Yersinia pestis bakteriyası ilə yüksək ölümcül yoluxucu xəstəlik

Yersinia pestis bakteriyası ilə yüksək ölümcül yoluxucu xəstəlik

• Yersinia pestis bakteriyası ilə yüksək ölümcül yoluxucu xəstəlik

• Bəşər tarixində ən qorxulu xəstəliklərdən biri

• Üç fəlakətli pandemiya

Bizans imperatoru Yustinianın adı ilə adlandırılmışdır

• Bizans imperatoru Yustinianın adı ilə adlandırılmışdır

• İlk epidemiya Misirdə Pelusium limanında başlamışdır (b.e. 541-544)

• Taun epidemiyası ilk dəfə Prokopius tərəfindən təyin edilmişdir

8-12 illik dövriyyələrdə ikinci epidemiya (b.e. 558-654)

• 8-12 illik dövriyyələrdə ikinci epidemiya (b.e. 558-654)

• Konstantinopol əhalisinin 40%-dən çoxunu itirərək səkkizinci epidemiyaya məruz qalmışdır

• Həmin dövr üçün “məlum olan dünya” üzrə 50-60% əhali itkisinə məruz qalmaqla 100 milyondan çox ölüm hadisəsi olmuşdur

Qərbdən Asiya tranzit ipək yoluna hərəkət vasitəsi ilə xəstəlik Avropaya gəlib çıxdı

• Qərbdən Asiya tranzit ipək yoluna hərəkət vasitəsi ilə xəstəlik Avropaya gəlib çıxdı

• Kaffanın mühasirəsi?

• Birinci epidemiya (1347 - 1351) Avropa 17-28 milyon, 14-cü əsrin sonlarına qədər isə daha 20 milyon insan ölümünə səbəb oldu

• Avropa əhalisinin təxminən 40%-i

• 17-ci əsrə qədər davam edən dövri epidemiyalar

1855-ci ildə Çində başlamış, 1894-cü ildə Honq Konqa çatmışdır

• 1855-ci ildə Çində başlamış, 1894-cü ildə Honq Konqa çatmışdır

• 10 il ərzində (1894-1903) beş qitədə 77 limana daxil olmuşdur

• 1898-ci ildə Hindistana çatmış, 50 il ərzində 13 milyon insan ölümünə səbəb olmuşdur
• Paraxodlardakı siçovullar vasitəsi ilə Şimali\Cənubi Amerikaya gəlib çatmışdır

Epizootik infeksiya ocaqları hazırda Avstraliya istisna olmaqla bütün dünyada geniş yayılmışdır

• Epizootik infeksiya ocaqları hazırda Avstraliya istisna olmaqla bütün dünyada geniş yayılmışdır

• Artan fəaliyyət üzrə üç dövr
• 1960-cı illərin ortaları
• 1973 – 1978-cü illər
• 1980-ci illərin ortaları

Dünya üzrə illik 1000-3000 xəstəlik hadisəsi barədə ÜST-na məlumat verilir

• Dünya üzrə illik 1000-3000 xəstəlik hadisəsi barədə ÜST-na məlumat verilir

• 1998-2008: >23,278 xəstəlik hadisəsi barədə məlumat verilmişdir; 2,116 ölüm halı (Xəstəlik hadisəsi nəticəsində ölüm halları 9%)

• 1998-2008: Afrikadakı xəstəlik hadisəsinin >95%-i əsasən Madaqaskar, Konqo Demokratik Respublikası, Tanzaniyanın payına düşür

Taun xəstəliyi üzrə son alovlanmalar

• Taun xəstəliyi üzrə son alovlanmalar

• Hindistan (1994, 2002), İndoneziya (1997), Əlcəzair (2003), Konqo Demokratik Respublikası (2005), Uqanda (2006)
• Qaynar nöqtələr: Madaqaskar, Konqo Demokratik Respublikası, Cənubi Asiya, Peru, Boliviya, Ekvador

General Şiro İşi (Dr.), II Dünya Müharibəsi zamanı, 731-ci Yapon bölməsinin baş komandanı

• General Şiro İşi (Dr.), II Dünya Müharibəsi zamanı, 731-ci Yapon bölməsinin baş komandanı

