Yazisi abiDƏLƏRİ I hiSSƏ Bakı «Elıü və təhsil»

Tərcümə
Burhana hörmət,  qanuna hörmət, xalqa hörmət!
Suvaşdı Sıdam, şərəf və şöhrət olsun,  başladı
böyük ahəngdar dində səfər edən sevimli
yorıçarılara bütün zamanlarda
öyüd verməyə, hörmətini tutmağa layiq otuz beş
burhana təzim edilmək adlı
sıdap din kitabı bir fəsil.
1.  Şamat vipaşyan iki yanda 
Nərdivanın iki tərəfi kimi qarşı tərəflər.
Şasm öyüd, nəsih ət yaxşı qanunları 
Şanlı, nişanlı tapdılarm  görüşü.
Şadapur yolunu göstərərək nişan vermək üçün 
Şakdılığ gücü, qüdrəti böyük(dür).
Şakimuni adlı qüdrətlilər zahidi 
Şanda m üəllim ə (baxşıya) səcdə edirəm.
2.  Yad sözü ilə pozulmaz, dəyişm əz köklü, 
Yavalaşmaq qadir yenilm əz işli,
Yamalaşmaz, tərpənm əz yeni təmiz vaşır 
Zəifləməz, pozulmaz sağlam, qəti don şır, 
Yava,  şeytanlı yazısmı udub (məğlub edib) 
Vurub-əzən deyib adı yayılmış məşhur 
İnsanın, tanrının təkcə müəllimi
Alovlu,  atəşli önündə səcdə edirəm.
3.  Vücudu qüsursuz olmaqdan başqa, 
Ənrəyük qanunu işığmı saçıb 
Azalmış savablı canlıları
Əzablı gecədən çıxaran 
Hakimiyyətlə başlanan altı dürlü 
Yaxşı  m əziyyətlərlə ad ucaldan 
Əninçik müqəddəs cavahir alovlu 
Yaxşılıqla gedənə səcdə edirəm.
4.  Könül kökünün göyü üzündə 
Görmək, bilm ək buludu yüksəldib 
Arzulu günəş parıltısını kölgələndirib 
Arzu edilən din yağışı yağdırıb 
Bütün vaynikilərin kuşalamulunu 
Qabardaraq, yaşardaraq çoxalda bilən 
Hiylə əjdahaları hakim i  hökmdar adlı 
Gur səsliyə səcdə edirəm .
2 2 6
2 2 7

5.  Sonu və başlanğıcı olmaya» uzun 
Ağlamalı sansar içindəki
Arasız,  dəstəksiz yüksələrək, enərək
Altı yolda gəzip dolaşan
Zavallı, ümidsiz canlıları
Acı əziyyətdən xilas etm ək üçün
Daha artıq zəhm ətə dözən
Alp igidə səcdə edirəm.
6.  Ən uca gerçək həqiqi din əsasına 
Nüfuz etməyi,  öyrənməyi bacarmadığından 
Fani sansara qorxu bəsləyərək
Öz faydasından qaçan 
Qismətinə düşən bir şeyi duyanları 
Əbədi sevincə çatdırmaq üçün 
Fasiləsiz,  durmadan möhkəmlənməkdən 
Sevinc duyana səcdə edirəm.
7.  Doğumla bağlı ehtiras əməli 
Yıxılıb ucalmaqsız bərk,  qatı dindarı 
Duymaq əsasının alovu ilə
Bütöv,  qalıqsız duyaraq yandıran 
Əbədi parlaq çuvalapırabası 
Zərif,  gözəl mmcıqdan keçmiş 
Dolu,  dəyirmi cavahir od adlı 
Hər yerdə şöhrətlənənə səcdə edirəm.
8.  Əvvəli olmayan uzun sansardan bəri 
Toplanaraq gəlmiş  günahkar zavallılar 
İri,  qaba, yava şeytanlar tərəfindən 
Boğuşmaqdan bədbəxtləşm iş 
Günah əzabında əzilənləri 
Təkrar yenə xoşbəxt edən 
Müqəddəs cavahirin bəxti,  səadəti 
İdi igəyə səcdə edirəm.
