Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
TORPAĞI VƏTƏN EDƏNLƏR
90-cı il 20 yanvar müsibətindən sonra xalqımızın bəxtinə bir qara gün də çıxdı - 91-ci ilin 20 noyabrı. Bu nə zəmanədir, ilahi, televiziyada səslənən klassik musiqi dərhal gərilmiş əsəblərimizi bir az da tarıma çəkir, səksəkəli ürəklərimiz bəd xəbərin vahiməsiylə titrəyir. 20-də axşam televiziya ekranında alışdığımız xəbərlər proqramı əvəzinə simfonik musiqi sədaları eşidəndə ürəyimə yeni bəlanın qorxusu damdı. Xəstəydim, evdə yatırdım, kimdən xəbər ala bilərdim? Dayım oğlu milis polkovniki Akif Rəfiyevə zəng elədim. Yoldaşı təşvişlə: Akif Qarabağdadır, - dedi, - yaman nigaranıq. Deyirlər orda yenə atışma olub. Daha kimə zəng edə bilərdim? Yəqin hər halda Tofiq İsmayılov bir xəbər bilər. Dəstəyi qaldırdım. Elə bil kimsə: -Yox, zəng eləmə, - dedi. - Yəqin hələ işdədir. Evə gec gəlir. 10-a qədər bir şey aydınlaşmasa, zəng vurmaq olar. O vaxt evə gələr. Daha heç vaxt evə gəlməyəcəksən, Tofiq, nə onda, nə on birdə, nə bu gün, nə sabah, heç vaxt mehriban ailəni xoş təbəssümlə sevindirməyəcəksən, həyatından artıq istədiyin oğlun Heydəri oğrun-oğrun süzüb fərəhlənməyəcəksən. Tofiq, əzizim, dostum, qardaşım. Səni üç il qabaq itirsəydik, yenə də yanardım, xalqımın belə alim, ziyalı, ağıllı-kamallı oğlunun itkisinə acıyardım. Amma səni daha yaxşı tanıdığım bu üç il ərzində mənə o qədər doğma, munis, əvəzsiz bir dost oldun ki, ən çətin dəqiqələrdə çiyin-çiyinə dayanmağımıza elə alışdım ki, müdrik məsləhətlərinə, dəqiq siyasi təhlillərinə, adicə insani davranışına o qədər vərdiş etdim ki, sənin yoxluğun ən əziz, ən yaxın adamımın itkisi kimi ağrıdır məni. Sənin bu son illərdə xalqın üçün, vətənin üçün elədiyin fədakarlığı, hünərini və cəsarətini, dönməzliyini və tədbirini - bilənlər bilir, amma bəlkə biz - sənin deputat həmkarların bu çətin, əzablı və təhlükəli mübarizənin gözlərdən, qulaqlardan gizlin təfərrüatını daha artıq bilirik. Ali Sovetin, Qurultayın sessiyalarında, iclaslarında rəqiblərimizi məntiqinlə, natiqlik məharətinlə, ehtiraslı vətəndaşlıq mövqeyinlə yerində oturdan çıxışlarından başqa, necə
283
deyərlər, «səhnə arxasında», şəxsi təmasların, saysız-hesabsız yazılı məktubların, sorğuların, müraciətlərin, ən yüksək vəzifəli adamların kabinetlərində ləyaqətlə, səbirlə, təmkinlə, prinsipiallıqla apardığın danışıqlar - sənin bu torpaq, bu vətən uğrunda sıravi əsgər döyüşün, bacarıqlı sərkərdə əməliyyatın idi. Xalqımızın başına gələ biləcək neçə bəlanın qarşısını vaxtında almaqda sənin misilsiz xidmətin var. Butün bu illər ərzində sənin nələr çəkdiyini bilən bilir, Tofiq. Qarabağımıza son borcunu da verdin - onun doğma torpağında şəhid düşdün. Şəhidin yeri behiştdir, - deyərlər. Dostlarının, xalqının qəlbində həmişə yeri behiştlik bir fədai kimi yaşayacaqsan, qardaşım. Vəli, əzizim! Ali Sovetdə sənin gördüyün qara fəhlə əməyi - parlaman iclaslarında, komissiyalarda fəaliyyətin, müasir, ya tarixi sənədləri, qərarları və qanunları həmişə cabəca əlinin altında saxlamağın, tutarlı silah təkin istifadə etməyin - ədəbiyyatçı-tədqiqatçı kimi yaşadığın gənclik illərinin vərdişi idi, Nərimanovun ürək yanğısıyla yazdığı və illər boyu gizlədilən məktublarını arxivlərdə öz əlinlə köçürdüyün, sonra duyuq düşməsinlər deyə köynəyinin altında bayıra çıxardığın o uzaq illərdən qalmışdı sənə. Uzun illər partiya işlərində çalışmışdın, amma o işləri tapdalamaq yeni siyasi konükturaya çevriləndə keçmişinə dönük çıxmadın. Çünki konüktürçü deyildin, əqidə adamı idin. Əqidə saxta olsa belə, ona inam süni yox, həqiqi ola bilər. Yüksək partiya vəzifələrində ciblərini doldurmamışdın,altına yığmamışdın, bir vaxt partiyanı öyməklə sərvət qazanıb, indi partiyanı söyməklə şöhrət axtaranlardan deyildin. Çox yerdə işləmişdin, işsiz qalan vaxtların da olmuşdu, işini dəyişdiyin vaxtlar da. Qarabağda işini yox, dunyanı dəyişdin. Əzizim Vaqif! Xalq deputatlarının Birinci Qurultayında - sənin halal yerinə bədnam Zori Balayanı dürtüşdürmək istədilər. Çıxış eləməliydin. Çıxışının rus dilində səlis səslənib-səslənməyəcəyindən və bunun da seçkiyə müəyyən təsir göstərəcəyindən nigaran idik hamımız. Bircə səndən başqa. «Arxayın olun, - deyirdin. - Necə lazımdır, elə danışacam və seçiləcəm». Belə də oldu. Çünki danışdıqların həqiqət idi, ədalət sənin tərəfində idi və sənin rəqibinə qələbə çalmağın haqq işin zəfəri idi.
