan  turlari  sonining 

ancha pasayishi aniqlanadi. Trombotsitopenik purpurani davolash usulini tanlash 

bemorning  yoshiga,  trombotsitopeniya  davomiyligiga,  kasallikning  turiga  va 

o’tkazilayotgan davolanishning samaradorligiga bog’liq bo’ladi. 

Prognozi:  16  yoshgacha  bo’lgan  kasallikning  o’tkir  turi  bilan  kasallangan 

bolalarda davolash yaxshi natija beradi. Adekvat kortikosteroid davolash qonda 

trombotsitlar 

miqdorini 

oshirishga, 

gemorragik 

diatez 

hodisalarini 

kamaytirishga,  keyinchalik  esa  sog’ayishga  yoki  deyarli  80%  bemorlarda 

davomli klinik remissiyaga erishiladi. 

Davolash:  kasallikning  o’tkir  turi  bo’lgan  katta  yoshdagi  odamlarda 

qiyinchilik  tug’diradi.  Steroid  davolash  ham,  splenektomiya  ham  qo’llanilishi 

mumkin.  Qon  ketish  payti  xirurgik  operatsiya  o’tkazishning  xavfi  katta,  biroq 

---

 

529 

qon  ketishini  dori  vositalari  bilan  to’xtatishga  muvaffaq  bo’linmaganda, 

operatsiya zarur chora-tadbirdir. Trombotsitopenik purpuraning surunkali turlari 

davolashda dori vositalaridan: kortikosteroid preparatlar bilan davolash, qon va 

uning    tarkibiy  qismlarini  quyish  ta’sirchan  muolajadir.  Dori  vositalari  bilan 

davolash 60% hollarda qon trombotsitlari sonining ortishi bilan o’tadi, davomli 

klinik effekt esa faqat 30% bemorlarda kuzatiladi. Dorilar bilan davolash yaxshi 

natija  bermasa,  kasallik  tez-tez  qaytalanib  tursa,  splenektomiya  qilish  kerak. 

Operatsiya  o’tkazish  vaqtida  qo’shimcha  taloqlar  bo’lishi  mumkinligini 

unutmaslik  lozim  bo’ladi.  Ularni  qoldirish  operatsiya  natijasini  yaxshi 

tugamasligiga  sabab  bo’lishi  mumkin.  Splenektomiyadan  so’ng  davomli 

remissiyalar  60-90%  bemorlarda  kuzatiladi.  Splenektomiyadan  keyin  steroid 

terapiya,  shuningdek immunodepressantlar  (azatioprin, tsiklofosfan va  b.)  bilan 

davolash samaralidir.