9.  Bilməli dinin antımı deyilən 
Biliksiz cəhalətin qaranlığ gecəsində 
Birdən uc tutmaq görüşünə tamahsılanıb 
Təkrar-təkrar (yolunu) azanlara
B ir tək doğru yol göstərib 
B irdəfəlik qarşılaşmağa çatdıran 
Müdrik bilikli ay təki parlaq 
Bilm ək bələdçisinə  səcdə edirəm.
10. Altı  fəzilət,  dörd nüfuzlu 
Çarə,  üsullardan ilkəvüslənərək 
Atyandıq olub yanılanlara 
Aryamarğ yoluna sürükləyən 
Tamam əngəlsiz tanrısifət gözü ilə 
Bütün zamanlarda görüb ümid olan 
Amuğatarşmı  hər şeyi  görən 
Təmiz gələnə səcdə edirəm.
11.  Başda rağa,  həvəs olmaqla pis qaydalara aid 
Şeytan nəslinin təhlükəsini yaradan
Rahu tərəfindən örtülmədən 
Raça hökmdar qüdrətinə çatmış 
Abi-həyat dadlı din suyunu axıdıb 
Rama fərəhini  artıran 
Ratna-çandıra cavahiri ay tanrı 
Raşmi parlağlığma səcdə edirəm.
12. Nıyama yamani bilinən dinli 
Nirvana bütün maneələrin 
Nızda birakia tamamilə getməsi 
Nıyaya izah yolu boyu gedib 
Nıtya kök,  dəyişməz,  mradma bəniz 
Nıruda sönmüş,  dəyişm əyən 
Nırvanlıq yerində yaxşıca yerləşmiş 
Nırmala ləkəsizə səcdə edirəm.
2 2 »
2 2 9

13. Səs başlanğıcından çıxmış, keçmiş 
Öndəki ucdan  tutulmamış
Qormaq görüşündən uzaqlaşmış 
Qorxu dibinə girməmiş 
Üçlü-dördlü nişana əsaslanan 
Zaman adlı sandan düşürülməmiş 
Əbədi sevilmiş vımala kirsiz 
Öz kökü təm izə səcdə edirəm.
14. Nadir, qiymətli mallar ilə 
Arzusuna görə nəşələr çatdıran 
Arzuya uyğun din vəz etməkdən 
Səadətə gətirən kök tapdıran 
D aha artıq qorxusuz edib
Dar,  sıxıntılı əzabdan qurtaran 
Tata tıvaki verm əkdə davam edən 
Lütfkar atama səcdə edirəm.
15. Prakatı deyib bağlayan 
Pradan etməli deyib vəz edən 
Pratıdyasanbud dinindən ayrılıb 
Praçaradıya inanmışlarm 
Praşva edərək söhbət edən 
Pradıbanları gücsüzləşdirən 
Braxmaçarı təm iz əməlli 
Braxmanı adlıya səcdə edirəm.
16. Admdan,  əlam ətindən ayrılmış köklü 
Çox nəfis, çox incə işli
Anasırava Tatu deyilən 
Dəyişm əz qəbilə dinli vücudlu 
Bütün dinlərin dayağı ata, ana deyilən 
Təm iz brəhm ən, həqiqi Azrua verən 
Adı yüksəlmiş Braxmatadı adlı 
Hörm ətə layiqə səcdə edirəm.
2 3 0
17. Sortapan arxantdan başqalarının 
Sunasıru dadmağı arzuladıqları 
Sudanı başda olmaqla yaxşı igidlərin 
Soraraq,  istəyərək dilədikləri 
Dalaşmış, tutuşm uş səbəblərin 
Susamalarını qandırıb fərəhləndiyini 
Dadlı,  qəşəng,  doğru,  düzgün dinli 
Su tanrısına səcdə edirəm.
18.  Başlanğıcı olmayan uzun sansardan 
Balapardaqçan olmaq uğrunda 
Baramarta yaxşı izah əsasına qarışaraq 
Var-yox deyilən iki ucu tutub
Başmı gizləm iş Yadyadatı təki 
Gediləcək orta yolu yanılanların 
Başçısı,  sövq edəni  Badıra şiri adlı 
M üəllimim,  sizə səcdə edirəm.
