Yangi o‘zbekistonda tabiiy va ijtimoiy-gumanitar fanlar

3-rasm. Gulli o’simliklarda qo’sh urug’lanish:
1 – urug’chi tumshuqchasida chang o’sishi va urug’kurtakka o’sib kirishi; 2 – murtak xaltasida qo’sh urug’lanish jarayoni.
Qo‘sh urug‘lanish barcha gulli o‘simliklarga xos hususiyat hisoblansada, bazi bir arxideyadoshlar, zarpechakdoshlar oilalariga mansub o‘simliklarda bir marta urug‘lanish hodisalari uchraydi. Bunda ko‘pincha bitta spermiy tuxum hujayra bilan birlashadi. Odatda bu urug‘lanish jarayonidan so‘ng puch urug‘lar hosil bo‘ladi, bu urug‘larda endosperm bo‘lmaydi urug‘murtak ko‘pincha o‘ladi. Bu jarayon ham birinchi bo‘lib 1900 yilda S.G. Navashin tomonidan kashf qilingan edi.


Xulosa.
Changlanish va urug'lanish o'simliklar uchun katta ahamiyatga ega jarayonlardir. Bu jarayonlar o'simlikning tuzilishi, funktsiyalari, o'simlikning o'sish va o'simlikning muhit bilan aloqalarini ta'minlayadi. Quyidagi katta ahamiyatlar bilan bir qator o'simliklar uchun changlanish va urug'lanishning ahamiyatini ta'riflash mumkin:

1. 
   Tuzilish va rivojlanish: Changlanish va urug'lanish jarayonlari o'simliklarning tuzilish va rivojlanishini ta'minlayadi. O'simliklar urug'lanish yordamida qon tomirlarini, hujayralarni, tarkibiy organellalarni o'shurish va rivojlantirish, o'simlikni o'sishini va rivojlanishini ta'minlayadi.
   
2. 
   Suv va mineral elementlarni olish: Changlanish va urug'lanish jarayonlari o'simliklar uchun suvni va mineral elementlarni olishda muhim rol o'ynayadi. O'simliklar suvni o'sak sula sifatida olib, rizomalar orqali olishlari, kishki xujaliklarida suv transportini ta'minlashi, suvni hujayralarga murojaat qilish orqali o'simlikning fiziologiyaviy kerakli holatlarni bajarishini ta'minlayadi.
   
3. 
   Fotosintez: Changlanish va urug'lanish jarayonlari o'simliklar uchun fotosintezning asosiy jarayonlarini amalga oshiradi. Fotosintez o'simliklar uchun energiya olishning asosiy usulidir. Fotosintez jarayoni o'simliklar uchun oksigen yaratish, qorong'u (sakr) sintezi va qo'shimcha energetik moddalar yaratishda muhimdir.
   
4. 
   Gaz almashinuvi: Changlanish va urug'lanish jarayonlari orqali o'simliklar karbondioksiddan oqsil almashinuvi yordamida oksigenni olishadi. O'simliklar oksigenni fotosintezda ishlatish va moddalar o'zgarishlarida foydalanish uchun gaz almashinuvi keraklidir.
   
5. 
   Fitogormonlar va kimyoviy o'zgarishlar: Changlanish va urug'lanish jarayonlari orqali fitogormonlar va kimyoviy o'zgarishlar o'simlikning xususiyatlari va reaksiyalarni ta'sir qiladi. Fitogormonlar o'simlikning o'sishini, o'simlik organlarining shakllanishini va rivojlanishini ta'minlayadi. Kimyoviy o'zgarishlar esa o'simlikning hujayralarida kimyoviy reaktsiyalar yordamida sodir bo'ladi va o'simlikning metabolizmini ta'minlayadi.
   

Shu sababli, changlanish va urug'lanish o'simliklar uchun ahamiyatli jarayonlardir, ular o'simlikning tuzilishini, rivojlanishini, fotosintezni, suv va mineral almashinuvi,
gaz almashinuvi, fitogormonlarni ta'sir qilishni va kimyoviy o'zgarishlarni ta'minlayadi. Bu jarayonlar o'simliklar uchun o'ziga xoslik, to'qimalarning shakllanishi, o'simlik organlarining tuzilishi, o'sish va o'simlikning muhit bilan aloqalarini ta'minlayadi


Foydalanilgan adabiyotlar va elektron manbalar.


1. https://azkurs.org/ozbekiston-respublikasi-qishloq-va-suv-xojaligi-vazirligi
2. G.S.Tursinboyeva, G.M.Duschanova. Botanika o’simliklar morfologiyasi va anatomiyasi.
3. S.M.Mustafayev. Botanika (anatomiya, morfologiya,sistemtika)
4. https://hujayra.uz/gidrofiliya-yordamida-changlanish