• müharibə əsirləri yoluxdurulmuş. və viviseksiya (bəzi yaşayan fərdlər) təqdim olunmuşdur
• Silah məqsədli taun xəstəliyinin təcrübədən keçirilməsi-
• Təkrar taun alovlanmaları olan Çin şəhərlərində ən azı üç ayrı yerə yoluxmuş birələr atılmışdır
• “Gecə vaxtı albalı çiçəkləri” festivalı zamanı Kaliforniyada xəstəliyi təkrarlamaq üçün bir plan idi

• Keçmiş ABŞ və Sovet İttifaqının bioloji silahları proqramları ilə taun xəstəliyi araşdırılmış və ya yaradılmışdır

• ABŞ taun işindən imtina etmişdir

1894-cü ildə Honq Konq epidemiyası, bakteriyalar aşağıdakı şəxslər tərəfindən müstəqil şəkildə aşkar edilmişdir:

• 1894-cü ildə Honq Konq epidemiyası, bakteriyalar aşağıdakı şəxslər tərəfindən müstəqil şəkildə aşkar edilmişdir:

• Aleksandr Y.E. Yersin
• Şibasaburo Kitasato

• Yersin siçovul və taun arasındakı əlaqəni yaratmış oldu

• Oqata və Simond 1897-ci ildə birənin rolunu aydınlaşdırdı

V.M.V. Hafkin 1897-ci ildə Bombeydə effektiv öldürücü peyvəndi hazırladı və istifadəsinə başladı

• V.M.V. Hafkin 1897-ci ildə Bombeydə effektiv öldürücü peyvəndi hazırladı və istifadəsinə başladı

• 1910-11-ci illərdə Mançuriyada epidemiya zamanı Vu pnevmoniya formasının aerozol yayılmasını nümayiş etdirdi və effektiv profilaktik tədbirləri həyata keçirdi

Enterobacteriaceae ailəsi

• Enterobacteriaceae ailəsi

• 11 Yersinia növündən 3-ü insan patogenidir
• Y.pestis
• Y.pseudotuberculosis
• Y.enterocolitica

• Qram mənfi, hərəkətsiz, spor əmələ gətirməyən formadır

• İkiqütblü (“sancaq”) boyama

• Fakultativ hüceyrədaxili (monosit) patogen

• Optimal inkişafı 30°C-də və pH 7.2-7.6

73 cinsdə 200-dən çox məməli növü epidemioloji əhəmiyyətə malikdir

• 73 cinsdə 200-dən çox məməli növü epidemioloji əhəmiyyətə malikdir

• İnsanlar təsadüfi sahiblərdir

• Birələrlə yoluxma -- bakteremik heyvanlar üzərində qidalanma

• Yalnız 30 birə növü (1500-dən) taun xəstəliyinin keçiriciləridir
• Transovarial formada yoluxma olmur

Bubon

• Bubon

• Septisemik

• İlkin
• İkinci dərəcəli

• Pnevmonik

• İlkin
• İkinci dərəcəli

• Faringeal

• Meningit

İlkin təqdimat(ABŞ xəstəlik hadisələrində)

• İlkin təqdimat(ABŞ xəstəlik hadisələrində)

• Bubon (85 – 90%)
• İlkin septisemik (10 – 15%)
• İlkin pnevmonik (1%)

• Taunun ikincili septisemik forması 23% rast gəlir

• Taunun ikincili ağ ciyər forması 9% rast gəlir

2-7 gün inkubasiya dövrü

• 2-7 gün inkubasiya dövrü

• Simptomların qəfil üzə çıxır və adətən, ilk olaraq sistemli simptomlar özünü büruzə verir

• Baş ağrısı və qızdırma
• Taxikardiya və aşağı qan təzyiqi
• Titrəmə

• Adətən asimptomatik formadan zəifləmiş formaya sürətlə keçir

Qısa müddət ərzində regional limfa düyünündə ağrı və zəiflik (6-8 saat ərzində)

• Qısa müddət ərzində regional limfa düyünündə ağrı və zəiflik (6-8 saat ərzində)

• Adətən qasıq, qoltuqaltı nahiyələrdə

• Təsadüfi hallarda yoluxmuş sahəsində suluq və ya xora formaları (xəstəlik hadisələrinin 4-10%-i)