19. Çaduraşıdı  Saranşiriyə 
Tam ölçü sayı səksən dörd min 
Çarıtlar ilə basdırılmış 
Axtarma şübhəsinə  tutulmuşlara 
Səssiz fərəhlənm ə suyunu hiss edən 
Tam həvəs dinli nəşə verən 
Çandanaşiri səndəl səadətli 
M əşhurlaşmış şöhrətliyə səcdə edirəm.
20.  Dəmir,  tunc, gümüş,  qızıl çarxlı 
Çevirən xanlar başda olan
Tanrı, insan qüdrətlilərində 
Çox zamanını ötmüş,  keçmiş 
Müqayisə edilm əz odlu,  alovlu 
Tərpədilməz güclü,  qüvvətli 
Bənzərsiz,  ölçüsüz, yaxşı seçilən 
Tanrım,  sizə səcdə edirəm.
231

21.  Yaddan,  özündən bir cür düzəldilmiş 
M ərhəm ətli könül bəsləyib 
Yaradılan yaxşı qanunlarda
Qəlib və  şəkil vermə işığına göndərib 
Yanılmaq kökünün qaranlıqlarını 
Y enə doğulmaz edərək söndürən 
Parlaq, aydm, xoşbəxt, taleli 
Aydınlaşdıram səcdə edirəm.
22.  Quduzlaşdıran ehtirasların 
Bulandırmaq gücləri ilə gövşəyib 
Ehsandan başqa (yaxşı)  hərəkətlər ilə 
Savabı ilə biliyini tərifləyib 
Qəzəblənm əz, pislənm əz nırvan sevincini 
Tapma arzusu m əharətlə bitirmiş,  başa düşmüş 
Kədərsiz, xoşbəxt Aşukaşiri
Burhan səadətinə səcdə edirəm.
23.  Nandumıkdı artıq,  artıq tarlalı 
Namurup ad önündə tutulmuşların 
Nayut asanki milyon saymca 
Narıka eşqsiz əzablarından
Nata ümid, inam olmağı bacaran 
Narasmxa müqədəs insan aslanı 
Narayanaşiri,  güclü, qüvvətli 
Nayaka bələdçiyə səcdə edirəm.
24.  Görərək qanacaqsız lakşan əlamətli 
Görünən vücud sahibi
Göz duyğusunu xoşbəxt edən 
Könül qüdrətini sevindirən 
Əziz lotos xoşbəxt, taleli 
Etdiyi arzuların hamısmı qandıran 
Hamıya faydalı Kusuma şiri adlı 
Doğru duyana səcdə edirəm.
m
25.
  Baramaarda  gerçək, üstün izahlı 
Barıvışutı kökü təmiz, duru
Bağ kusuk deyilən kir yaxınlaşmayan 
Badma çıyuda lotos parıltılı 
Var-gəl etməli bügüləməsi 
Hamıya faydalı şöhrət olmuş 
Bavağr dürlü Loğatadurun 
İlk yol açan sahibm ə səcdə edirəm.
26.  Daram samadı qaydaları ilə dolu 
Darma pitaka xəzinəsində qorunan 
Daşabal on güclü duyulmuş olanları 
Danı  şırışdı varlılar məskəni 
Dantavaçıra çox m öhkəm  almaz 
Datu qəbiləsinin adı,  şöhrəti 
Danaşiri adlı dövlət,  mal  səadəti 
Dandinaki dindara səcdə edirəm.
27.  Uzun sansarlı odlu ev içində 
İrəli-geri var-gəl edən
İmkansız,  səbrsiz, minnətsiz, çəkinm ədən 
Davamlı əzaba düçar olanları 
Daim,  fasiləsiz tərifləyərək,  sevərək 
Unutmayan ümidi,  inamı 
Ulu nüfirzhı Sımartı şiri  adlı 
Tanrılar xanına səcdə  edirəm.
