Yakuniy savollari (hozirgi o‘zbek tili)

PARTONIMIK
153. Bola va o’g’il leksemalaridagi ziddiyat turini aniqlang.
NOTO‘LIQ ZIDDIYAT
154. Ninni – chaqaloq – go’dak – bola birliklari orasidagi ziddiyatni aniqlang.
DARAJALI ZIDDIYAT
155. Fonemalarning fiziologik jihati qaysi javobda aks etgan?
artikulyatsion ( fiziologik ) – tovushlarning talaffuzida nutq organlarining xizmati.
156. Tovushlarning fuksional tomoni qaysi javobda aks etgan?
AXBOROT UZATISH VOSITASI TOMONI
157. Qiyosiy fonetika nimalarni o’rganadi?
Qiyosiy fonetika bir nechta qarindosh yoki qarindosh bo‘lmagan tilning yoxud bir qancha dialekt va shevaning unli, undosh tovushlari, ulardagi fonetik o‘zgarish va boshqa hodisalami qiyosiy aspektda tekshiradi.
158. Fonologiya termini qachon paydo bo’la boshlagan?
XIX ASR OXIRLARIDA
159. Qaysi olim fonologik ziddiyatni 3 ga bo’lgan holda izohlaydi?
N.S.TRUBETSKOY
160. Tilning ko’tarilish darjasiga ko’ra “o” unlisi qanday unli hisoblanadi?
QUYI
161. Yuqori lablanmagan unli qaysi javobda aks etgan?
I UNLISI
162. “b” va “p” fonemalarining korrelyativ belgisi qaysi javobda aks etgan?
JARANGLI-JARANGSIZLIK
163. Qaysi javobda artikuyatsion o’rniga ko’ra binar ziddiyatga kirishgan undoshlar mavjud?
Undosh fonemalar artikulyatsion o'rniga ko'ra quyidagi binar ziddiyatli munosabatlarga kirishadi: a) «lab-lab - til oldi»: p - t \ b - d \ m - n ; f —s; v - z \ f — sh; v - /; v-r; b) «lab-lab - til o'rta»: f - y , v – y….
164. Grafema nima?
FONEMA IFODASI
165. Shanba so’zidagi “n” tovushining tallaffuzda “m” holida kelishi qanday o’zgarish sanaladi?
TO'LIQSIZ ASSIMILYATSIYA.
166. Qaysi javobdagi so’z talaffuzda qisman assimilitsiyaga uchraydi?
Osh-ga - oshka, ish-ga- ishka, so'zlarida jo'nalish kelishigidagi g tovushi oldingi sh tovushining ta’sirida k tovushiga aylanmoqda.
167. Maqtanchoq leksemasidagi “q” tovushi talaffuzda “x” tarzida talaffuz qilinadi. Bu qanday hodisa sanaladi?
PROGRESSIV DISSIMILYATSIYA.
168. “Direktor” leksemasidagi oxirgi unlining talaffuz qilinmasligi qanday hodisa sanaladi?
SINKOPA
169. Do’st so’zidagi oxirgi undoshning talaffuzda tushib qolishi nima deyiladi?
APAKOPA
170. Maorif leksemasidagi “a” unlisining tushib qolishi qanday hodisa sanaladi?
SINEREZIS
171. Eramizdan avvalgi VI – IV asrlarda Markaziy Osiyoning Eronga yaqin hududida rasmiy yozuv sifatida qaysi yozuvdan foydalanilgan?
KLINOPIS, YA’NI MIX YOZUVI
172. O’rxun-Enasoy yodgorliklarini qaysi shaxs birinchi bo’lib o’qishga erishgan?
V.TOMSEN
173. Bugungi kunda o’zbek imlosi nechta tamoyilga tayanadi?
5TA
174. So’z tarkibidagi o’zak va qo’shimchalarning eshitilishiga qarab me’yorlashtirish qanday tamoyil sanaladi?
FONETIK
175. Qaysi yozuv tamoyili bir xillikka erishishni taminlaydi?
MORFOLOGIK
176. O’zbek tiliga fors-tojik, arab, rus, ingliz kabi tillardan so’z kirib kelgan. Bu so’zlar qaysi tamoyil asosida yoziladi?
