Xviii bob. Elekòromagniò ÒO‘lqinlar

Òest savollari
1. Elektromagnit to‘lqinlarning fazoda tarqalish tezligi cheklimi
va u qanday tezlik bilan tarqaladi?
A. Chekli, 300 000 km/s.
B. Cheksiz.
C. Chekli, 30 000 km/soat.
D. Chekli 300 000 000 m/s.
E. Òo‘g‘ri javob A va D.
Yechish. Demak, elektromagnit to‘lqinlar
obyektgacha borib-kelishga, ungacha
bo‘lgan masofadan ikki marta ko‘p yo‘lni
bosib o‘tadi (bir marta borishga + bir
marta qaytishga). Shunday qilib,
2
2
l
ñ t
l
ñ t
= ×
=
×
,
.
26 Fizika, I qism

---

402
2. Òebranish konturi deb nimaga aytiladi?
A. Òranzistorli yopiq zanjirdan iborat sistemaga.
B. G‘altak va kondensatordan iborat yopiq zanjirga.
C. Avtotebranishli yopiq sistemaga.
D. Dedektorli yopiq sistemaga.
E. Òo‘g‘ri javob yo‘q.
3. Past chastotali tovush tebranishlarini yuqori chastotali teb-
ranishlar bilan o‘zgartirish usuli radioaloqa prinsi pida nima deb
ataladi?
A. Modulatsiyalash.
B. Detektorlash.
C. Uzatish.
D. Qabul qilish.
E. Amplituda modulatsiyasi.
4. Radioto‘lqinlar yordamida narsalarning turgan joyini aniqlash,
ulargacha bo‘lgan masofani o‘lchash usuli nima deyiladi?
A. Radioastronomiya.
B. Radiolokasiya.
C. Radioteleskop.
D. Radiopriyomnik.
E. Modulatsiyalash.
Asosiy xulosalar
Elektromagnit maydonining fazoda tarqalishiga elektromagnit
to‘lqinlar deyiladi.
Elektr va magnit maydonlar bir-birlari bilan chambarchas bog‘liq
va yagona elektromagnit maydonni tashkil qiladi.
Elektromagnit maydon energiyasi:
W = W
e
+ W
m
,
w = w
e
+ w
m
, 
2
2
0
0
2
2
.
E
H
e e
m m
w=
+
Elektromagnit to‘lqinlarning tarqalish tezligi: 
8
m
s
3 10
c = ×
ga
teng. Chastotasi 
0
c
v
l
=
bo‘lgan elektromagnit to‘lqinlar tarqatadigan
qurilmaga tebranish konturi deyiladi.
Ochiq tebranish konturini nemis fizigi G.Gers kashf etgan.
„Eltuvchi“ tebranishlarning tovush tebranishlari yordamida
o‘zgartirilishi modulatsiya deyiladi.
Yuqori chastotali eltuvchi tebranishlardan tovush tebranishlari-
ni ajratib olish jarayoni detektorlash deyiladi.
Radioto‘lqinlar yordamida narsalarning turgan joyini aniqlash,
ulargacha bo‘lgan masofani o‘lchash usuli radiolokatsiya deyiladi.
Astronomiyaning osmon jismlari chiqaradigan xususiy radionur-
lariga asosan o‘rganadigan bo‘lim radioastronomiya deyiladi.