28.  Acgözlük əsaslı həvəsdən başqa 
Sel  fəlakətinə məruz olanları
Ayə,  digər yaxşı qaydaları 
Özünə tərəf çəkdiyi əli ilə dartıb çıxarıb 
Tam ümid,  inam olmağı bacarmaqdan 
Gözəl, yaxşı adı,  şöhrəti yayılan 
Suuparı kirtidanamatiya şiri adlı 
(Həmişə) axtarılan biliciyə səcdə edirəm.

29.  İlki, əsası təmiz müdrik bilikli 
Uca zirvələrə bayraq qaldıran 
Yalan düşüncəli yad yağıları 
Uzağa qovaraq qaçırtmaq ilə 
Daxili baxımdan doğru hərəkətli 
Elini, ulusunu yaxşı qoruyan 
İndirakidutuvaça raça 
Müqəddəs hökmdara səcdə edirəm.
30.  Manuçap rıdı şöhrəti yayılan ilə 
Addımlayaraq,  gəzərək,  var-gəl edən 
Manuşa insan başlılarının
Maytrı könüllü gerçək yaxşı düşüncəlisi 
Mayaçal  sehr toru,  al,  hiylə ilə 
Matyamarq yolu boyu usta rəhbər 
Maxapuruş ulu igid Suuvikiranda şiri 
Şöhrətlim,  sizə səcdə edirəm.
31.  Rəng, başqa yaltaqlıq şeytanı,
Örtü,  bağ başda olmaqla ehtiras şeytanı, 
İncitmək işli tanrılıq şeytanı 
Ölümlük şeytanı qorxunc dürlü 
Həddindən çox yad yağıların 
İncitdirmədən udmuş, yumşaltmış 
Özü döyüşdə yüksəltmiş şöhrətli
Ən üstün döyüşçüyə səcdə edirəm.
32.  Dəyişməz qəbilədən ayrılıb yüksəlmiş 
Başqa-başqa vücudları  ilə
Anaqat gələcək zaman tükənincə 
Başqalarının  faydasını etməli işdə 
Arasız, dəstəksiz var-gəl edən 
Çox bərk qüvvətli arzu oyatmış 
Tərəddüdsüz diləkli Vikirandağamini 
Atacığım, sizə səcdə edirəm.
2 3 4
33.  Bütünü otuz səkkiz yaxşı qaydaları 
D öşünə yatdırılmış  işıq, parlaqlığı 
Tükənincə usta bəzəyi, düzəyi 
Kamil, kəsirsiz xoşbəxt,  taleli
Saysız on m inlərlə dürlü,  qiymətli dövlətləri ilə 
Əsasına çatılmayan odlu,  alovlu 
Qaranlıq sansarm parlaq məşəli 
Əsasına qədər nüfuz edənə səcdə edirəm.
34.  Arzuladığı arzuları bütün qandıran 
Qaldırılması ağır cavahir əsaslı 
İyrənc ehtiraslı  kirinə bulaşmayan 
Gözəlləşərək  açılmış lotos tayfalı 
Könül qüvvəti,  şöhrəti gələn ilə 
Çoxunun faydasından ötrü fasiləsiz dəyişən 
Doğru duyulan  müdrik  bilikli
Göstərən alova səcdə edirəm.
35.  Əksiltmədən bütün arzularını qandıran 
Çıntamatını təki güclü ilə tapılan 
Qırışsız, silvisiz (?), qüsursuz, günahsız 
Həqiqi udumbar igid rastlaşan 
Ölçüsüz,  ülgüsüz yaxşı qanunları 
Çubuğu, budağı ətrafa yayılmış
Olduğu kimi din əsasında ustalıqla yerləşdirilmiş 
Həqiqi Sala ağacına səcdə edirəm.