SHAKLIY
177. Shakl va mazmun birligidan iborat bo’lgan so’z til birligi sifatida nechta yo’nalishda o’rganiladi?
3TA:STRUKTUR, SEMANTIK VA FUNKSIONAL
178. So’zning funkional tomoni qaysi javobda to’g’ri izohlangan?
So'zning lison va nutq strukturasida tutgan o'rni.
179. So’zshakl atamasi qanday birlikka nisbatan qo’llanadi?
GRAMMATIK SHAKL OLGAN LEKSEMAGA
180. Signifikat nima?
TUSHUNCHA
181. Desemantizatsiya hodisa qanday hodisa?
So'zning semantik strukturasiga, so'z ma’nolari tipi va ulami ajratish mezoniga, so'z m a’nolarining o'zgarishi va taraqqiyoti, so'zning ma’nosini yo'qotishi va grammatik formantga aylanishi - desemantizatsiya hodisasiga qaratiladi.
182. Leksikologiyadagi komponent tahlil qanday bo’ladi?
(leksema va so'zlar ma’noviy tarkibini aniqlash)
183. “Kornevaya morfema” nima?
O‘ZAK MORFEMA
184. Yevropa tillari uchun tilning qurilish birliklari qaysilar deya ta’rif beriladi?
? Fonema ,morfema , leksema va qolip( aniq javob emas).
185. O’zbek tili uchun til qurilish birliklari qaysilar?
FONEMA, MORFEMA, LEKSEMA VA QOLIP
186. Daftar so’zining yozmoq so’ziga birikishi qanday munosabat orqali sodir bo’ladi?
SINTAGMATIK
187. Qaysi javobda soddalashgan leksema mavjud?
O'zbek tilidagi oldin, keyin, tashqari, ichkari, yuqori kabi yuzlab so'z soddalashgan yasama so 'z - leksema. So'z birikmalarming sintaktik qolipdan uzilish holati sifatida boshning og‘rigi - boshog‘riq, belning bog‘i - belbog' misollarini ko'rsatish mumkin.
188. Ixtisoslashgan leksema qaysi javobda berilgan?
Ixtisoslashgan leksema nutqiy yasama so 'z lisoniylashuvining eng quyi darajasi. Ixtisoslashgan leksema yasarnaligini yo'qotmagan, ya’ni o'zida qolipning shakliy tomoni izini saqlagan, biroq ma’noviy tomondan qolipdan uzilgan, ma’nosini qolipning o'ng (mazmuniy) tom onidan keltirib chiqarish imkoni bo‘lmagan, toraygan ma’noli leksema.
189. Leksemaning tashqi qobig’I nima deyiladi?
NOMEMA
190. “O’zbek tilining sistem leksikologiyasi asoslari” asari muallifini aniqlang.
H.NE’MATOV, R.RASULOV
191. Sema turlari nechaga bo’linadi?
3TA: DENONATIV, KONNOTATIV VA FUNKSIONAL
192. Fahmiy bilish yana qanday nomlar bilan nomlanadi?
EMPIRIK VA AMALIY
193. Gulnoraning opasi birikmasida qaratqich kelishigi qanday ma’no anglatadi?
TEGISHLILIK
194. O’rta lablangan unli qaysi javobda aks etgan?
O‘ UNLISI
195. Sonor bo’lgan til oldi portlovchi undoshni aniqlang.
N UNDOSHI
196. Jarangli lab undoshlaridan qaysi biri hosil bo’lish o’rniga ko’ra “M” undoshi bilan bir xil?
B ( LAB-LAB)
197. Qaysi javobdagi so’zda “a” unlisi til orqa unli sifatida talaffuz qilinadi?
XULLAS, TIL ORQA UNDOSHLAR ( G, K , NG) QATNASHGAN SO‘ZLARDA
198. Qaysi javobda distant metatezaga uchragan so’z berilgan?
Aylanayin//aynalayin, ya'niki bir-biridan uzoqroqda joylashgan tovushlarning órin almashinuvi.
199. Qaysi javobda apakopa hodisasiga uchrovchi so’zga misol berilgan?
MISOL: XURSAND – XURSAN YOKI SMENA – SMEN KABI
200. Qaysi javobda o’zbek tiliga xos bo’lmagan bo’g’in qolipi berilgan?
CCVCCC