• Bakteremiya və septisemiya ilə fəsadlaşa bilər

• Müalicə edilmədikdə ölüm- 60%
• müalicə ilə <5%

İlkin – bubonsuz müsbət qan kulturaları

• İlkin – bubonsuz müsbət qan kulturaları

• Qarın boşluğu arası bubon və ya məlum olmayan
• 1947-77-ci illərdən ABŞ-in taun xəstələrinin 10%-ində ilkin septisemiya olmuşdur
• 1980-ci illərin əvvəllərində Yeni Meksikonun taun xəstələrinin 25%-i

• İkincili – bubon formasından sonra

• Bubon formalarının >25%-i septisemik formaya keçir
• Əksər ekspertlərin fikrincə, bubon xəstəlik hadisələrinin 100%-i qısa müddətli bakteremiyaya malik olur

Böyüklərdə tənəffüs çatışmazlığı sindromu, yayılmış damardaxili laxtalanma, qızdırma, şok ilə müşayiət olunan qram mənfi mənşəli sepsisə bənzəyir

• Böyüklərdə tənəffüs çatışmazlığı sindromu, yayılmış damardaxili laxtalanma, qızdırma, şok ilə müşayiət olunan qram mənfi mənşəli sepsisə bənzəyir

• Nəzərəçarpan mədə-bağırsaq simptomları (ürək bulanma, qusma, ishal)

• 40%-də qarın boşluğunda ağrı

• Ehtimal ki hepatosplenomeqal nəticəsində
• Distal nekrozla əlaqəli koaqulopatiya

• 30-50% ölüm göstəricisi

Çoxsaylı orqanların ikincili kolonizasiyası

• Çoxsaylı orqanların ikincili kolonizasiyası

• Endoftalmit, qaraciyər \ dalaq absesləri

• Qanda orqanizmlərin konsentrasiyası yüksək həddə çata bilər

• Boyanmış qan yaxması üzərində görünür
• Faydalı proqnozverici göstəricidir

Tənəffüs vasitəsi ilə ilkin YAXUD hematogen yayılma ilə ikincili forma

• Tənəffüs vasitəsi ilə ilkin YAXUD hematogen yayılma ilə ikincili forma

• 5-15% septisemik xəstələrdə taunun pnevmonik forması əmələ gəlir
• Həmçinin bubon forma ilə əlaqəli olur

• Bədxassəli pnevmoniya

• Əlaməti aydın qan qusma

Qeyri-spesifik daşıyıcı

• Qeyri-spesifik daşıyıcı

• Ümumilikdə ikitərəfli alveolyar infiltrasiya

• Sürətlə irəliləyən qram mənfi pnevmoniya

• Taxipnoe
• Hipoksiya
• Qan qusma
• Əlaqədar mədə-bağırsaq simptomları

Çox sürətlə inkişaf edən pnevmoniya

• Çox sürətlə inkişaf edən pnevmoniya

• Baş verdikdən 18-24 saatı ərzində müalicə olunmazsa 100% ölümlə nəticələnir

• Nəzərəçarpan qan qusma ilə xarakterizə olunur

Taunun ilkin pnevmonik formasında inkubasion fövr 1-3 gündür

• Taunun ilkin pnevmonik formasında inkubasion fövr 1-3 gündür

• Adətən 24 saat ərzində yoluxdurur

• İnsandan insana keçməsi

• Həmçinin pişikdən insana keçir, ‘yeni’ infeksiya mənbəyi

• Keçən orqanizmlər artıq faqositə davamlıdır

• Qeyri-insan primatları üzərində apraılan tədqiqatlarda ID50 dəyərləri fərqlənir (100-20,000 mikroorqanizm)

Tənəffüs damcıları ilə yayılır

• Tənəffüs damcıları ilə yayılır

• Tarixən izdihamlı şəraitlər, soyuq temperatur və zəif fərdi mühafizə təcrübələri ilə əlaqədar olmuşdur

• İnsandan insana infeksiyanın yayılmasının əksər alovlanmalarının yayılma radiusu az olmuşdur

• Taunun ilkin pnevmonik formasına tutulan xəstələr ikinci dərəcəli formaya tutulanlara nisbətən xəstəliyi daha çox başqasına ötürmə riskini daşıyır

Y. Pestis infeksiyasının çox nadir təzahürü

• Y. Pestis infeksiyasının çox nadir təzahürü

• Yoluxmuş insan və ya heyvan bakteriyasının udulması(1) və yaxud yoluxmuş heyvanın çiy ətinin yeyilməsi (2) səbəbindən ağız-udlağın yoluxması

• Simptomlar olmaya bilər (daşıyıcının vəziyyəti?)