Ü stdə bu eynilə bizim kimi 
Şaşıb qalmış canlılar uğrunda 
Upalı ayədə xahiş etdirilmiş 
A llah müəllim ilə ustalıqla vəz edilmiş 
Otuz beş  burhana səcdə etmək üçün 
Tamamilə çatmış əm əlim  qalxıb 
Ümidsizlərə ümid olan 
Ulu nüfuz edən olmağım olsun 
[yaxşı] 
[yaxşı]

ƏLİFBA  SIKASI  İLƏ
Bu 
şeir 
Londonda 
Britaniya 
muzeyində 
saxlanan
məcmuədədir.  Ə sər  haqqmda  heç  bir  məlumat  olmadığı  kimi, 
onun müəllifi yaxud tərcüməçisi  haqqında da heç bir şey bilmirik. 
Əsər  iki  baxımdan  diqqəti  cəlb  edir.  Birincisi,  uyğur(daha 
doğrusu,  soğd)  əlifbasına  uyğun  olaraq  əsər  21  bənddən 
(dördlükdən)  ibarətdir  və  dördlüklərin  misrabaşı  qafiyələri  bir 
uyğur  hərfi  ilə  başlanır.  Şeir  84  sətir  yaxud  misradan  ibarətdir. 
Həm  də  misrabaşı  qafiyələri  ardıcıl  düzsək,  qədim  uyğur  (soğd) 
əlifbasının  sırası  almar.  İkincisi,  əsasən,  misrabaşı qafiyəyə  malik 
olan  qədim  türk  şeirindən  fərqli  olaraq,  bu  şeirdə  (bəndləri 
dördlüklər  kimi  götürsək)  ciddi  misrasonu  qafiyə  də  mövcuddur. 
Hər  sətri  (şeirdə  bir  sətir çatmadığı  üçün  83  sətir  alınır)  iki  misra 
kimi götürdükdə də misrabaşı qafiyə pozulmur; bəndlər səkkizliyə 
çevrilsə də  8  misranm ön qafiyəsi eyni  hərfdən ibarət olur.  Bu,  bir 
tərəfdən,  şeirin  müəllifinin  (yaxud  tərcüməçisinin)  yüksək 
istedadma,  digər  tərəfdən,  şeirin  kamilliyinə  şahidlik  edir.  Lakin 
şeiri  səkkizliyə  çevirdikdə,  təbii  ki,  misrasonu qafiyəyə  yalnız cüt 
sətirlərdə  rast  gəlirik.  Onu  da  qeyd  etməyi  lazım  bilirəm  ki,  son 
qafiyələrin  mükəməlliyinə  söz  ola  bilməz.  M üəllif  (yaxud 
tərcüməçi)  rədifin  nə  olduğunu  da  bilir.  14-cü  bəndə  diqqət  et: 
kodğu ol,  sudğı ol, yodğu ol,  bodğu ol.
Bəndləri  dördlük  kimi  götürsək,  onda  misradakı  hecaların 
sayı belə  olur:  20  misra  19 hecalı,  17  misra  18  hecalı,  16  misra  17 
hecalı,  13  misra  16  hecalı,  8  misra  15  hecalı,  4 misra 20  hecalı,  3 
misra  21  hecalı,  1  misra  22  hecalı,  1  misra  23  hecalı.  Bəndləri 
səkkizlik kimi götürsək, onda a)  tək misralarda hecaların sayı belə 
olur:  21  misra  11  hecalı,  19 misra  10  hecalı,  19  misra 9  hecalı,  12 
misra  12  hecalı,  10  misra  8  hecalı,  2  misra  13  hecalı,  2  misra  14 
hecalı;  b)  cüt  misralarda  hecaların  sayı  belə  olur:  37  misra  8 
hecalı,  33  misra  7  hecalı,  7  misra  9  hecalı,  4  misra  10  hecalı,  2 
misra 6 hecalı.
M ən şeiri 8  misralı bəndlərlə təqdim  edirəm.
T ran sk rip siy a
1.  a başlığlı aşnukı sav savlarığ 
ança bitilim  bitigtə.
adakığ, başın aşlaştııru kəlürgil, 
ançulayu bulğanm a tidigtə. 
anı təg savlam m  açukın bilsər, 
adruk erm əzm ü biligtə? 
amrılıp, olurup adkağsız bolsar, 
ançata tatığay yiligtə.
