Yaşar seyiDLİ, naiLƏ ƏLİyeva, xumar əHMƏDBƏYLİ Ümumtəhsil məktəblərinin 9-cu sinfi üçün

Fəaliyyət
31 
– Növ nədir? 
– Növün meyarlarının ayrılması zəruriliyi nə ilə əlaqədardır? 
 
 
• 
coğrafi növəmələgəlmə 
• 
ekoloji növəmələgəlmə 
• 
mikrotəkamül 
A ç a r   s ö z lə r  

---

 
 
114 
 
Arealın hissələrə parçalanması. Bəzən bir növün arealı müxtəlif amillərin təsiri 
ilə hissələrə parçalanır. Meşə inciçiçəyində areal əvvəl tam olmuş və sonradan buz-
laqlar  nəticəsində  hissələrə  parçalanaraq  yeni  cavan  növlərin  yaranmasına  səbəb 
olmuşdur. 
 
 
 
z
 
Ekoloji növəmələgəlmə  zamanı  növün  populya-
siyaları  öz  arealında  qalır,  lakin  areal  daxilində  həyat 
şəraiti və populyasiyaların gen tərkibi dəyişir. Bu proses 
o  qədər  dərinləşir  ki,  nəticədə  bioloji  təcrid  yaranır; 
məsələn,  qidaya  ixtisaslaşma  ilə  arıquşunun  beş  növü 
yaranmışdır.  İri  arıquşu,  qara  arıquşu  və  abıca  kiçik 
həşəratlarla,  kəkilli  arıquşu  isə  iynəyarpaqlı  ağacların 
toxumları ilə qidalanır.  
Növəmələgəlmə prosesləri müasir dövrdə də davam 
edir.  Mikrotəkamülün  müxtəlif  vaxtlarında  növəmələ-
gəlmənin bir yolu digərini əvəz edə və ya birgə fəaliyyət 
göstərə  bilir.  Yeni  növün  əmələ  gəlməsi  ilə  mikrotə-
kamül başa çatır. 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
1971-ci ildə İtaliyanın Pod Msaru adasına qonşu adadan 10 divar kər-
tənkələsi  gətirilir.  Bir  neçə  onillikdən  sonra  onları  ilkin  koloniyanın  nü-
mayəndələri ilə müqayisə edib görürlər ki, divar kərtənkələləri yeni mü-
hitə uyğunlaşaraq yaşıl bitkilərlə qidalanırlar.  
Sərt  yarpaqları  çeynədiklərinə  görə  onların  çənələri  daha  da  möh-
kəmlənmiş,  başları  isə  böyümüşdü.  Divar  kərtənkələlərinin  bağırsaq-
larını kameralara bölən əzələlər inkişaf etmişdi.  
Bunun  nəticəsində  qida  bağırsaqda  daha  yavaş 
hərəkət etdiyi üçün bakteriyaların qidaya təsir vaxtı da 
uzanmışdı.