• Taunun bubon və ya ağciyər formasına malik xəstələrin ilə təmasda olanlarda boğazda müvəqqəti “koloniya” müşahidə olunur
• Amer J Trop Tibb və Gigiyena, 16:2;1967.

Nadir ilkin infeksiya forması

• Nadir ilkin infeksiya forması

• Zəif müalicə tədbirləri ilə əlaqəli ola bilər

• Qızdırma və boyun gərginliyindən sürətli şəkildə koma və ölümə keçə bilir

• Pleositoz (PMN) və Qram-mənfi çöplərinə malik onurğa beyni mayesi

Taunun bubon forması

• Taunun bubon forması

• Kəskin bakterial limfadenit (stafilokok, streptokok)
• Yoluxucu mononukleoz (Epşteyn-Bar virusu (EBV), Sitemeqalovirus (CMV))
• Pişik cırmağı xəstəliyi (Bartonella)
• Gənə yatalağı
• Tulyaremiya
• Qarın boşluğunda limfa düyünləri kəskin apendisit və ya digər qarın boşluğu daxili kəskin vəziyyətləri ilə qarışıq salına bilər

Taunun septisemik forması

• Taunun septisemik forması

• Qram mənfi mənşəlisepsis
• Nəzərəçarpan mədə-bağırsaq simptomları mədə-bağırsaq traktının perforasiyası ilə qarışdırıla bilər
• Meningokokkemiya
• Rikketsioz

• Taunun pnevmonik forması

• Kəskin bakterial pnevmoniya
• Legionella mənşəli pnevmoniya
• Tulyaremiya pnevmoniyası
• Hantavirus mənşəli ağ ciyər sindromu
• Qarayaranın ağciyər forması

Meninqokoksemiya

• Meninqokoksemiya

• Qram mənfi mikrob mənşəli sepsis

• Rikketsioz

• Taunun ağ ciyər forması: sağlam və immuniteti zəifləməmiş xəstədə bəlğəmdə Qram-mənfi bakteriyanın aşkarlanması, ildırımvari pnevmoniya və qanlı bəlğəm

Yaxma və kultura üçün aşağıdakı diaqnostik nümunələr toplanılmalıdır:

• Yaxma və kultura üçün aşağıdakı diaqnostik nümunələr toplanılmalıdır:

• Təmiz qan, bubon aspiratı, bəlğəm, onurğa beyni mayesi, traxeal maye
• Bakteriyanı qanla müqayisədə bubonda aşkarlamaq ehtimalı iki dəfə çoxdur
• DFA (flüoressent ilə antigenin aşkarlanması) reaksiyası da mövcuddur və boyamaya nisbətən daha spesifikdir
• Vayson və ya Gimza üsulu ilə boyamada “sancağa” bənzər ikiqütblü görüntü ilə xarakterizə olunur

Sürətli diaqnostik test

• Sürətli diaqnostik test

• Nitro-sellüloz zolaqlarına birləşmiş F1-rə qarşı siçan monoklonal əkscismləri
• Nəticə 10-15 dəqiqə ərzində əldə edilir
• Sahələrdə keçirilən sınaqlar yaxşı nəticə vermişdir. Bəlğəm, zərdab, sidik və bubon aspiratından istifadə nəticəsində kultura və ELİSA reaksiyası qədər həssas və spesifikdir

1948-ci ildən etibarən Streptomisin taunun bubon, septik və ağ ciyər formalarının müalicəsində əsas dərman preparatı kimi istifadə edilmişdir və ABŞ-ın Ərzaq və Dərmanların Keyfiyyətinə Nəzarət İdarəsi tərəfindən təsdiqlənmişdir

• 1948-ci ildən etibarən Streptomisin taunun bubon, septik və ağ ciyər formalarının müalicəsində əsas dərman preparatı kimi istifadə edilmişdir və ABŞ-ın Ərzaq və Dərmanların Keyfiyyətinə Nəzarət İdarəsi tərəfindən təsdiqlənmişdir