2.  vmayta ulatı vaçıdıramallamıg 
vaşır təg katığ tözin.
vyakiyan kulı vitis alsarsan, 
vmçuranıq sözin. 
önüşi önm əyük uşik ckşər 
ögin ög bililgəy özin. 
vigni-vinay ikilər örlədsərlər, 
öntiirgəy vayrapanlar közin.
3.  к kuşikləyü kua alu arıl 
kamığ titsiləm ig  ara.
kagımız burkanka kua birlə tapın
kamığnıtj kam qa yara.
katğu nızvanılarıgı  katığdı tutup
kavığ təg kılu tara.
kanımlığ bolup kayğusuz yadğıl,
kamığta yig orun bara.
4.  vaydurı erdinin idilmiş karşıta 
vahşiklər kutlar turzun.
vasavı tegrinin kırışlığ yasın 
varskandi topa kurzun. 
vayram yiil təg  tavrak kəlip 
vasundarı alkış urzun. 
vandamı yükünm ək kim  kışasar, 
varkşı ardıça sorzun
5.  s uşikni sakmu körsər,
2 } 6
2 } T

sansarka ukşayur özi. 
satya elük tınlığ yirtinçünüp 
sakığ təg erməzmü tözi. 
saranlanmak kirig sakındaçmıp 
sarığaru turur közi.
sandanak erdini təg sadığsız erməzmü 
sapğadı karasanıp bözi.
6.  h uşikni kavrayu büridgil, 
xardayı kayuta ol tözi. 
kakka yarağlığ katın tiləsər, 
kaçar ol mintip özi.
kasığta tutmışm karınta yadğurmış 
karapku biligsiznip közi. 
kaşda mupı bolmakmtm 
karışur т а р а  sözi.
7.  у uşiknip yarağı kəlti 
yaltrıdğuluğ amtı т а р а.
Yayıdu ayığlığka yarağsız eşidilsər, 
Yaşar erki sən кара.
Yaraşıp hakıpa yarsımasar,
Yam ed bolsarma tapa.
Yalapuk tidmə yara tınlığ 
Yarışu küç birzün sapa.
8.  ke uşiknip kəlti kəzigi 
kərgəklədgəli bilginip örkin. 
keşigsiz çantığ keykin koşsar, 
kedürgil kələlər bürkin, 
kəlüdin bilmətin kevşənsər, 
keçürür biligtip türkin, 
kedgüsi bolmatm kekən bolsar, 
kərgəksiz kılur körkin.
9.  t uşikni talulalım 
tapışğuluğ ersər tözin. 
tavarmu birip sadğm alğu ool 
talaytakı bilgələmip sözin 
tapışmadılar bu biliglər
2 3 $
takılıp biligsiz özin. 
taraldaçı tarğu biliglig 
dantırvıd adğu ol közin
10.  m uşikkə sekrəyin tidim 
mapım karıldı  т а р а .
marğa maya təg makalak urursən, 
т а р а  kəlm əzsən кара, 
manılığ savlamıp masdaki kəlməsər, 
т а р а  mu edgü ol  sapa, 
mapğusm yapılsar, madı ağtılur 
maxaraçtakı yopa.
11.  n uşikkə nalant kəlzün, 
kasuta mu  kosar mum. 
natara kılıp töpün tüşürür, 
kalatlığ udmasar uvnı. 
nasvaxı kəlir biligləm i 
namlayu atıp tuunı.
nantı luu  takı sakmçsızm keçməz 
narya biliglig subm.
12.  s uşiknip  savin unıtdım, 
sakımp tapmazmən tölək 
sarılma yürəkim sakınu körəyin 
sapa yarağlığ yölək.
sapğadiz bakşımp savma öcəşmək 
sapa tenşü ilək.
sarvadyan biligni tapmış ersər, 
savmda ıdzunlar bələk.
13.  ba uşikkə sav bar erti 
bakşım kutmıp  sözi.
Bakşım əm gək kəlməkintin 
Bastıkmış köpülkə özi.
Başı tapışsar, basası açılğay 
Bağsal kapımıznıp suusı.
