Yengil atletika va uni

1.1.
Sportcha yurishning rivojlanish tarixi
Sportcha yurish – yengil atletika turlaridan biri bo‘lib hisoblanadi. 
Hozirgi vaqtda sportcha yurish bo‘yicha bellashuvlar barcha yirik 
musobaqalarda, jumladan, olimpia o‘yinlarida ham o‘tkaziladi. 
Musobaqalarda qabul qilingan masofalardan (5, 10, 15, 20, 25, 30, 50 
km) ikkitasi asosiy hisoblanadi: 20 km va 50 km. 
Sportcha yurish bilan shug‘ullanuvchi sportchilar soni-yil sayin 
oshib bormoqda. Ayollar orasida ham sportcha yurish ommalashib 
bormoqda. 
Sportchilarning sport texnikasi natijalarini o‘sib borishi yengil 
atletikaning bu turiga yoshlarning kirib kelishi, musobaqalar soni, 
sportcha yurishning ommalashtirilishi, mamlakatimiz va dunyoning 
tez yuruvchi sportchilarini mashq qilish tajribasini umumlashtirish, 
sportcha yurishda mashq qilish va o‘qitish uslubiyatini o‘rganish 
hamda ilmiy tadqiq etishga bog‘liqdir.
-yil davomida va ko‘p-yillik mashq qilishning uslubiy jihatdan 
to‘g‘ ri tashkil etilishi yutuqlarga erishishda muhim ahamiyat kasb 
etadi.
Mashq qilish jarayonida sportcha yurish texnikasiga asosiy e’tibor 
qaratiladi. Musobaqa qoidalariga zid kelmagan mukammal uslubli 
texnikaga ega bo‘lgandagina, sportchi yirik xalqaro musobaqalarda 
muvaffaqiyatga erishadi.
Sportcha yurishda ikkita asosiy shart mavjud: 
1) oyoq yo‘lkaga qo‘yilgan paytdan boshlab u yerdan uzilgunga 
qadar oyoq tizza bo‘g‘imidan tekislangan bo‘lishi zarur; 
2) uchish fazasi bo‘lmasligi kerak, ya’ni har doim tayanch bilan 
aloqa bo‘lishi lozim. Qatnashchi har xil hakamlar tomonidan uch marta 
ogohlantirilgandan so‘ng musobaqadan chetlashtiriladi. Ogohlantirish 
olgan qatnashchi hakamning ogohlantirishini tushunganligini bildirib, 
qo‘lini yuqoriga ko‘tarishi kerak.
Chetlashtirilgan qatnashchi yo‘lkani tark etishi yoki, agar musoba-
qalar stadion tashqarisida o‘tayotgan bo‘lsa, trassadan chiqib ketishi 
hamda o‘z raqamini yechib tashlashi zarur.

---

42
Ayrim hollarda, agar qatnashchining chetlashtirilganligi to‘g‘risida 
avvalroq xabar berishga sharoit bo‘lmagan bo‘lsa, u musobaqalar 
tugagandan keyin chetlashtirilishi mumkin.
Sportcha yurish bo‘yicha dastlabki musobaqa 1986-yilda Angliyada 
o‘tkazilgan. Keyinchalik, sportcha yurish musobaqalari boshqa mam-
la katlarda, jumladan, Germaniya, Italiya, Kanada, Shvetsiyada tash -
kil qilinishi boshlangan. Olimpia o‘yinlari dasturi tarkibiga sport cha 
yurish 1906-yilda Afina shahrida o‘tkazilgan navbatdagi Olim pia 
o‘yinlari davomida kiritilgan. XVI Olimpia o‘yinlaridan boshlab 
(Melburn shahri, 1956-yil), tez yuruvchi sportchilar o‘rtasida ayol lar 
guruhlarida 20 km masofada, erkaklar guruhida 20 va 50 km maso-
falarda yurish musobaqalari tashkil qilinishi belgilangan. 
Jumladan, erkaklar o‘rtasida 20 km masofaga sportcha yurish 
bo‘yicha o‘rnatilgan rekord B.Seguraga (Meksika) tegishli bo‘lib, 
uning qayd qilgan vaqti 1:17.48 ga teng hisoblanadi, shuningdek,, 
50 km masofaga sportcha yurish bo‘yicha V.Spistin (Rossiya) 
rekord natijani o‘rnatgan bo‘lib, uning erishgan natijasi 3:37.26 ga 
teng hisoblanadi. Ayollar o‘rtasida 20 km masofaga sportcha yurish 
bo‘yicha dunyo rekordi T.Gutkova (Rossiya) tomonidan o‘rnatilgan 
bo‘lib, uning qo‘lga kiritgan vaqti 1:25.18 ga teng hisoblanadi. 
Hozirgi vaqtda erkakalar o‘rtasida sportcha yurish bo‘yicha dunyo 
rekordi 20 km masofaga Bernardo Segura, shu masofa shosseda 
Vladimir Kanaykinlarqa tegishli bo‘lib, Bernardo Segura 1:17:25,6 
natija, (Meksika, 1994-yil), Vladimir Kanaykin 1:17:16,7 (Rossiya, 
2007-yil) teng natijalarni qayd qilgan bo‘lsa, ayollar o‘rtasida sportcha 
yurish bo‘yicha dunyo rekordi 20 km masofaga Olimpiada Ivanova, 
shu masofa shosseda Yelena Lashmanovalarqa tegishli bo‘lib, 
Olim piada Ivanova 1:26:52,3 natija, (Rossiya, 2001-yil), Yelena 
Lashmanova 1:25:02 (Rossiya, 2012-yil) teng natijalarni qayd qilgan.