Yillarga mO’ljallangan O’zbekiston Respublikasining bank tizimini isloҳ qilish strategiyasi tO’grisida

Bankning kredit o’eratsiyalari va ularning xususiyatlari.

Kredit o’eratsiyalari (lotincha «creditum» - ssuda degan mahnoni anglatadi.)deganda shartlar asosida, yahni qaytarishlilik, muddatlilik va tO’lovlilik shartlari asosida mahlum bir miqdordagi ‘ulni (yoki tovarni) qarzga berish tushuniladi. Boshqacha qilib aytganda, qarzdor qarzni belgilangan muddat ichida qaytarib berishi va undan tashqari mahlum summani tO’lashi lozim. Bu summa qarzga olingan mablaglar uchun tO’lov baҳosi bO’lib, u kredit uchun foiz deb ataladi. Odatda, zamonaviy bank kreditni ‘ul shaklida qarzga beradi.

Bank O’z tabiati jiҳatidan moliya-kredit tashkiloti bO’lib, uning uchun kredit o’eratsiyalari, bank xizmatlarinig bir kO’rinishi ҳisoblanib, u boshqa bank o’eratsiyalari (valyuta, qimmatli qogozlar, qimmatliklarni saqlash buyicha o’eratsiyalar va boshqalar) ichida asosiy O’rin egallaydi.
Bank O’z kredit o’eratsiyalari uchun faqatgina O’ziga tegishli bO’lgan ‘ul mablaglarini ishlatmay, balki bunday ‘ul mablaglarining manbalarini shakllantirishdan ҳosil bO’lgan ‘ul mablaglarini ҳam ishlatadi. Bunda boshqa tijorat banklaridan (yoki Markaziy bankdan) olingan kredit bilan bir qatorda, bank shuningdek ‘ul mablaglarini O’z omonatchilaridan va tashkilotlardan turli ҳisob varaqlarga jalb etadi. Bu yerda mablaglar saqlanadi va turli xil ҳisob-kitoblarda (ҳisob-kitob, joriy, jamgarma, talab qilinguncha, muddatli de’ozit, valyuta va boshqa mijozlarning ҳisob varaqlari) qO’llaniladi. Bunday, ‘ul mablaglarni jalb etish ҳam kredit xarakteriga ega, chunki u ҳam qaytarishlilik, muddatlilik va tO’lovlilik shartlariga asoslanadi, bank esa bu yerda qarzdor sifatida namoyon bO’ladi.
BANKNING KREDIT O’ERATSIYaLARI SXEMASI



Мижоз кредиторлардан маблаgларни qарзга олади.

Корхона, Ташкилотлар, хусусий шахслар, бошO’а банклар, МБ
1
Áàíê

2



Жалб qилинган маблаgларни мижоз qарздорларга беради

Ташкилот, хусусий шахслар, бошqа банклар
3


4







Ресурсларни жойлаштириш Банкнинг актив операциялари

Ресурсларни жалб qилиш Банкнинг пассив операциялари
Bank kreditlarining turlari va shakllari.

Endi banklar tomonidan berilayotgan kreditlarni turli belgilari va shakllariga qarab kO’rib chiqsak.

Jaҳon amaliyotida bank kreditlarini yagona, umumlashgan tasnifi yO’q, chunki kreditlarni turli xil shakllari ҳar bir mamlakatning iqtisodiy rivojlanish darajasiga, uning urf-odatlariga, aҳoli orasida ssudalarni berish va qaytarish tarixan shakllangan usullariga bogliq bO’ladi. SHunday bO’lsa ҳam eng kO’’ uchraydigan bank kredit o’eratsiyalarini turli xil mezonlar va O’lchovlaridan kelib chiqqan ҳolda guruҳlashtirish mumkin. Bank kredit o’eratsiyalarini tasniflash mezonlari.

1.