• ABŞ-da Nyu-Meksiko ştatında 1985-1999-cu illərdə insanlarda taun hallarının nəzərdən keçirilməsi

• Streptomisin və Gentamisin və/və ya Tetrasiklinlə müalicə
• Tək Gentamisin və ya Gentamisin/Tetrasiklin kombinasiyası Streptomisin qədər effektivdir

• Təsadüfi seçmə yolu ilə Tanzaniyada taun əleyhinə müalicənin tətbiq olunması

• 65 nəfər xəstə: Gentamisin və ya Doksisiklinlə monoterapiya
• Əldə edilən yaxşı nəticə: Gentamisin – 94%, Doksisiklin – 97%

Müalicəyə antibiotiklərin parenteral yolla qəbulu ilə başlamaq tövsiyə olunur

• Müalicəyə antibiotiklərin parenteral yolla qəbulu ilə başlamaq tövsiyə olunur

• Streptomisin və ya
• Gentamisin və ya
• Doksisiklin və ya
• Siprofloksasin
• Taun meningiti zamanı əlavə olaraq Xloramfenikol

• Kliniki yaxşılaşmadan sonra antibiotiklərin oral yolla qəbuluna keçmək

• Antibiotiklərin oral yolla qəbulu: 10-14 gün

Sulfonamidlər

• Sulfonamidlər

• Çox geniş istifadə edilmişdir; lakin bəzi tədqiqatlar bu preparatla müalicədən sonra ölüm səviyyəsinin daha yüksək olduğunu, ağırlaşmaların daha çox olduğunu və qızdırmanın daha uzun çəkdiyini göstərir

• Tetrasiklinlər

• Yüksək uğursuzluq göstəricisinə malik olan bakteriostatik preparatdır
• Bakteriyanın davamlı ştammlarının təbii olaraq yaranması

Antibiotiklərə rezistentlik barədə məlumatlar var

• Antibiotiklərə rezistentlik barədə məlumatlar var

• 1997-ci il: Y. pestis-in bir çox dərman preparatlarına rezistentliyi barədə məlumatlar

• 1995-ci ildə Madaqaskarda taunun bubon forması olan 16 yaşlı xəstə
• Ampisillin, Xloramfenikol, Streptomisin, Tetrasiklin, Sulfanilamidlərə rezistentlik
• Trimetoprimə, xinolonlara, sefalosporinlərə həssaslıq
• E.coli-dən plazmid transferi nəticəsində rezistentlik

• 2001-ci il: 1995-ci ildə Madaqaskarda Y. pestis-in Streptomisinə yüksək səviyyədə müqavimətli ştammı aşkar olunmuşdur

• Antibiotiklərin kombinasiyası ilə müalicə nəzərdən keçirilə bilər

Taunun ağ ciyər formasına yoluxmuş və müalicə almamış fərdlərlə yaxın təmasda olan ailə üzvləri, tibb işçiləri və digər şəxslər profilaktika məqsədilə 7 gün ərzində antibiotik qəbul etməlidirlər

• Taunun ağ ciyər formasına yoluxmuş və müalicə almamış fərdlərlə yaxın təmasda olan ailə üzvləri, tibb işçiləri və digər şəxslər profilaktika məqsədilə 7 gün ərzində antibiotik qəbul etməlidirlər

• Yaxın təmas dedikdə 2 metrdən az məsafə nəzərdə tutulur

• Laboratoriyada hava-damcı yolu ilə yoluxmaya təhlükə yarandığı halda işçilər profilaktika məqsədilə antibiotik qəbul etməlidirlər

• Taunun bubon forması olan xəstələrlə təmasda olanlar – 1 həftə ərzində hərarətə nəzarət

Tövsiyə olunan təcridetmə prosedurlarını yerinə yetirən tibb işçiləri və taunun bubon forması olan xəstələrlə təmasda olanlara profilaktik müalicə tələb olunmur

• Tövsiyə olunan təcridetmə prosedurlarını yerinə yetirən tibb işçiləri və taunun bubon forması olan xəstələrlə təmasda olanlara profilaktik müalicə tələb olunmur

• Bununla belə, eyni mühitdə olmuş və eyni infeksiya mənbəyi ilə təmasda olmuş şəxslərə profilaktika məqsədilə antibiotiklər verilməlidir

