|
Biol.IX.7. Şagird canlı aləmin tarixi inkişafı barədə mülahizə yürüdə, orqanizmlərin rəngarəngliyini təkamül prosesi ilə əlaqələndirə bilər.
Nəticə göz önündədir, əgər şagird:
-
Təkamül nəzəriyyəsinin formalaşması barədə informasiya əldə edirsə; Lamark və Darvin tərəfindən təqdim edilmiş təkamülün hərəkətverici qüvvələri barədə baxışlarını fərqləndirməyi bacarırsa;
-
Darvin və Uols tərəfindən aşkar edilmiş əsas təkamül amilləri (təbii seçmə) üzrə mülahizə yürüdür və müvafiq misallarla onun hərəkətini əsaslandırırsa;
-
Təbii və süni seçməni bir-biri ilə müqayisə edir və müvafiq misallarla öz baxışını əsaslandırmağı bacarırsa;
-
Yaşamaq uğrunda mübarizə formalarını xarakterizə edirsə;
-
Sınaqlar aparır və ya yaşamaq uğrunda mübarizənin gedişini artım/inkişaf misalı üzrə bitkinin (məs., iki dibçəkdə torpaqsız və sıx rüşeymli bitki; meşədə eyni cür inkişaf etməmiş yaşlı ağac bitkiləri) üzərində müşahidələr aparırsa. Göstəriciləri müxtəlif əksetdirmə vasitələri ilə təqdim edirsə (məs., cədvəl, diaqram, foto-material);
-
Əldə edilmiş informasiya əsasında təkamülün son nəticələri üzrə (uyğunlaşma, yeni növlərin meydana gəlməsi) mülahizə yürüdür və müxtəlif əksetdirici vasitələrlə təqdim edirsə (məs., cədvəl, diaqram, video-material).
Biol.IX.8. Şagird ekosistemin komponentləri arasında qarşılıqlı əlaqələri təhlil edə və orqanizmlərin qarşılıqlı təsiri üzrə ekosistemin sabitliyinin qorunub-saxlanmasında rolu barədə mülahizə yürüdə bilər.
Nəticə göz önündədir, əgər şagird:
-
Bitkilərə və heyvanlara təsir göstərən ətraf mühit amillərini seçə bilirsə (məs., temperatur, işıq, su, qida maddələri);
-
Habitatın (həyat mühitinin) kvadratlara bölünmə metodlarından istifadə edir və müxtəlif gövdəni amillərin təsiri şəraitlərində (məs., temperatur, rütubət) fərdlərin hər hansı bir qrupunun vəziyyətini qiymətləndirirsə;
-
Ekosistemin komponentləri arasında əlaqələr yaradırsa, orqanizmlərin yayılması və rəngarəngliyinin əsas məhdudlaşdırıcı amilləri barədə mülahizə yürüdürsə;
-
Ətraf mühit amillərinin (işığın sıxlığının, temperaturun, karbon dioksid konsentratının) fotosintez prosesinə təsirini təhlil edirsə (hazır göstəricilərin təhlili əsasında, qondarma proqramların köməyi ilə); fotosintez prosesi ilə biokütlənin yaranmasını əlaqələndirməyi bacarırsa;
-
Yerli mühitdə qida zəncirinə qoşulmuş orqanizmləri (məs., ilkin istifadəçi və vəhşi) diaqram şəklində təqdim edir, onlar arasında mövcud olan asılılıqları və ekoloji piramidada onların yerini təsvir edirsə;
-
Diaqramlardan istifadə edir və maddələrin (oksigen, karbon dioksidin, azotun və suyun) ekosistemdə dövriyyəsini təsvir edirsə və bu prosesin əhəmiyyəti barədə mülahizə yürüdə bilirsə;
-
Süni ekosistem nümunəsi üzrə (hazır, yaxud onun özü tərəfindən yaradılmış) onun komponentlərini ayırırsa və təbii ekosistemlərlə analoji olanını tapa bilirsə;
-
Misallar gətirir və ekosistemdə orqanizmlərin həmmövcudluğu formalarını təsvir edirsə (məs., simbioz, parazitizm) və onlar arasında fərqlər barədə mülahizə yürüdürsə;
-
Orqanizmlərin inkişafı və ekoloji amilin sıxlığı (optimum, dözümlülüyün səthi və aşağı həddi) arasında asılılığı (məs., rüşeymin ölçüsü və suyun miqdarı) müəyyən etmək üçün sınaqlar keçirirsə. Göstəriciləri qrafik şəklində təqdim edirsə.
Dostları ilə paylaş: |