14.  çarıtığ koşaym tip tapı bolsar,
2 3 9

çanta içərig kodğu ol. 
çandsız savlığlar çapıp kəlsər, 
çark ok yüüziqə  sudğu ol. 
çaramabaviki bolayrn tisər, 
çama ton üzə yodğu ol. 
çamsız bodisatav tip çavıkur adı 
çambudivitəpə bodğu ol.
15. r uşik ar kura yatıp 
avrakit kıltı mini.
ara tıdmakmq  ayığ tüşi 
anuk ol saqa kini, 
aryasaq tüzün bursaq kurağlar 
atırdlığ umuğum tini, 
ratnaşiki burkantm alkış alıp 
alğay mən sansartm sini.
16.  ş uşik təg sağılayu turur 
şatap şıpamıq üni.
şatvarki toym təg satkisiz bolmakı 
şadanlığ suvnuq  müni. 
şatayadanlarığ seşiltürmədin 
şastr sakınğu ol  tüni. 
şanta amrılsar sav ok turur 
şaran övkəlig küni.
17. t uşik təg tələ bilsər, 
təltükmü bolur kişi, 
teqri kolı təlim turur 
tələm ə birgü ol buşı. 
təgzintürü sakınıp təqləyü körgil, 
təgməzmü anıq tüşi.
təgirmü,  təgməzmü tip tetrü büküş 
təldük biligsizniq işi.
18.1  uşikniq lalam kaçdı, 
lanudur etig tərig. 
laqkeşvarı təg lençük ersər, 
nanı ödməki serig 
layançaq taluytın naru keçsər,
2 4 0
n ə tigü ol anı təg erig 
laqkatur balıknı nə təg kıltı 
lakışmam toqalığ çerik.
19. ş tokıyu şəkər təg tapınğu ol 
şaqğı çarkavati kanka.
şarırığ ayayu şakımumka yükünü 
şaşımsız saçılğu ol  sanka. 
şakılığlar arzısı şardulı arslan 
şabılığ alzun yanka. 
şat paramıtığ şaşımsız tuşğurup 
saçğu ol mşvanığ tanka.
20.  m -  a uşikni tamlığ tirlər, 
mani tapmatım anta 
maranmışananı maqğal tirlər, 
masu tudmaz mən santa. 
maxamat pığambar ara kirmiş 
mamsız oğrı yanta
manu lcvkünni mantılmış tirlər, 
manıstanta mu ol naman kanda.
21. kayu ayunta kılılur crki 
[kaqımız]  suusıqa kili, 
kamığ iliniq  meqgilig bolmakı 
karaçu bodunm bili.
kaçak -  kadegi kayğusuz yırğazun 
kamığ uluşı,  ili.
kara yirkə kirginçə küç birəli tip 
kaqımız suusıqa tili.
T ərcü m ə
1.  əvvəlcə a ilə başlanan söz-sovları 
belə yazaq yazıda.
ayağını,  başını yaxşı başlayaraq gətir 
o cür bulanma palçıqda, 
onun kimi sözlərin açığını bilsə, 
üstün olmazmı bilikdə? 
sevinib, oturub qayğısız olsa,
241

yaxşıca dadar ilikdən.
2.  vınaya başda (olmağı) vıçıdırmalarm 
vaşır tək möhkəm  dözün, 
vyakıyana düzəldib dərs alsan, 
vmçuranın sözün
hətta fikrə gəlm əyən səs və heca 
dərhal aydmladır özün, 
vigni-vanayikilər incidərsə, 
vayapanlar çıxarar gözün.
3.  к səsini hecala,  çiçək alıb təmizlən 
bütün şagirdlər ara.
atamız burhana çiçəklə  xidmət et,
hamının atasına yara.
h ər cür ehtiraslarmı  möhkəm boğ,
kəpək tək küləyə dara.
xan kimi ol, qayğısız yaşa,
h ər şeydən üstün yer var ha.