Endemik ərazilərdə

• Endemik ərazilərdə

• Heyvan və ya gəmiricilərin cəsədləri ilə təmasdan çəkinmək
• Vəhşi heyvanlarla təmasda olan ovçular və digər insanlar fərdi mühafizə geyimindən istifadə etməlidirlər
• Həşəratlara, birələrə və gəmiricilərə qarşı kimyəvi vasitələrdən istifadə etmək

• Taun vaksini

• Formalində öldürülmüş bütöv hüceyrəli vaksin ABŞ-da artıq istifadə olunmur
• Zəiflədilmiş diri EV76 vaksini Avropada istifadə olunur
• F1/V antigen sub-vahid vaksinləri kliniki sınaqlardan keçirilir

Taunun bubon forması

• Taunun bubon forması

• Taunun bubon forması

• Şübhəli hal: Hərarətin >38oC olması ilə keçən kəskin ağır xəstəlik VƏ:

• bubonların rast gəlindiyi bir və ya bir neçə hərəkətsiz periferik limfa düyünləri qruplarının palpasiyası zamanı kəskin ağrı və bərklik qeyd olunması
• palpasiya zamanı ayrı-ayrı limfa düyünlərinin çətin təyin olunması
• bubon üzərindəki dərinin yerli hipertermiyası, hiperemiyası və ödemi

Taunun ağ ciyər (birincili) forması

• Taunun ağ ciyər (birincili) forması

• Şübhəli hal: hərarətin > 38oC olması ilə müşayiət olunan, sürətlə inkişaf edən kəskin ağır xəstəlik VƏ aşağıdakı kliniki əlamətlərdən ən azı 4-ü:

• Öskürək
• Plevral ağrılar
• Qanlı bəlğəm
• Ağ ciyər ödemi
• Dərialtı emfizema
• Septik şok və ya YDL sindromu
• Rentgen müayinəsi zamanı ağ ciyərdə infiltratın olması

Taunun septik forması

• Taunun septik forması

• Şübhəli hal: Xəstədə aşağıdakı əlamətlər qeyd olunarsa:

• Xəstəliyin ağır gedişi
• Yüksək hərarət
• Septik şok
• Yayılmış Damardaxili Laxtalanma sindromu

Taunun bütün kliniki formaları

• Taunun bütün kliniki formaları

• Ehtimal olunan hal: Şübhəli halın təyininə uyğun gəlir və aşağıdakılardan ən azı biri:

• Simptomların əmələ gəlməsindən əvvəl 10 gün ərzində taunun təbii ocağı hesab edilən ərazidə olmaq VƏ aşağıdakılardan ən az bir amilin baş verməsi:
• Həmin müddətdə taunun keçiriciləri (birə, gənə və s.) tərəfindən dişləmələr
• Gəmiricilərlə təmas (birbaşa və ya dolayı)
• Həmin müddətdə taunun mümkün daşıyıcıları ola bilən heyvanların ovlanması və ya kəsilməsi (dəvə, dovşan, pişik, vəhşi donuz və s.)
• Potensial taun daşıyıcısı olan heyvanların yaxşı bişməmiş əti ilə qidalanmaq
• Gəmirici yuvalarının olduğu yerlərdə torpaq işlərinin aparılması
• Taunun ağciyər formasına yoluxmuş hesab edilən şübhəli xəstə ilə təmas
• Məlum alovlanma və ya təsdiq edilmiş taun hadisəsi ilə epidemioloji əlaqə
• Taun törədicisi ilə yoluxmaya şübhəli olan materiallarla təmasda olan laboratoriya işçiləri

Taunun bütün kliniki formaları

• Taunun bütün kliniki formaları

• Təsdiq olunmuş hal : Laborator testlərin müsbət nəticələri (seroloji, bakterioloji, PZR)

• 28 yaşlı kişi 4 gündür ki davam edən qızdırma və bəlğəmli öskürəkdən əziyyət çəkir

• Haradan başlamaq lazımdır?

Xəstəlik tarixçəsi:

• Xəstəlik tarixçəsi:

• Pnevmoniyadan ölən pişik istisna olmaqla heç bir xəstə ilə təmasda olmamışdır

• Növbəti hansı tədbir görülməlidir?

