Yoqilg’i Reja

Yoqilg’i turi	Yoqilg’i tarkibidagi yonuvchi elementlar, %
	Syo	Nyo	Oyo	Syo
Yog’och	50	6	43	0
Torf	53 - 62	5,2 - 6,2	32 - 37	0,1 – 0,3
Qo’ng’ir ko’mir	62 - 72	4,4 – 6,2	18 - 27	0,5 – 6,0
Toshko’mir	75 - 90	4,5 – 5,5	4 - 15	0,6 – 6,0
Antratsit	90 - 96	1,0- 2,0	1 - 2	0,5 – 7,0
Neft	83 - 86	11 - 13	1 - 3	0,2 – 4,0

Qattiq va suyuq yoqilg’ining tarkibiy qismi
Yonuvchi gazning tarkibiy qismi

Gaz turi	Quruq gaz hajmidagi modda miqdorlari, %
	SN4	N2	SO	S’ Nm	O2	SO2	N2S	N2
Tabiiy (Buxoro)	94,6	-	-	3,8	-	0,4	-	0,9
Koks gazi (tozalangan)	22,5	57,5	6,8	1,9	0,8	2,3	0,4	7,8
Domna gazi	0,3	2,7	28	-	-	10,2	0,3	58,5
Suyultirilgan gaz	4	qolgani boshqa gazlar: ‘ro’an 79%, etan 6%, vodorod, izobutan 11%

Yoqilg’i tarkibida uglerod qancha ko’p bo’lsa, kislorod shuncha kam bo’ladi va aksincha. Kislorod miqdorining yoqilg’i tarkibida ortishi uning issiqlik berishini ‘asaytiradi. Yoqilg’i tarkibidagi kimyoviy elementlarning reaktsiyaga kirishi (yonishi)da xar xil miqdordagi issiqlik ajraladi.

Kam miqdorda vodorod gazi suvni elektroliz qilish usuli bilan olinadi va ilmiy tadqiqot laboratoriyalarida qo’llaniladi. Tabiiy va sun’iy gaz yoqilg’i sifatida sanoatning va qishloq xo’jaligining turli tarmoqlarida, avtomobilda, aviatsiyada oxirgi o’n yil mobaynida keng qo’llanilmoqda.
Yoqilg’i tarkibini bilish zarurati yonish jarayonining material muvozanati mahlumotini olish uchun kerak. Bundan tashqari, yoqilg’i tarkibi yoqilg’ining issiqlik qimmatini aniqlaydi, bu esa uning yonishning solishtirma issiqligi Q ni, yahni 1 kg suyuq yoki qattiq yoqilg’i yoki 1 m3 gaz yoqilg’i normal sharoitlarda to’liq yonishida ajraladigan issiqlik miqdori (mos ravishda kJ/kg, kJ/m3 o’lchov birliklarida)ni tavsiflaydi. Yonishning solishtirma issiqligini hisoblab to’ish yoki kilometrik uskunada tajriba usuli bilan aniqlash mumkin. Yoqilg’i yonish solishtirma issiqligini aniqlashda yoqilg’i element tarkibi bo’yicha D.I.Mendeleev taklif qilgan formuladan foydalaniladi. Undan ko’rinadiki, yoqilg’i yonish issiqligi uning alohida elementlari yonganda ajraladigan issiqliklar yig’indisiga teng.
Suyuq yoki qattiq yoqilg’ining yuqori solishtirma yonish issiqligi uchun formula quyidagi ko’rinishga ega:
Qyu = 339C + 1256H - 109(O - S), kJ/kg
1kg suvni bug’lantirish uchun 2512 kJ issiqlik sarf qilinadi, W foizlarga berilganligini hisobga olib, namlikni bug’lantirishga ketayotgan issiqlik 25W ga teng.
Suyuq yoki qattiq ishchi yoqilg’ining quyi solishtirma yonish issiqligi ushbu formuladan aniqlanadi:
Qqi = 339C + 1030H - 109(O-S) - 25W, kJ/kg,