Yaşil iNKİŞAF: enerji SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ alternativ məNBƏLƏR 2 yaşil iNKİŞAF

İordaniya 
İordaniya MENA ölkələri arasında enerji sektorunda uğurlu islahat apa-
ran dövlətlərdən biridir. İordaniyada yerli enerji tarifləri dünya bazarındakı 
qiymətlər  nəzərə alınmaqla avtomatik tənzimlənməyə başlandı. Bu isə dövlət eh-
tiyatlarının artımı ilə nəticələndi. Enerji qiymət islahatı məhz ona görə rəvan baş 
12  IMF, (2013), Energy Subsidy Reform: Lessons And ImplicationsExecutive Summary
13  İEA, OECD: World Bank, 2010, The Scope Of The Fossil Fuel Subsidies İn 2009 And The Roadmap For Phas-
ing Out Fosil Fuel Subsidies, səh:40-47

---

- 99 -
YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
tutdu ki, geniş informasiya sistemi yaradıldı, kompensasiya paketleri yoxsullu-
ğun artımına mane oldu və orta və yüksək gəlir qruplarının razılığı əldə edildi. İs-
lahatın uğurlu olmasının bir səbəbi kimi müxtəlif maraq qrupları və qərar qəbul 
edənlərin bu istiqamətdə fəal müzakirələrə qoşulmasını qeyd etmək mümkündür. 
Mənbə: Vagliasindi Maria., (2013), Implementing Energy Subsidy Reforms, Evidence From De-
veloping Countries, World Bank
Azərbaycanda da 2007-ci ildə enerji tariflərinin optimallaşdırıl-
masından(həmin vaxt Tarif Şurası bəzi tənzimlənən qiymətləri 2-3 dəfə 
artırmışdı) sonra da yoxsulluq səviyyəsi düşməkdə davam etmişdir. Belə 
ki, yoxsulluq səviyyəsi 2007-ci ildə 15,8 % idisə, 2008-də bu göstərici 13,2 
%-ə düşdü və sonrakı illərdə pozitiv dinamika saxlanıldı: 2009-cu ildə 
10,9%, 2010-cu ildə 9,1%, 2011-ci ildə 7,6 % və 2012-ci ildə 6 %. Beləliklə, 
Azərbaycan iqtidarı tənzimlənən qiymətlərin artırılması nəticəsində əhalinin 
aztəminatlı təbəqəsinə dəyə biləcək ziyanı minimuma endirdi, əksinə 
tariflərin bahalaşmasından əldə olunan gəlirləri əhalinin aşağı təbəqəsinin 
xeyrinə yenidən böldü. Çünki 2007-2012-ci illər ərzində orta pensiya 62,9 
manatdan 152 manata, ünvanlı dövlət sosial yardımı alan ailələrin sayı 78 
mindən 134 minə, orta əmək haqqı isə 216 manatdan 398 manata çatmışdır.
Enerji subsidiyaları islahatı zamanı mənfi sosial təsirlərdən qaçmaq 
mümkündürmü? Bunun üçün aşağı desil gəlir qrupunun nə qədər enerji 
istehlak etdiyini və subsidiya islahatlarının bu gəlir qrupuna necə təsir et-
diyini bilmək vacibdir. Amma istər Yəmən misalı, istərsə də digər ölkələrin 
təcrübəsi göstərir ki, qiymət artımı daha çox aşağı gəlir qrupuna təsir 
göstərməklə onların real gəlirini azaldır.