28 yaşlı kişi 4 gündür ki, davam edən qızdırma və bəlğəmli öskürəkdən əziyyət çəkir

• 28 yaşlı kişi 4 gündür ki, davam edən qızdırma və bəlğəmli öskürəkdən əziyyət çəkir

• Qəbul zamanı: temperatur 39°C, AT 90/56, nəbz 121, hipoksiya əlamətləri, huşun dəyişkən olması

• Qəbul edildikdən az sonra xəstənin vəziyyəti daha da ağırlaşır və süni tənəffüs tələb olunur

Diferensial diaqnoz?

• Diferensial diaqnoz?

• Hansı diaqnostik sınaqlar aparılmalıdır?

• Hansı ehtiyat tədbirləri görülməlidir?

• Hansı müalicə tövsiyə olunmalıdır? Müalicənin müddəti?

• Xəstəlik halı haqqında haraya məlumat verilməlidir?

Yoluxma üçün hansı risk amilləri mövcud olmuşdur?

• Yoluxma üçün hansı risk amilləri mövcud olmuşdur?

• Müalicə aparılmazsa, ən böyük problem nə ola bilər?

• Bu hal necə araşdırılmalıdır?

Tipik

• Tipik

• Strep. Pneumoniyası
• Staphylococcus aureus
• A qrupu streptokoklar
• Hem. influenzae

• Atipik

• Legionella
• Influenza

Bəlğəm kulturası

• Bəlğəm kulturası

• Boyama: Qram, Rayt-Gimza, Vayson
• Kultura
• Ürək-beyin bulyonu
• Aqarlar: qoyun qanı, şokoladlı və ya MakKonki

• Serologiya

• ELİZA: IgM və IgG
• Yoluxmanın erkən dövrünü daha əvvəl aparılmış vaksinasiyadan fərqləndirə bilər
• Ehtimal edilən hal
• Passiv hemaqlütinasiya reaksiyası: kapsulyar F1-Ag
• Kəskin və ya sağalma dövründə xəstənin qan zərdabı
• İlkin götürülmüş zərdab: titr 1:16 - ehtimal edilir, titr 1:128 - diaqnostik
• Düz Flüoressensiya Antigen(DFA) reaksiyası: kapsulyar F1-Ag
• Bədən mayeləri və ya kultura yaxmalarında istifadə üçün çox spesifik boyama üsulu

Standart ehtiyat tədbirləri VƏ:

• Standart ehtiyat tədbirləri VƏ:

• Taunun şübhəli ağciyər forması:

• Hava-damcı yoluna qarşı ehtiyat tədbirləri
• Müvafiq antibiotiklərlə müalicəyə başlandıqdan sonra 48-72 saata qədər

• Taunun təsdiq olunmuş ağciyər forması:

• Hava-damcı yoluna qarşı tədbirlər
• Bəlğəm kulturaları mənfi olana qədər

Xəstə:

• Xəstə:

• İlkin antibiotik – parenteral yolla

• Streptomisin (əvvəllər çox istifadə olunurdu) 1q, ə/d gündə 2 dəfə VƏ YA
• Gentamisin 5 mq/kq v/d gündə və ya 2 mq/kq zərbə dozası, sonra 1.7 mq/kq ə/d və ya v/d 8 saat/bir VƏ YA
• Doksisiklin 100 mq v/d 12 saat/bir və ya 200 mq v/d gündə VƏ YA
• Siprofloksasin 400 mq v/d 12 saat/bir

• Kliniki yaxşılaşma – antibiotiklərin oral yolla qəbuluna keçmək

• Müalicə müddəti: 10-14 gün

Bütün şübhəli hallar barədə dərhal ictimai səhiyyə orqanlarına məlumat verin

• Bütün şübhəli hallar barədə dərhal ictimai səhiyyə orqanlarına məlumat verin

• Taunun ağciyər forması

• Müşahidə, 1 həftə müddətində dərman preparatları vermək
• Simptomların qiymətləndirilməsi, taunun bubon/septik forması olan xəstələrdə hərarətə nəzarət
• Birələrə qarşı insektisidlərdən istifadə etmək və ətraf mühitə nəzarət tədbirlərini həyata keçirmək
• Heyvanların epidemioloji nəzarəti
• Bu xəstədə yoluxma ilə bağlı risk amili: taunun ağciyər formasına yoluxması ehtimal edilən ölmüş pişik

?

• ?