284
Ən ağır dəqiqələrdə məhz sən bizi arxayınlaşdırırdın: «Mən ordan gəlmişəm, işin içindəyəm, hər şey yaxşı olacaq, - deyirdin. -Qarabağ sarıdan narahat olmayın. Bu çəkişmədə biz hökmən qalib gələcəyik!». Məmməd, İsmət, Zülfü, Qurban - əziz həmvətənlərim - sizinlə bağlı nə qədər xatirələrim var, Bakıda, Moskvada, Şuşada, Sumqayıtda, Ağdaşda görüşdüyümüz günlər, saatlar... Haçansa xoş zarafatlı söhbətlər, haçansa ciddi, ağrılı fikir mübadiləsi... Ön atəş xəttindən gələn sorağınız - Qarabağımızı qorumaq və qurmaq əzminiz... Nurlu surətləriniz yaddaşım durduqca yaddaşımda qalacaq. Osman, Rafiq - uzaq gənclik illərimin tay-tuşları, duz-çörək kəsdiyim, xeyirdə-şərdə görüşdüyümüz, dərd-sərimizi bölüşdüyümüz insanlar. Bir gündə, bir neçə dəqiqəlik televiziya xəbərində bu qədər dost, yoldaş, tanış itirmək nə dəhşətli imiş... İ qor, e
ş e odin tovarih moix ö n
x let. Ə vspomina ö tot dalekiy i nezab ı vaem
ı y seminar tvor ç eskoy molodeci, kotor ı y t
ı s Zaurom Rustamzade. orqanizovali v Zaqul ğ
ı vse b
ı li molod ı , i kak vsem nam toqda b ı lo xoro
ş o vmeste, i skol ğ
ı x nadecd b ı lo v na ş ix du
ş ax. Kak strastno sporili m ı o pod
ç eme
kul ğ tur ı na
ş ey rodin
ı Azerbaydcana. Moey i tvoey rodin ı ,
qor. T ı zdes ğ rodils
ə , na
gtoy zemle cil, l ö bil, rabotal, gtoy rodine s s ı novney vernost ğö slucil i otdal za nee samoe doroqoe-svo ö cizn ğ . İ pust ğ pam ə t ğ o tebe stanet simvolom edinstva vsex qracdan Azerbaydcana, razn ı x na
ü ional
ğ nostey, predann ı x gtoy zemle i po pravu sçitaöşix ee svoey rodinoy. Alı, gənc dostum. Ali Sovetin mətbuatsız keçən hər qapalı iclasından sonra tənəffüsə çıxarkən ilk gördüyüm sənin nigaran gözlərin, ilk eşitdiyim sənin səbirsiz sualların idi: «Nə oldu? Bizə toxunan bir məsələ qalxmadı ki?» Sən də, Fəxrəddin də, işıqçı həmkarın Arif də son saatınıza qədər vətəndaşlıq və peşəkarlıq borcunuzu namusla, qeyrətlə yerinə yetirdiniz. Sizin işinizə verilən ən yüksək qiymət odur ki, vertolyotunuzu namərd gülləbaranıyla məhv edən quldurlar - cinayət yerində iz itirməyə çalışan canilər kimi - sizin çəkdiklərinizi oğurlayıb aparıblar. Sizin əks
285
etdirdiyiniz həqiqətdən necə qorxurmuşlar gör! Hamınızın müqəddəs ruhları qarşısında baş əyirəm. Allah hamınıza rəhmət eləsin. Qarabağa sülh məramıyla gəlib, burdan öz yer-yurdlarına tabutda qayıdan hərbçilərin, mühafizə orqanları işçilərinin, Rusiya və Qazaxıstan nümayəndələrinin, vertolyot sürücülərinin xatirələri qarşısında baş əyirəm. Bu günlər tez-tez yada düşən misranın həqiqəti əbədidir:
TORPAQ ƏGƏR UĞRUNDA ÖLƏN VARSA - VƏTƏNDİR. 21 noyabr, 1991
|