4.  vaydurı  surətilə bəzənmiş sarayda 
yaxşı ruhlar xoşbəxt dursun, 
vasavı tanrının qırışlı yayını
igid  varsxanda qursun, 
vayram yeli tək sürətlə gəlsin, 
vasundara alqış vursun, 
kim vandama təzim etməsə, 
varkşı arzı kimi  sorsun.
5.  s hərfini düşünüb baxarsan 
sansara oxşayır özü.
satya elli canlı  dünyanın 
diqqət kəsilməzmi sözü? 
xəsislik kirini düşünənlərin 
saralıb durmazmı gözü? 
sandanak cövhəri tək satlıq olmazmı 
sanqadı karasanm bezi?
6.  h hərfini qavrayıb dərk et, 
onunla başlanır «hardayı» sözü.
«kak»a yararlı qadın diləsə, 
məndən qaçar onun özü.
242
ağzında tutduğunu qarnına yatdırmış, 
qaranlıq biliksizin gözü 
qaşda kədəri olması ucundan 
qarışır m ənə  olan sözü.
7.  у hərfinin yeri gəldi, 
indi aydmlatmaq lazım mənə.
pis əm əllərə meyl  etdiyin eşidilsə, 
atam,  həyata xəyanət etmiş olursan, 
barışıb,  «hak»ına iyrənməsən, 
çör-çöp olsa da nə fərqi? 
insan deyilən yaranmış məxluq 
yarışaraq güc versin  sənə.
8.  kc hərfinin  gəldi  sırası, 
gərəklədək biliyin  sarayın, 
keşiksiz çantığ keyiki  qoşsa, 
«kələ»lər papağını ona geydir, 
gəldiyini bilm ədən  kevşənirsə, 
keçirir biliyin gücünü, 
geyimi olmadan «kekən» olsa, 
gərəksiz edir  görkəmini.
9.  t hərfini  seçib götürək, 
tanışlığa imkan  var,  düzü, 
mal  verib satın alaq 
talaydakı  müdriklərin  sözün 
bu biliklər tapışmadı 
biliksiz adamlara dağılıb, 
dağılan şeyləri dağıdan  bilikli 
dantıvıd adlı  o gözün.
10.  m hərfini  seyr edək: 
adımı m ənə qarşı  qoydu.
Marğa maya tək makalak vurursan 
m ənə gəlm əzsən,  ey ata.
Manilik sularmm masdakı gəlməsə, 
mənəm i bu yaxşıdır,  ya sənə? 
Manqus yanılsa,  madı çoxalar 
Maharacdakı kimi.
11. n hərfi nalat gəlsin,
24*

nasuta mı bımu qoşar?
natara edib aşağı düşürür,
nalatlıq yuxusunu yatmasa.
nasvaxı gəlir bilikləri
namlayaraq atıb tuunu
Nanda əjdaha daha düşünmədən keçməz
narya bilikli suyunu.
12.  s hərfinin sözünü unutdum, 
düşünüb tapmadım qarşılığını 
Sarsılma, ürəyim,  düşünüb görək 
sənə yaradan bir bənzəyiş.
Sanğadiz baxşmm sözünə qarşı çıxmaq 
sənin üçün ölçüsüz qəbahətdir. 
Sarvaddan biliyini tapmışsa, 
sözündən hədiyyə göndərsinlər.
13.  ba hərfinə söz var idi -  
müəlliminin bəxtinin sözü, 
müəllimin əziyyət çəkdiyindən 
həkk olmuş könülə özü.
Başı qarışsa, başqası açılır, 
bağzal atasının  səadəti.
14.  Çarıtı qoşaq deyib həvəslənsə, 
çanta içəri buraxmaq gərək, 
çarıdsız sözlər çapıb gəlsə,
çarx deyə üzümə tüpürm ək gərək, 
çaramabaviki olaq desə, 
çama don ilə dünyadan keçmək gərək. 
Beləcə Bodisatav -  bu məşhur adla 
Çamdudavipdən köçm ək gərək.
15. r hərfi çarpaz yatıb 
avrakit etdi məni.
aranı açmağın pis nəticəsi 
hazardır onun sənə kini.
Aryasan bütün xalqm  toplusu 
ümidimin yollarıdır mənim.